Dagblaðið Vísir - DV - 05.12.2014, Blaðsíða 22

Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
fréttaskot
512 70 70fr jál s t, ó Háð dag b l að DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
aðalnúmer
ritstjórn
áskriftarsími
auglýsingar
sandkorn
22 Umræða
Útgáfufélag: DV ehf. • Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason • Ritstjóri: Hallgrímur Thorsteinsson
Fréttastjóri: Jóhann Hauksson • Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson • Umsjónarmaður innblaðs: Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
Framkvæmdastjóri : Steinn Kári Ragnarsson • Umbrot: DV ehf. • Prentun: Landsprent • Dreifing: Árvakur
Helgarblað 5.–8. desember 2014
Þetta er hrein
vitleysa
Þetta er nánast
full vinna
Bara gaman
Ósáttin framundan
Dorrit Moussaieff hafnar því að eiga elskhuga. – MAN Áslaug María Agnarsdóttir stofnaði Facebook-hópinn Beauty Tips. – DVGarðar Gunnlaugsson hefur störf á ÍNN. – DV
H
vað ætla Samtök atvinnu­
lífsins og ríkisvaldið að gera
núna þegar farið er að skína
í það að samtök launafólks
gangast ekki inn á þjóðarsáttarhug­
myndafræðina eins og hún liggur
fyrir í dag?
Það er eins og SA og ríkisvaldið
gangi ennþá út frá því sem gefnu að
nú nægi bara að nefna lausnarorðið
þjóðarsátt með nægilegum þunga
til að upp ljúkist fljótlega og nán­
ast sjálfkrafa nýjar gáttir sameigin­
legs skilnings og elskulegheita yfir
rjúkandi nýjum vöfflum og rjóma í
Borgartúni.
Auðvitað er það æskilegt og eftir­
sóknarvert ef skynsemi og jafn­
ræði af því tagi sem lá til grundvall­
ar þjóðarsáttinni 1990 væru lögð til
grundvallar í skiptingu þjóðarkök­
unnar í heildarkjarasamningum
til langs tíma núna og passað um
leið upp á að kakan héldi áfram að
stækka.
En til að svo geti verið þarf
þjóðarsáttarhugmyndafræðin að
passa inn í atburðarás efnahags­
málanna núna. En hún gerir það
bara ekki, því miður. Þvert á móti er
ýmislegt sem bendir til hins gagn­
stæða og að aðstæður á vinnumark­
aði séu þess eðlis í augnablikinu að
enginn grundvöllur sé fyrir því að
aðilar vinnumarkaðarins nái að tala
saman á þeim 25 ára gömlu þjóðar­
sáttarnótum sem tryggt gætu áfram­
haldandi lága verðbólgu og vaxandi
kaupmátt.
Fyrir þjóð sem er að ná sér út
úr hruni og hefur leitað nýrra leiða
til þess sem ekki gengu þó margar
hverjar upp (ný stjórnarskrá, nýtt
fiskveiðistjórnunarkerfi, ESB­að­
ild), þá virkar hugmyndin að þjóðar­
sátt núna sumpart eins og hug­
myndafræði gamla Íslands, svona
álíka spennandi grundvöllur að
nýrri efnahagslegri framtíð og loð­
dýraeldið á sínum tíma, þetta er
næstum eins og að setja gatslitna
VHS­spólu í tækið og búast við nú­
tíma myndgæðum.
Það þarf bara að lesa ályktun
miðstjórnar ASÍ í vikunni, sem send
var út við aðra umræðu fjárlaga­
frumvarpsins, til að finna vonbrigðin
og vantraustið sem ríkir í þeim her­
búðum gagnvart ríkisstjórninni. Þar
er hreinlega blásið í verkfallslúðra.
Alloft hefur reyndar mátt greina
svipaðan tón vonbrigða hjá Samtök­
um atvinnulífsins í garð ríkisstjórn­
arinnar, til dæmis þegar ekki var
hlustað á tillögur SA um breytingar á
virðisaukaskattskerfinu nýlega.
ASÍ ítrekar að nú stefni í erfiðari
kjarasamninga á almennum vinnu­
markaði en um langan tíma og að
launafólk þurfi að búa sig undir
hörð átök á vinnumarkaði. Alþýðu­
sambandið telur upp ástæður von­
brigðanna, allt saman atriði sem eru
ávísun á ágreining fremur en sátt.
Þar á meðal: Hækkun, matarskatts,
styttingu bótatíma atvinnulausra,
aukinn kostnað í heilbrigðisþjónustu
engin aukin framlög í húsnæðismál­
in og síðast en ekki síst skerðingu og
síðan brottfall á framlögum til jöfn­
unar örorkubyrði lífeyrissjóða.
Það er svo til marks um firringuna
að um þetta síðasta var einmitt samið
í hinum rómuðu þjóðarsáttarsamn­
ingum og þetta veldur því að skerða
þarf lífeyrisgreiðslur til þeirra sem
eru á almennum vinnumarkaði og þá
mest hjá sjóðum verkamanna og sjó­
manna sem búa við mesta örorku.
