Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.2014, Blaðsíða 39

Áramótablað 30. desember 2014 Fólk Viðtal 39
einnig jómfrúarsýninguna í Rýminu.
Ég þekki því bæinn aðeins þótt ég
muni kynnast annarri hlið núna
sem fjölskyldumaður. Fyrir tíu árum
dvaldi ég hér einn en flaug á milli.
Það fannst mér erfitt enda er heim-
ilið þar sem fjölskyldan er.“
Skemmtilegur skali
Honum líst vel á samþættingu Leik-
félags Akureyrar, Menningarhússins
Hofs og Sinfóníuhljómsveitar Norð-
urlands í eitt menningarfélag. „Ég
held að það sé gæfuspor að sam-
eina þessi öflugu félög undir einum
hatti. Ég hef leikið á sviði Hofs sem er
mjög flott hús. Það er mjög skemmti-
legur skali sem maður hefur þarna.
Annars vegar erum við með 100 ára
gamalt hús með ótrúlegan sjarma
og „magic“ þar sem sagan drýpur af
veggjunum og hins vegar með stórt
menningarhús með aðstöðu í hæsta
gæðaflokki. Ég held að það styrki þau
og dagskráin verði þéttari ef þau eru
ekki í samkeppni hvert við annað.“
Komst ekki inn
Jón Páll ólst upp í Keflavík. Hann út-
skrifaðist úr East 15 Acting School í
London árið 2000 en hafði áður gert
eina tilraun til að komast inn í Leik-
listaskóla Íslands sem þá var og hét.
„Sem krakki var ég alltaf sprellandi
fyrir framan sjónvarpið en man ekki
til þess að hafa átt einhverja leikara-
drauma. Ekki fyrr en ég fór á sýningu
Alþýðuleikhússins og sá hvað það
var gaman hjá þeim á sviðinu. Þetta
er mín fyrsta ljóslifandi minning
um leikshús en þarna var ég svona
tíu ára. Svo gerði ég ekkert í þess-
um pælingum í langan tíma þar til
ég ákveð að slá til frekar seint eða 26
ára. Ég komst inn í 16 manna hópinn
en fékk svo bréf um að ég færi ekki
áfram. Ég fékk nett áfall. Þetta var
viss höfnun. En svo var ég heppin
að sjá auglýstar áheyrnarprufur fyr-
ir breskan leiklistarskóla. Ég fór og
fékk boð um að ég gæti fengið inn-
göngu. Eftir að hafa farið út og skoð-
að aðstæður sló ég til. Þetta var mik-
ill reynsluheimur; að flytja í annað
land, tala annað tungumál og læra
inn á annan menningarheim.“
Erfiðar spurningar
Þau Íris hafa verið saman frá árinu
1991 en Íris er fædd í Reykjavík. Þrátt
fyrir að þau séu bæði skapandi sálir
segir hann sambandið ganga vel og
þvertekur fyrir að þar fari tvö stór egó
sem berjist um athyglina. „En það er
oft erfitt að vera með manneskju sem
elskar mann en er svona hreinskil-
in. Það er gjöf en á sama tíma erfitt.
Hún lætur mig vita ef ég er að beygja
af braut, þá spyr hún mig spurninga,
erfiðra spurninga. Við eigum í miklu
samtali og hún veitir mér innblástur,“
segir hann en hjónin hafa einnig
unnið saman í leikhúsinu þegar hún
hefur hannað búninga fyrir sýningar
sem hann hefur leikstýrt.
