Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2014, Blaðsíða 20

20 Fréttir Helgarblað 5.–8. desember 2014
N
áttúrupassinn hefur verið
gagnrýndur bæði af stjórnar-
andstöðunni sem og af Sam-
tökum ferðaþjónustunnar.
Ragnheiður Elín Árnadóttir,
iðnaðar- og ferðamálaráðherra,
hefur sagt passann skásta kostinn af
þeim leiðum sem hafi verið skoðað-
ar. Samtökum ferðaþjónustunnar hef-
ur snúist hugur og þau nú lagst gegn
passanum. Margir telja hann brjóta
á einum elsta rétti þjóðarinnar: al-
mannarétti. Réttinum til að ferðast
óhindrað um landið. Sjálfu ferðafrels-
inu.
Edward H. Huijbens, forstöðu-
maður Rannsóknarmiðstöðvar ferða-
mála, telur passann brjóta gegn al-
mannarétti og nánast óumflýjanlegt
að á það verði reynt fyrir dómstólum.
Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri
grænna, er sömu skoðunar og segir
ástæðu fyrir því að engin þjóð hafi val-
ið að fara þessa leið. Ólíkt er hvaða mat
er lagt á almannarétt og ekki sé ver-
ið að skerða hann með náttúrupassa.
Rétturinn til að ferðast óhindrað milli
staða, frá A til B, sé enn til staðar. Hins
vegar eigi að rukka þá sem stoppa til
að njóta náttúrunnar sérstaklega.
Frumvarp um náttúrupassa bíð-
ur enn blessunar Framsóknarflokks-
ins en ekki hefur gefist tími til að ljúka
skoðun þess í þingflokknum sökum
anna. Frumvarpið var kynnt ríkis-
stjórninni á föstudag fyrir viku en
skiptar skoðanir eru um frumvarpið
innan Framsóknarflokksins. Sigrún
Magnúsdóttir þingflokksformaður á
þó ekki von á öðru en að frumvarpið
hafi sinn framgang.
Besti kosturinn að
mati ráðherra
„Ég fattaði ekki upp á þessu eins og
krakkarnir segja,“ sagði Ragnheiður
Elín Árnadóttir ferðamálaráðherra í
viðtali um náttúrupassann í Bítinu á
föstudag. Taldi ráðherrann upp fjöl-
margar skýrslur frá ólíkum aðilum
þar sem náttúrupassi var nefndur til
sögunnar. Svo sem frá Boston Con-
sulting Group, hagræðingarhópi ríkis-
stjórnarinnar, Ferðaþjónustuklasan-
um Gekon og mörgum fleiri. Því væri
frumvarpið útfærsla á hugmynd sem
ótal margir ólíkir aðilar hefðu nefnt
sem besta kost í stöðunni.
„Margt sem hefur komið fram er
ekki rétt. Eins og að það verði sett-
ar upp girðingar, gjaldtökuskúrar og
að umfangið verði mikið. Það er ekki
þannig,“ sagði ráðherrann. „Þetta er
einfalt fyrirkomulag og markmiðið
með þessu öllu saman er að vernda
náttúruna.“
Passa á Þingvelli
Ragnheiður sagði öll opinber svæði,
bæði í eigu ríkis og sveitarfélaga,
falla undir náttúrupassa. „Það er hins
vegar ekki þannig að þú þurfir að hafa
náttúrupassa hangandi utan á þér í
göngutúrnum úti á Gróttu. Heldur á
ákveðnum svæðum og við þekkjum
þau. Gullfoss, Þingvellir, Ásbyrgi og
svo framvegis.“
Þá sagði Ragnheiður að eftirlit
yrði ekki íþyngjandi eða flókið. „Ef Ís-
lendingar eru ekki með passann á sér
er nóg að gefa upp kennitölu og fram-
vísa skírteini.“ Kerfið verði rafrænt og
eftirlit framkvæmt með „spotttékki“.
Brot á almannarétti
„Það er ljóst að við þurfum fjármuni
til að styrkja innviði ferðaþjónustu og
efla náttúruvernd en mér finnst þessi
leið ekki vera sú rétta. Það eru satt að
segja margir gallar við hana,“ segir
Katrín Jakobsdóttir. „Veigamestu rök-
in eru þau að við erum með lagaum-
hverfi sem gerir ráð fyrir frjálsri för
fólks um landið. Þá á ég við hinn svo-
kallaða almannarétt sem er auðvitað
bara annað orð yfir ferðafrelsi. Þessi
lög hafa fylgt okkur í gegnum aldirnar
og komu fyrst fram í Jónsbók,“ en lög-
bókin Jónsbók er frá árinu 1281.