Það er ótrúlegt, en samt er engu
líkara en að ríkisstjórnin hafi reikn­
að með að skuldaniðurfellingarn­
ar, stærsta kosningaloforð í heimi,
yrði trixið sem fengi aðila vinnu­
markaðarins að samningaborðinu
á skynsamlegum og vinalegum nót­
um. Sé það raunin hefur stefnan
verið sett á risastór efnahagsmis­
tök, sem hæglega geta orðið þessari
ríkis stjórn að falli. n
Kerfinu að kenna
Björgólfur Thor Björgólfsson kaup­
sýslumaður var í allsérstæðu við­
tali við Viðskiptablaðið í síðustu
viku. Viðtalið var sérstakt fyrir
þær sakir að hann setti fram sam­
særiskenningu um Hafskipsmál­
ið þar sem faðir hans, Björgólfur
Guðmundsson, var dæmdur í skil­
orðsbundið fangelsi fyrir bók­
haldssvik.
Orðrétt sagði hann: „Það var
íslenska kerfið sem tók pabba
niður …“ Björgólfur var hins
vegar ekki sá eini sem dæmd­
ur var í Hafskipsmálinu og þarf
samsæriskenning Björgólfs því
einnig að eiga við um þá. Allsér­
stakt er að sjá „kerfinu“ – hvað
sem það nú þýðir í raun og til
hvers það á að vísa – vera kennt
um lögbrot sem einstaklingar eru
dæmdir fyrir.
Afneitun Björgólfs Thors virð­
ist vera algjör.
Átti varla séns
Skipun Ólafar Nordal í embætti
innanríkisráðherra kom nokkuð
á óvart en var sterk lausn. Hún er
fyrrverandi vara­
formaður flokks­
ins, vel liðin,
óumdeild og auk
þess kona en erfitt
hefði orðið að
rökstyðja skipun á
öðrum karlmanni
í ráðherraemb­
ætti. Breið sátt mun að öllum lík­
indum ríkja um skipunina.
Hitt er svo annað mál að ólík­
legt er að einn af þeim þing­
mönnum sem nefndur var sem
kandídat, Ragnheiður Ríkharðs-
dóttir, hafi átt mikinn möguleika
á að fá starfið. Til þess er hún
of umdeild í sumum kreðsum
flokksins vegna afstöðu sinnar
til Evrópusambandsins og hefur
Davíð Oddsson til dæmis skot­
ið á hana í ritstjórnargreinum
Morgunblaðsins.
Stóð aðstoðarmanna
Ráðning Hrannars Péturssonar,
fyrrverandi upplýsingafulltrúa
Alcan og Vodafone, í forsætis­
ráðuneytið vakti
athygli í vikunni.
Sigmundur Dav-
íð er nú kominn
með stóð að­
stoðarmanna og
ráðgjafa á bak við
sig og hefur það
vakið athygli.
Þeir sem fengnir hafa verið til að­
stoðar Sigmundi Davíð í forsætis­
ráðuneytinu, tímabundið eða
ótímabundið, eru: Jóhannes Þór
Skúlason, Ásmundur Einar Daða-
son, Margrét Gísladóttir, Hrann-
ar Pétursson svo er Sigurður Már
Jónsson auðvitað upplýsingafull­
trúi ríkisstjórnarinnar.
Ráðning Hrannars vekur
sömuleiðis athygli því Margrét
Gísladóttir var fengin úr utan­
ríkisráðuneytinu til að sinna því
verki sem hann hefur nú verið
ráðinn til að sinna: Að bæta upp­
lýsinga­ og samskiptamál ráðu­
neytisins.
S
amtök atvinnulífsins hafa nú
sent út neyðarkall. „Launa­
kröfur margra hópa … valda
áhyggjum því fyrir þeim er
engin innistæða. Verði geng­
ið að þessum kröfum verður verð­
bólgunni hleypt af stað, óbeislaðri
með tilheyrandi tjóni.“ Þetta segir
Björgólfur Jóhannsson, formaður
samtakanna og forstjóri Icelandair
Group í pistli á Eyjunni.
Misskipting hefur afleiðingar
Lítum yfir baksviðið, og drögum
andann djúpt. Skv. upplýsingum
ríkisskattstjóra jukust tekjur þess
hundraðshluta (1%) íslenzkra heim­
ila, sem hafa hæstar tekjur, úr 4% af
heildartekjum 1995 í 20% af heildar­
tekjum 2007, árið fyrir hrun. Sem
sagt: hlutdeild hátekjumanna í
heildartekjum fimmfaldaðist á tólf
árum. Til samanburðar jukust tekj­
ur þess hundraðshluta (1%) banda­
rískra heimila, sem hafa hæstar tekj­
ur, úr 14% af heildartekjum 1990 í
24% 2008. Í Svíþjóð jókst hlutdeild
tekjuhæsta hundraðshluta heimil­
anna miklu minna, en þó talsvert eða
úr 4% 1990 í 7% 2008. Hvorki Banda­
ríkjamenn né Svíar náðu tvöföldun
á móti fimmföldun hér heima. Vá,
myndu sumir segja. Þessar tölur um
Bandaríkin og Svíþjóð hafa legið fyr­
ir um nokkurt skeið og eru reiddar
fram á einu bretti auk annars efnis
í nýrri þverhandarþykkri bók Capi­
tal in the Twenty­First Century eftir
franska hagfræðinginn Thomas Pi­
ketty. Mæli með henni.