Mannlegt skrímsli
Þótt Jón Páll hafi hallast meira að leik-
stjórn síðustu árin vakti hann tölu-
verða athygli fyrir leik sinn í kvik-
myndinni París norðursins og sem
illmennið í sjónvarpsþáttunum
Hrauninu, karakter sem gæti líklega
ekki verið fjær honum. Jón Páll þótti
takast að gefa skrímslinu ákveðna
mennska eiginleika sem, auk tattú-
anna og mikla skeggsins, skapaði
ákaflega trúverðugan glæpamann
sem fékk kalt vatn til að renna á milli
skinns og hörunds áhorfenda. „Ég
hugsaði með mér; hvað er það skelfi-
legasta við svona skrímsli og komst
að því að það er ef skrímslið er mann-
legt eins og við hin, verslar í Bónus og
er með börn á sama leikskóla og við,“
segir Jón Páll sem fékk miklu meiri
viðbrögð en hann bjóst við. „Fólki
fannst jafnvel óþægilegt að hitta mig
úti á götu eða í Bónus. Það var samt
gaman að takast á við þessa rullu
enda alltaf gaman þegar núningurinn
er mikill. Maður fann það í tökum að
það var rafmagn í gangi.“
Spurning um sjálfstæðisbaráttu
Hann segist hafa mikla trú á íslenskri
kvikmyndagerð. „Ég tek ofan fyrir
öllum þeim sem starfa í kvikmynda-
og sjónvarpsmyndagerð á Íslandi og
keppast um að framleiða efni fyrir
þennan pínulitla markað, þetta mál-
svæði sem telur 300 þúsund manns.
Það að yrkja, dansa eða leika, öll
sköpun er hluti af baráttunni fyrir
tungumálinu, að halda íslenskunni
lifandi. Hvort sem ráðist er í að gera
glæpaseríu eða annað, allt er þetta til
að viðhalda málinu því ef við yrkjum
ekki á íslensku, skrifum ekki bækur
eða blöð á íslensku þá erum við ekki
þjóð. Við byggjum sjálfstæði okk-
ar á tungumálinu og það er eðlileg
krafa að standa vörð um það og um
leið stærsta lógíkin til að fá peninga
lagða í menninguna. Annars gæt-
um við sparað okkur stórfé og flutt
menninguna inn og bara tekið upp
ensku eða kínversku. En þetta er ekki
bara spurning um menningu heldur
sjálfstæðisbaráttu,“ segir hann og er
heitt í hamsi.
Þrátt fyrir að hafa notið þess að
vinna framan við myndavélina neit-
ar hann því að hafa áhyggjur af því að
missa af spennandi verkefnum þar sem
hann verður upptekinn leikhússtjóri
næstu þrjú árin í það minnsta. „Mað-
ur missir alltaf af einhverju og ég er að
taka við mjög spennandi verkefni.“
Á móti óttastjórnun
Aðspurður segist hann ekki vita hvort
hann eigi eftir að leika á sviðinu fyrir
norðan. „Það er risastór spurning. Ég
er leikari og leikstjóri og hef einnig
tekið þátt í að búa til og smíða ný
verk. Ég kem þarna inn sem listrænn
stjórnandi en mun reyna að nýtast
á hvern þann hátt sem hægt er. Ef
það þýðir að ég leiki þá geri ég það.
Það er alltaf gaman að leika, það er
það skemmtilegasta sem ég geri. Að
leikstýra er annars konar en hvort
tveggja hefur sinn sjarma.
Sem leikstjórnandi er ég mjög
á móti óttastjórnun og því að setja
þannig pressu á fólk að það sé und-
ir álagi eða streitu. Ég held að slíkt
sé ekki besta leiðin til að ná fram því
besta. Ég held uppi aga en vil um leið
hafa opið samtal. Ég hef ekki trú á því
að þú náir því besta út úr fólki ef það
er óttaslegið og hrætt við að verða
refsað. Mantran verður að vera sú að
leiksýningin verður aldrei alveg eins
og maður vill að hún verði og hún
verður aldrei eins og hún var í gær.
Hún verður bara eins og hún er.“
Þrjóskur og fylginn sér
Hann viðurkennir að hafa eflaust
einhvern tímann verið erfiður þegar
kemur að því að láta leikstýra sér.
„Það fer eftir því hvernig þú skil-
greinir það hvað er að vera erfiður,“
segir hann brosandi en bætir svo við:
„Mér finnst þægilegra, þegar ég vinn
undir öðrum, að vita að það megi
spyrja spurninga og afhjúpa van-
kunnáttu sína. Það er áríðandi í öll-
um okkar samskiptum að umhverfið
sé þannig að þegar þú veist ekki eitt-
hvað þá getirðu rétt upp hönd og
spurt. Þannig séð er ég erfiður, ég er
gjarn á að spyrja spurninga. Ég kýs
það þegar ég leikstýri sjálfur og spyr
þá helst spurninga sem ég hef ekki
svör við en það þýðir frekari rann-
sóknir. Eflaust hef ég verið erfiður í
gegnum tíðina en ég er þrjóskur og
fylginn mér eða því sem ég trúi á. Og
ég á bágt með að heyra af óánægju,
ef eitthvað er ekki í lagi þá hlýtur það
að vera eitthvað sem við getum sam-
eiginlega rétt af. En þá verður fólk að
þora að ræða það við leikstjórann.