„Þó að þetta sé ekki há upphæð
er um grundvallarbreytingu að ræða.
Það er verið að takmarka ferðafrels-
ið með krónutölu. Fyrir mér er verið
að setja náttúruna á markað og ég er
ekki hrifin af því. Það eru til aðrar leið-
ir til gjaldtöku. Að rukka til dæmis fyrir
þjónustu er annars eðlis og betri nálg-
un. Mér finnst það eiga vera grund-
vallarskilgreining að náttúra landsins
sé ekki markaðsvara en þjónustan
getur hins vegar verið það.“
Vildu ekki hækkun
en hækka sjálf
Katrín segir náttúrupassa einnig
kostnaðarsama og tímafreka aðgerð.
„Það þarf að hanna nýtt kerfi, ráða
fólk í vinnu og sinna eftirliti. Það er
ástæða fyrir því að engin önnur þjóð
hefur farið þessa leið.“ Katrín segir
gistináttagjald vera algengu leiðina
til innheimtu og því hefði sú leið ver-
ið eðlileg til að skapa eyrnamerktan
tekjustofn. „Ég held bara að fólk sé
búið að bíta eitthvað í sig og það eigi
bara keyra þetta í gegn sama hvað
tautar og raular.“
Katrín segir að tillaga síðustu ríkis-
stjórnar um að hækka virðisaukaskatt
á ferðaþjónustu í fjórtán prósent hafi
komið til vegna fjárþurftar til upp-
byggingar. „Núverandi ríkisstjórn
talaði sig hása gegn því á sínum tíma
en ætlar þrátt fyrir allt að hækka virð-
isaukann núna í ellefu prósent. En
vilja samt ekki nýta það fé í þessa upp-
byggingu.“
Málsóknir óumflýjanlegar
„Í fyrsta lagi myndi ég halda að þetta
stæðist ekki lög hvað varðar almanna-
rétt og ferðafrelsi,“ segir Edward H.
Huijbens en undirstrikar að hann
hafi enn ekki séð frumvarpið í heild
og byggi því ummæli sín á því sem
fram hefur komið í fréttum. Edward
er meðal annars PhD í menningar-
landafræði og hefur stýrt RMF frá ár-
inu 2006.
„Þetta verður erfitt í framkvæmd
og ég tel það nánast óhjákvæmilegt að
reynt verði á þetta fyrir dómstólum.“ Í
umræðunni hefur verið nefnt að túlka
megi lögin um almannarétt þannig
að með náttúrupassa sé ekki verið að
skerða frelsi fólks frá A til B heldur eigi
að leggja gjald á þá sem séu að „njóta“
náttúrunnar. Ef ég fer á fund á Ólafs-
firði og stoppa á útsýnispallinum á
Múlanum þarf ég að borga. Þetta er
auðvitað alveg furðuleg hugmynd um
náttúruna, að það sé hægt að verð-
leggja það að horfa á hana. Að gera
hana að vöru. Þetta er alveg stórfruðu-
leg hugmynd um náttúruna og þetta
segi ég sem fræðimaður sem hef stúd-
erað hana um allan heim í fjölda ára.“
Ógnvænleg þróun
Edward segir það ógnvægilega þró-
un að setja eigi verðmiða á allt. „Þetta
er í takt við það sem við sjáum víða í
heiminum. Að allt skal yfirfært á krón-
ur og aura. Nú erum við komin á það
stig að það að horfa á sólarlag er orðið
einhvers virði í krónum, það er verð-
lagt og selt. Þetta er einhvers konar
sturlun.“
Út frá sjónarhorni ferðaþjónustu
og ferðamálum telur Edward passann
ekki skynsamlega lausn. „Þetta er
ekki góð leið til kynningar út á við, til
markaðssetningar. Ég hef alltaf ver-
ið þeirrar skoðunar að tekjur í ferða-
þjónustu eigi að snúast um neyslu-
skatta. Við erum hérna með milljón
ferðamenn sem neyta þrefalt á við
þjóðina. Við þurfum ekki að sjá um
þá í ellinni, mennta börnin þeirra eða
greiða undir þá aðra þjónustu. Ef þeir
veikjast fara þeir yfirleitt heim. Ferða-
menn skilja því eftir sig alla neyslu-
skatta en taka í raun lítið í staðinn.