Af þessum tölum má ráða, hvert
Ísland sótti sér fyrirmynd um tekju­
skiptingu fram að hruni. Fyrir­
myndin var bersýnilega sótt til
Bandaríkjanna í stjórnartíð George
W. Bush forseta 2001­–2008, en
hann er nú almennt talinn vera einn
allra versti forseti Bandaríkjanna
fyrr og síðar. Bandaríkjamenn mæla
slíkt og reisa mælingarnar á sam­
anburðarathugunum sagnfræðinga
o.fl. Bush yngri hefur látið sig hverfa
af sjónarsviðinu, og þykir mörgum
fara vel á því. Forverar hans úr hópi
demókrata Jimmy Carter (1977–
1980) og Bill Clinton (1993–2000)
halda báðir áfram ótrauðir að reyna
að gera gagn hvor á sínum vettvangi.
Carter er níræður.
Sjálftekin forstjóralaun
Um Bandaríkin er einnig vitað, að
forstjóralaun hækkuðu að jafnaði
úr 30­földum launum venjulegra
launþega árin 1960–1970 í 270­
föld venjuleg laun 2008. Það gerir
níföldun. Uppsprettan var ekki auk­
in afköst, öðru nær, heldur sjálftaka,
þar eð forstjórarnir sitja iðulega í
stjórnum fyrirtækja hver hjá öðrum
og skammta hver öðrum laun. Þeir
koma óorði á markaðsbúskap.
Ég segi öðru nær, því að t.d.
General Motors, hryggjarstykkið í
bandarísku efnahagslífi um langt
árabil, reyndist vera svo illa rekið,
þegar til kastanna kom, að það var
þjóðnýtt á endanum. Sambærilegar
upplýsingar um Ísland liggja ekki
fyrir að öðru leyti en því, að landbún­
aður og sjávarútvegur eru enn sem
fyrr reknir með gríðarlegri meðgjöf
af almannafé – aldrei reynt annað.
Ætla má, að íslenzkir athafnamenn
hafi margir líkt og stjórnvöld reynt að
fylgja bandarískri fyrirmynd. Lausleg
athugun t.d. á tekjublöðum Frjálsrar
verzlunar bendir til, að forstjóralaun
séu nú miklu hærra hlutfall venju­
legra launa en áður var fyrir utan
ýmis fríðindi, sem stjórnendur hafa
fengið sjálfum sér og hver öðrum.
Starfslokasamningar sumra forstjóra
eru yrkisefni út af fyrir sig.
Ganga á undan
Greiðasta leiðin að hóflegum kjara­
samningum á næsta ári blasir við í
ljósi þess, sem á undan er gengið og
rakið er hér að framan. Til að greiða
fyrir hóflegum kjarasamningum,
sem formaður Samtaka atvinnulífs­
ins lýsir eftir til að girða fyrir gamal­
kunna verðbólgu, þurfa forstjórar og
stjórnarmenn fyrirtækja að ganga á
undan með góðu fordæmi og fallast
á myndarlega launaskerðingu til að
færa hlutfallið milli launa þeirra og
venjulegra launþega nær fyrra horfi.
Engin reynslurök benda til, að for­
stjórar og aðrir stjórnendur fyrir­
tækja verðskuldi miklu hærri laun
en áður miðað við aðra starfsmenn.
Tiltölulega fáir íslenzkir forstjór­
ar hafa starfsreynslu frá útlöndum,
og fáir þeirra eru því gjaldgengir
þar ólíkt t.d. læknum, sem tínast
nú einn af öðrum til starfa í öðrum
löndum, enda eru laun læknanna
hér heima bara brot af forstjóra­
launum. Því þarf að breyta. n
Ákall atvinnulífsins
„Engin reynslurök
benda til, að for-
stjórar og aðrir stjórnend-
ur fyrirtækja verðskuldi
miklu hærri laun en áður
miðað við aðra starfs-
menn.
Þorvaldur Gylfason
Kjallari
Leiðari
Hallgrímur Thorsteinsson
hallgrimur@dv.is
„Það þarf bara að
lesa ályktun mið-
stjórnar ASÍ í vikunni, sem
send var út við aðra um-
ræðu fjárlagafrumvarps-
ins, til að finna vonbrigðin
og vantraustið sem ríkir
í þeim herbúðum gagn-
vart ríkisstjórninni.