Ég á erfitt með ef slíkt er bara rætt á
kaffistofunni en ekki í vinnurýminu.“
Engar töfralausnir
Hann segir ákvörðunina hafa verið
einfalda þegar honum bauðst starf-
ið á Akureyri. „Ég var mjög upp með
mér þegar ég fékk boð um að koma í
viðtal og fannst það mikil viðurkenn-
ing. Í viðtalinu talaði ég algjörlega
út frá hjartanu um hvaða væntingar
ég bæri til starfsins og hvað ég teldi
að hægt væri að laga og hvað nýtt
væri hægt að gera. Ég lofaði engum
töfralausnum og reyndi ekkert að
slá í gegn í boðinu eða að segja réttu
hlutina. Á leiðinni heim sat ég í flug-
vélinni og hugsaði með mér, jæja
Jón Páll, þú fékkst þetta tækifæri en
klúðraðir því. En svo kom í ljós að
þetta var eitthvað sem þau voru að
leita að.“
Engin rústabjörgun
Hann segir að því fari fjarri að hann
þurfi að bjarga leikfélaginu frá
glötun. „Ég tek við ágætu búi – þarf
allavega ekki að slökkva neina elda.
Hér þarf enga rústabjörgun. Það
hefur orðið viðsnúningur hjá leik-
félaginu sem hefur skilað sér í fleiri
áhorfendum og listrænum ávinn-
ingi, ef hann er mældur í verðlaun-
um, Gullna hliðið, sýning LA, fékk
þrenn Grímuverðlaun. Hér hefur
verið stofnaður og rekinn leiklistar-
skóli sem við munum halda áfram
að vinna með og þróa. Það að reka
leikhús er erfitt og í raun óðs manns
æði. Þetta er hárfín blanda af list-
rænum metnaði og að geta höfðað til
fjöldans og um leið spurt spurninga
sem skipta máli. Ef sagan er skoðuð
hefur reksturinn á leikhúsinu alltaf
verið upp og niður og fjárframlög
sveiflukennd, stundum hefur þetta
verið 100 í hættunni. En eitt er óum-
deilanlegt; sagan sýnir að fólk vill
hafa hér atvinnuleikhús. Ég er ekki
að fara koma með neina töfralausn
en ég kem með fullt af spurningum,
draumum og væntingum til sam-
starfsmanna minna og samborgara
á Akureyri og vænti þess að ég geti
kallað þá til liðs við að leysa þessar
spurningar. Það er bullandi menn-
ingarlíf hér, það vantar ekki kraftinn.“
Hetjur eða fífl
Ferill Jóns Páls hefur ekki bara verið
dans á rósum heldur hark eins og
margir íslenskir leikarar kannast
við. „Eftir útskrift var ég í þeirri ein-
kennilegu stöðu að vera einn af fáum
úr bekknum sem ekki fékk umboðs-
mann en um leið einn af fáum sem
fékk strax vinnu. Ég tók þátt í sýningu
Young Vic-leikhúsins sem var ótrú-
lega mikill skóli. Við sýndum streitu-
laust í þrjá mánuði en þá vorum
við Íris orðin ófrísk og ekkert ann-
að kom til greina en að halda heim
á leið í hreiðurgerð. Hér heima var
mikið basl að fá vinnu sem leikari
menntaður erlendis þótt slíkt hafi nú
breyst. Ég fékk einhver smáhlutverk
sem var gaman en þetta var erfitt og
í kringum 2004 ætlaði ég að leggja
þetta á hilluna. Þá voru stórkostlegar
breytingar í samfélaginu sem mér
fannst leikhúsið ekki fjalla neitt um.