Það er því eðlilegast að ferðamenn
séu bara í eðlilegu skattaumhverfi. Að
ferðaþjónustan sé í sama skattþrepi
og aðrir og síðan séu tekjur af því sett-
ar í sérstakan sjóð til uppbyggingar og
náttúruverndar. En ekki að vera með
einhverjar flækjur í kringum það eða
eitthvað hálfkák. Því ef út í þetta er
farið á annað borð á þeim forsend-
um að vernda eigi náttúruna þá er
gjaldið fyrir passann sem slíkt alltof
lágt. Þegar Boston Consulting Group
gerði skýrslu fyrir Icelandair og fleiri
m.a. um náttúrupassa mátu þeir sem
svo að hann ætti að kosta mörg þús-
und krónur.“
Að lokum segir Edward skeflilegt
að leyfa eigi gjaldtöku áfram að svæð-
um í einkaeigu. „Það er hörmungar-
ástand ef það á að líðast og bætast í
ofanálag við náttúrupassann.“
Málið tefst hjá Framsók
„Það vannst ekki tími til að klára um-
ræðuna í gær,“ segir Sigrún Magnús-
dóttir, þingflokksformaður Fram-
sóknarflokksins. Afgreiða átti
frumvarpið í þingflokknum á mið-
vikudag en Sigrún segir mikið álag
í þinginu valda því að ekki tókst að
klára það. „Ég held að þetta sé alveg
klárt að við munum láta frumvarpið
hafa sinn framgang. Hugsanlega vilj-
um við hafa ákveðna fyrirvara eða
gera smávægilegar breytingar en það
er ekki hægt að svara því fyrr en málið
hefur verið rætt til enda.“
Sigrún segir þó alla sammála um
nauðsyn þess að gera eitthvað í þess-
um málaflokki. „Það verður að styrkja
innviði hér, taka gjald til að standa
undir þeirri uppbyggingu. Menn deila
hins vegar um útfærsluna eins og eðli-
legt er.“ n
Efast um lögmæti
náttúrupassans
n Telja passann brjóta gegn almannarétti n Milljarður í tekjur á ári n Frumvarpið tefst hjá Framsókn
Ásgeir Jónsson
asgeir@dv.is
Náttúrupassinn
í hnotskurn
Kostir – Leggst ekki bara á eina
grein líkt og gistinátta- og komu- og
brottfarargjald -Innheimta kemur að
mestu frá erlendum ferðamönnum. Í
hærra hlutfalli en innheimta eftir öðrum
leiðum -Óverulegt gjald og ólíklegt til að
hafa áhrif á eftirspurn -Mismunar ekki
eftir þjóðerni
Gallar – Brýtur mögulega á eða
breytir skilningi manna á almannarétti.
Rétti fólks til að ferðast frjálst um
landið -Eðlislæg breyting að rukka fyrir
aðgang að náttúru og brot á aldagöml-
um hefðum Opnar mögulega á áður
óþekkta skattlagningu/gjaldtöku
-Kostnaðarsöm leið sem þarfnast
eftirlits, kerfishönnunar og stöðugs
aðhalds -Neikvæð ímynd út á við -Áfram
leyfð gjaldtaka einkaaðila
Kostnaður og tekjur – 1.500
krónur á mann (18 ára og eldri) og gildir
til þriggja ára -Reiknað með 4 milljörð-
um króna í tekjur á næstu þremur árum
-600 milljónir króna frá Íslendingum en
3,6 milljörðum frá erlendum ferða-
mönnum -15.000 króna sekt fyrir að
vera ekki með passa -Um 80% varið
til staða sem eiga aðild að passanum
-10% til annarra staða -7,5% til að efla
ferðaöryggi
Sólarlag Hvers virði er
þetta sólarlag í krónum?
Mynd Sigtryggur Ari
Katrín Jakobsdóttir Formaður Vinstri
grænna. Mynd Hörður SVeinSSon
edward H. Huijbens Forstöðumaður
Rannsóknarmiðstöðvar ferðamála.
„Nú erum við kom-
in á það stig að
það að horfa á sólarlag er
orðið einhvers virði í krón-
um, það er verðlagt og
selt.
Handleiðsla
Settu fjarstýringuna á hendina og stýrðu bílnum með handa-
hreyfingum. Sjö AA-rafhlöður og bíllinn brunar. 4500 kr.
Jólagjafirnar í Tiger