Jón á Bægisá - 30.09.2004, Qupperneq 115

Frá hjali til tals
sviði. Þýðingalist Heins skýrist best með því að raða upp samsvörunum og
andstæðutengslum í frumtexta og þýðingu:
A hljóðleg (fónemísk) hliðskipan
B metrísk hliðskipan
C málfræðileg hliðskipan
D merkingarfræðileg hliðskipan
E merkingartengsl á I, II, og III (samsætur)
Fremri dálkurinn í dæmunum þremur sýnir finnska frumtextann, sá aftari
þýsku þýðinguna. Því fleiri samsvaranir og andstæðutengsl (A B C D E),
þeim mun meiri er formbinding (þ. Uberstrukturierung) textans.
I puuroa A B C Brei [zu Brei schlagen] ABCDE
puuloa A B C Blei [schieflen] A B C D E
II Moskovassa taistellaan A B - D - Moskau kámpfen A B C D E
Moskopaska haistamaan A B - D - Moksau dámpfen ABCDE
III pukki tulee A B C Weihnachtsmann kommt ABCD-
tukki pulee AB C Weinermann kommt ABCDE
Þýðingin tjáir þar með á skapandi hátt formgerðir sem eru fyrir hendi í
frumtextanum. Það vekur spurninguna um hvort þýðingin sé kannski
„betri“ en frumtextinn. Samþykki maður fullyrðingu Jans Mukarovskýs að
„gildi verks í heild byggist á því í hvaða mæli það nær að tjá þá formgerð-
arþætti sem það byggist á“, þá verður að meta fagurfræðilegt gildi þýska
textans meira en frumtextans finnska (Mukarovský 1986: 1x3).
Hliðskipanir samsvarana og andstæðutengsla finnast á þremur sviðum
í frumtextanum en í þýðingunni á fimm. Aukin formbinding sem að-
greinir bókmenntaverk frá öðrum verkum er greinilega meiri í hinum
þýska texta.
Bæði ljóðin leika sér að skrefinu frá babli og hjali til orðanotkunar og
máltöku. Bæði sýna þau að með tungumálinu eignast menn hlutdeild í
heimi. Aukin merking þýðingarinnar og uppbygging annarrar samsætu-
keðju (sjá D og E hér að ofan) gefur einnig í skyn við hinn þýska lesanda
hvers konar heimur það er sem fæst með tungumálinu. Með nákvæmum
lestri og vakandi eyra grunar hinn þýska lesanda hvernig sá heimur var sem
verkamannabarn ólst upp við í desember árið 1905. Þá rímaði aðeins „Blei“
við „Brei“ og þá hafði faðirinn áhyggjur af félögum sínum sem börðust í
Moskvu og í stað „Weihnachtsmanns“ kom „Weinermann“ í heimsókn.
113
á Menninga(r)miðlun í ljóði og verki