Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.2014, Blaðsíða 28

Áramótablað 30. desember 201428 Fréttir
Fylgiskreppa Framsóknar
og slök kosningaþátttaka
Stjórnmálafræðingarnir Grétar Þór Eyþórsson og Svanur Kristjánsson fjalla um stjórnmál ársins 2014
Á
stjórnmálasviðinu var
árið 2014 ár mikilla svipt­
inga í landsmálunum og
ár sveitarstjórnarkosninga,
þar sem kjörsókn var lé­
legri en oftast áður. Árið var líka
ár skuldaleiðréttingarinnar, átaka
um aðildarumsókn að ESB, leka úr
ráðuneyti og afsögn ráðherra, mat­
arskatts, fjármagnshafta og ár mik­
illa hremminga heilbrigðisþjón­
ustunnar og niðurskurðar á ýmsum
sviðum svo stiklað sé á stóru.
DV bað tvo stjórnmálafræðipró­
fessora, þá Grétar Þór Eyþórsson
og Svan Kristjánsson, um að líta
yfir farinn veg á árinu hér í upphafi
ágrips um helstu stjórnmálavið­
burði ársins.
Fylgiskreppa Framsóknarflokks
„Eitt sjónarhorn á stjórnmálin á ár­
inu sem er að líða er að reyna að
lesa í fylgi flokkanna í könnunum
og svo úrslit sveitarstjórnarkosn­
inganna í lok maí,“ segir Grétar
Þór Eyþórsson. „Ef við lítum fyrst á
fylgiskannanir yfir allt árið blasir við
að Framsóknarflokkurinn nær ekki
flugi og heldur ekki eftir að kynnt
var niðurfærsla skulda heimilanna
síðla ársins. Fylgi flokksins hreyfist
í kring um 11 prósent. Kannanir
sýna að um helmingur þjóðarinnar
er ánægður með skuldaniðurfærsl­
una en einhvern veginn er sem fólk
tengi hana ekki við Framsóknar­
flokkinn. Þetta er þó það mál sem
vann honum fylgi í þingkosningun­
um 2013. Þegar kom að þeim tíma­
punkti að heimilin fengu niður­
stöður leiðréttingarinnar í hendur
hafði það engin áhrif. Fyrirfram
hefði mátt halda að úrvinnsla máls­
ins hefði komið flokknum til góða.
Á sama tíma heldur Sjálfstæðis­
flokkurinn stöðugu fylgi á bilinu 25
til 28 prósent og ekki er að sjá sér­
stakar breytingar þar. Lekamálið
hafði engin áhrif á fylgi Sjálfstæð­
isflokksins hvorki fyrir né eftir af­
sögn innanríkisráðherra. Veikari
staða ríkisstjórnarinnar skrifast því á
Framsóknarflokkinn. En Sjálfstæðis­
flokkurinn nær sér heldur ekki upp
úr liðlega fjórðungsfylgi sem hann
hefur haft eftir hrun. Maður gæti
sagt að öðruvísi mér áður brá.