Ég hugsaði með mér að ég yrði að
finna mér nýjan starfa en hitti þá fólk
úr Stúdentaleikhúsinu sem spurði
hvort ég vildi koma og gera leikhús
með þeim. Ég sagði já ef þau væru
til í að gera eitthvað sem yrði minn
svanasöngur, að annaðhvort yrðum
við hetjur eða fífl. Ég vildi ekki fara
eftir neinum reglum,“ segir Jón Páll
en úr varð sýningin Þú veist hvernig
þetta er. „Á sama tíma var að fæðast
fræði og framkvæmd brautin í Lista-
háskóla Íslands og fyrir vikið varð
sýningin hluti af nýrri bylgju. Þar
með öðlaðist ég nýtt upphaf, nýjan
kraft og nýja trú á leikhúsi og hef ver-
ið á henni síðan.“
Hann segist þó ekki óttast að eiga
erfitt með að búa til sýningar sem
henti fámenninu í Eyjafirði. „Þegar
þú ert með einkafjármagn geturðu
gert það sem þú vilt en þegar þú
gerir listir fyrir opinbert fé hefurðu
ákveðna samfélagslega skyldu. Ég vil
gera leikhús sem hrærir við fólki og
fær það til að spyrja spurninga. Við
ætlum að blanda dagskránni og þótt
við náum ekki að gera allt fyrir alla
verður örugglega eitthvað fyrir alla.“
Ekki laus við reiðina
Jón Páll er af miklu framsóknarfólki
kominn en afi hans var framsóknar-
maðurinn Eysteinn Jónsson. Sjálfur
hefur hann aðeins fiktað við pólitík.
„Ég var í bæjarpólitík fyrir Alþýðu-
bandalagið og var einu sinni kosn-
ingastjóri hjá Samfylkingunni en
svo um það leyti sem ég fer út í skóla
hætti ég afskiptum mínum af stjórn-
málum. Ég hef kosið að sinna samfé-
laginu á öðrum stað, í öðru rými, sem
er leikhúsið. Þetta er samt allt pólitík,
hvaða verkefni eru lögð á svið, hvaða
frásögn er sögð á sviðinu,“ segir Jón
Páll sem gjarnan var lýst sem reið-
um, ungum manni þegar hann kom
fram á sjónarsviðið sem ungur og
upprennandi leikstjóri. Og hann er
ekki laus við reiðina. „En ég hef lært
að hlusta á reiðina. Af hverju er ég
reiður? Er það af því að þessi maður
þarna svínaði á mig á ljósum? Ég get
ekkert gert við því. Stundum er reiðin
bara reykskynjari, þjófavörn sem fer í
gang þegar við upplifum óréttlæti en
stundum er hún algjörlega persónu-
legs eðlis. Ef maður kemst að því að
orsök reiðinnar er eitthvað sem er
afvega í samfélaginu verður maður
að segja það upphátt. Þannig verður
reiðin hreyfiafl. En til þess verðurðu
að geta borið kennsl á hana.“
Með hundinn í leikhúsinu
Jón Páll stendur á tímamótum og horf-
ir björtum augum til framtíðar. „Við
fjölskyldan ætlum að þiggja allar þær
gjafir sem okkur eru réttar. Við gerum
okkur grein fyrir því að við þurfum að
leggja mikið á okkur til að aðlagast og
til að ná áttum en ég hlakka bara til.
Ég get ekki beðið eftir því að djöfl-
ast með hundinn í snjónum, kíkja í
Kjarnaskóg og njóta lífsins með börn-
unum mínum í jákvæðu umhverfi og
fylgjast með þeim blómstra hér. Ég
veit samt að vinnan á eftir að vera álag
en stelpurnar eru vanar að koma með
mér í leikhúsið, meira að segja hund-
urinn er vanur því og var alltaf með
mér í Gaukum. Hann gelti aldrei og
kúkaði bara einu sinni á gólfið,“ seg-
ir Jón Páll brosandi og bætir svo við
að hann hafi ekki hugmynd um hvað
hann væri að gera ef leiklistardraum-
arnir hefðu ekki gengið upp. „Ég væri
kannski kokkur, pólitíkus eða prestur.
Ég veit það ekki en ég vona að ég væri
hamingjusamur.“ n
Ekki laus við rEiðin
„stelpurnar eru vanar
að koma með mér í
leikhúsið, meira að segja
hundurinn er vanur því.
Leikari og leikstjóri
Jón Páll ætlar að stíga
sjálfur á svið ef þess þarf.