Um sveitarstjórnarkosningarn­
ar í lok maí má segja að Samfylk­
ingin náði góðri kosningu í Reykja­
vík og líklega er þar um að ræða æði
persónulegan sigur Dags B. Egg­
ertssonar. Engin stór tíðindi voru í
sveitarstjórnarkosningunum, en þó
má segja að Björt framtíð hafi fest
sig í sessi sem stjórnmálaafl með
því að koma víða inn bæjarfulltrú­
um. Ég held ég muni það rétt að
flokkurinn hafi alls fengið 11 full­
trúa kjörna sem er auðvitað ákveðin
kjölfesta fyrir flokksstarf.“
Slök kosningaþátttaka
áhyggjuefni
„Athyglisvert við sveitarstjórnar­
kosningarnar var að kosningaþátt­
taka, einkum ungs fólks, var mjög
lítil. Það er svolítið þversagnar­
kennt,“ segir Svanur Kristjáns­
son. „Samfélagsmiðlarnir hafa að
mörgu leyti aukið umræðu og sjálf­
sagt skrifar ungt fólk meira en áður
og tjáir sig um alls konar mál. Ég gef
ekki mikið fyrir það að umræðan á
samfélagsmiðlunum sé lágkúru­
leg og illa upplýst. Ég minni á um­
ræðu í dagblöðum á Íslandi fyrr og
síðar. En það vekur vissar áhyggjur
að einkum ungt fólk skuli láta sér
nægja þátttaka í umræðu á samfé­
lagsmiðlunum. Það er eins og ein­
hver sagði, að láta „læka“ koma
í staðinn fyrir að „kjósa“. Þannig
er þetta ekki. Það að „læka“ hefur
ekki áhrif á valdakerfið en það hafa
kosningar.“
Nýjar áherslur
Svanur lét til sín taka í kosningabar­
áttunni í Reykjavík sem kosninga­
stjóri Pírata. Eftir kosningarnar í lok
maí var myndaður meirihluti Sam­
fylkingar, Bjartrar framtíðar, VG og
Pírata Í Reykjavík. Þar voru með­
al annars lýðræðismál og gagnsæi
sett á oddinn í stefnuyfirlýsingu. „Ég
man ekki eftir öðrum hliðstæðum
um að setja slík mál í forgang. For­
málinn að stefnuskrá þessara flokka
er mjög samhljóða formálanum að
breytingunum á stjórnarskránni
sem þjóðin samþykkti á sínum tíma.
Þessar áherslur eru líka áberandi
í Hafnarfirði, í Kópavogi, Horna­
firði og á Ísafirði þar sem kominn er
meirihluti andstæðinga kvótakerfis­
ins. Þetta undirstrikar að lýðræðið er
ekki bara hægri­ og vinstrimál. Þarna
eru sem sagt mismunandi samsettir
meirihlutar sem leggja áherslu á lýð­
ræðismálefni og gagnsæi.“
Ill meðferð valdsins
„Þessi þróun finnst mér vera í mót­
sögn við það sem er að gerast í
stjórnmálum á landsvísu,“ segir
Svanur. „Ég ætla að fullyrða að nú sé
við völd versta ríkisstjórn í sögu lýð­
veldisins að því er varðar meðferð
valdsins. Það birtist meðal annars í
lekamáli innanríkisráðherrans sem
varð að segja af sér. Auk þess var að­
stoðarmaður ráðherra dæmdur fyr­
ir að vega að réttindum manns sem
leitaði á náðir okkar Íslendinga. Það
var enginn sem tók ábyrgð á því.
Forsætisráðherrann talaði um inn­
anríkisráðherrann sem fórnarlamb.
Fyrirhugaður flutningur á Fiski­
stofu var með eindæmum rudda­
legur með hliðsjón af meðferð valds
og góðrar stjórnsýslu. Svo undir
lok ársins leggur nefnd til að fjöldi
ríkis stofnana verði fluttur í eitt kjör­
dæmi. Þar er engin hugsun og engir
kostnaðarútreikningar heldur að­
eins lagt til að efla skuli skagfirska
efnahagssvæðið. Nefna má yfirlýs­
ingu forsætisráðherra um að flytja
hvalbein til Húsavíkur og það er
ekki einu sinni til húsakostur fyr­
ir þau. Menningarstyrkjum var út­
hlutað á grundvelli SMS­skilaboða
sem forsætisráðherrann gerði líka.
Þetta er ill meðferð valdsins.
Sá sem staðið hefur sig nokkuð
í stykkinu og tekið ábyrgð er Bjarni
Benediktsson, formaður Sjálfstæð­
isflokksins. En samt má minnast
ummæla Geirs H. Haarde í rann­
sóknarskýrslu Alþingis um ríkis­
stjórnarmyndunina 2003. Þá voru
sjálfstæðismenn sannfærðir um að
kosningaloforð Framsóknarflokks­
ins um 90 prósenta húsnæðislán
hefðu verið rugl en menn hefðu
kyngt því til að komast í ríkisstjórn.
Það er auðvitað ábyrgðarlaust að
gangast inn á efnahagsaðgerð­
ir sem menn hafa enga sannfær­
ingu fyrir. Vilhjálmur Bjarnason
lét þau orð falla um tillögur nefnd­
ar um flutning stofnana til Norður­
lands vestra að þetta væri einhver
skemmtinefnd á vegum Þórólfs
Gíslasonar, kaupfélagsstjóra á
Sauðárkróki. Stjórnvöld lækkuðu
líka veiðigjöld útgerðanna, eins og
á HB Granda, sem var með fimmt­
ung veltu í hagnað. Ég held að fátt
hafi grafið meira undan ríkisstjórn­
inni en þessi purkunarlausa þjónk­
un, sérstaklega eftir að afkomutölur
þessara fyrirtækja lágu fyrir.“
Æ brýnna að breyta
stjórnarskránni
„Ég hef djúpa sannfæringu fyrir því
að það þurfi að breyta leikreglunum.
Í stjórnarskránni er heimilað að láta
atkvæðavægi muna allt að helmingi
eftir kjördæmum. Við þetta hafa
verið gerðar athugasemdir af al­
þjóðlegum eftirlitsstofnunum. Auk
þess hef ég litið svo á að grunnur­
inn að deilunum um stjórnarskrána
hafi verið auðlindaákvæðið. Það er
alveg rétt áhersla hjá Pírötum að
það á ekkert að ráðast í tæknilega
útfærslu á fiskveiðstjórnunni fyrr en
búið er að festa auðlindaákvæðið í
stjórnarskrá. Eins var það gegn lýð­
ræðinu þegar ríkisstjórnin ætlaði að
slíta viðræðunum við Evrópusam­
bandið þvert á loforð um að bera
framhald málsins undir þjóðarat­
kvæði. Voru menn þar ekki áfram
að þjóna skagfirska efnahagssvæð­
inu og hagsmunum útgerðarvalds­
ins? Það þarf að breyta leikreglun­
um og þetta var allt í tillögunum um
breytingar á stjórnarskrá og þjóð­
in hafði samþykkt. Nú fara fram
samtöl milli fólks að í forsetakosn­
ingunum 2016 verði lögð áhersla á
að frambjóðendur, og sá sem kos­
inn verður, verði traustur liðsmaður
breytinga á stjórnarskránni.“ n
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
Grétar Þór Eyþórsson „Framsóknar-
flokkurinn nær ekki flugi og heldur ekki eftir
að kynnt var niðurfærsla skulda heimilanna
síðla ársins.“
Svanur Kristjánsson „En það vekur viss-
ar áhyggjur að einkum ungt fólk skuli láta
sér nægja þátttaka í umræðu á samfélags-
miðlunum. Það er eins og einhver sagði, að
láta „læka“ koma í staðinn fyrir að „kjósa“.“
Leiðin til vinsælda er vandrötuð Í lok ársins 2014 hefur stuðningur við ríkisstjórnina fallið niður í 30 til 40 prósent sem fyrst og fremst
má rekja til fylgishruns Framsóknarflokksins í könnunum.
Sigurvegarinn Dagur B. Eggertsson þótti
hafa unnið persónulegan sigur þegar talið
var upp úr kjörkössunum í borgarstjórnar-
kosningunum í lok maí. Samfylkingin hlaut
nærri 32 prósent atkvæða og fimm menn
kjörna af fimmtán í borgarstjórn.
Að kjósa eða „læka“ Umræðan er ef til vill meiri og betri með tilkomu samfélagsmiðla
en það dugar ekki þegar kemur að því að veita umboð til að fara með vald. Þá verða menn að
fara í kjörklefann og kjósa segir Svanur Kristjánsson. MyNd SHuttErStocK
„En Sjálfstæðis-
flokkurinn nær sér
heldur ekki upp úr liðlega
fjórðungsfylgi sem hann
hefur haft eftir hrun.
„Það vekur
vissar áhyggjur
að einkum ungt fólk skuli
láta sér nægja þátttaka
í umræðu á samfélags-
miðlunum.