Bændablaðið - 29.01.2015, Side 31

31Bændablaðið | Fimmtudagur 29. janúar 2015
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
Afkvæmarannsóknir á hrútum haustið 2014
Á tveim síðustu áratugum hafa
orðið undraverðar framfarir hjá
íslensku sauðfé í kjötgæðum,
öðru fremur vegna markviss
ræktunarstarfs á því sviði. Við
upphaf þessa tímabils koma
tvö feikilega mikilvirk tæki til
notkunar, fyrst ómsjáin 1990 og
síðan EUROP kjötmatið 1998.
Þegar breytingin á kjötmatinu
kom þá bar okkur gæfa til að sameina
afurðir þessara tveggja verkfæra í
eitt vopn, afkvæmarannsóknir fyrir
kjötgæðum hrúta. Viðbrögð bænda
við þessum breytingum urðu mjög
jákvæðar og þeir komu strax til
starfa þarna í stórum hópum. Þarna
byggðum við á eldri grunni frá
traustu skýrsluhaldi og dreifðum
afkvæmarannsóknum sem áður hafði
verið unnið að um áratuga skeið.
Umfangið varð fljótt feikilega
mikið og skipti fjöldi búa sem
tók þátt í starfinu þegar mest var
hundruðum og afkvæmahópar sem
fengu sinn dóm voru á þriðja þúsund
á ári. Mjög margar af stjörnum
ræktunarstarfsins á síðasta einum
og hálfum áratug voru uppgötvaðar
í þessum rannsóknum. Áhrifin
af þessu starfi og öðrum þáttum
ræktunarstarfsins blasa í dag alls
staðar við.
Í haust voru þessar
afkvæmarannsóknir unnar á samtals
115 búum og voru það 1.258
afkvæmahópar sem þar fengu sinn
dóm. Voru þær dreifðar um allt
land þó að eins og áður sé þátttaka
almennust á Vestur- og Norðurlandi.
Rifjum aðeins upp grunnþætti
framkvæmdarinnar. Hún er tvíþætt.
Annars vegar eru lifandi lömb þar
sem byggt er á niðurstöðum ómsjár-
mælinga og stigun lambanna fyrir
læri og ull. Reiknað er með að
lágmarki átta lömbum af sama
kyni með þessar upplýsingar. Hinn
hlutinn er kjötmatshlutinn þar sem
niðurstöður úr kjötmati úr sláturhúsi
eru lagðar til grundvallar og þurfa
þær að vera fyrir hendi fyrir að
lágmarki 15 slátur lömb, en eins
og menn þekkja er ekki óalgengt
að þau séu á bilinu hálft til heilt
hundrað. Reiknuð er sér einkunn
fyrir hvorn hlutann í rannsókninni
og heildareinkunn hrútsins síðan
mynduð sem beint meðaltal þeirra
beggja.
Af hópunum haustið 2014
voru 147 eða 12% þeirra með
120 eða meira í heildareinkunn
en samsvarandi hlutfall 2013 var
10,5%. Mikið af hrútum þessum eiga
stöðvarhrúta sem feður eða 53% og
hafði lítillega aukist frá árinu áður.
Þetta dreifist á mikinn fjölda hrúta og
feður topphrútanna dreifast mikið,
talsvert breytt frá þeim tíma sem
Kveikur 05-965 og Raftur 05-966
voru og hétu og synir þeirra fylltu
alla slíka lista. Að þessu sinni átti
Grábotni 06-833 talsvert flesta syni
eða 53. Hæsta hlutfall sona sem klifu
120 stiga múrinn áttu hins vegar þeir
Borði 08-838 og Gosi 09-850 en um
fjórðungur sona hvors þeirra náði
þeim mörkum.
Efstu fimm hrútar yfir allt landið
og þeir sem náðu 150 stiga heildar-
einkunn má sjá í meðfylgjandi töflu:
Hér á eftir skal gerð örstutt grein
fyrir þessum höfðingjum:
Lömbin undan Barða sýna mjög
afgerandi yfirburði í bakvöðvaþykkt
og læraholdum og lömbin sem í
sláturhús fara hafa mikla yfirburði
í kjötmatsniðurstöðum. Mögulega
truflar það eitthvað niðurstöðurnar
hjá lambahópunum að þetta eru
allt gemlingslömb. Barði er undan
Gaur 09-879 og móðurfaðir hans
er Kjarkur 08-840 þannig að
ætternisgrunnur hans með tilliti til
dætraeiginleika ætti ekki síður að
vera sterkur.
Lömbin undan Krapa eru með
gríðarlega góða vöðvafyllingu á
baki og enn frekar í lærum. Hjá
slátur lömbunum endurspeglast
þetta í frábæru mati fyrir gerð og
sláturlömbin eru fitulítil. Rétt er
að taka fram að afkvæmahópurinn
undan honum var mjög stór. Faðir
Krapa, Gullmoli 08-314 frá Brodda-
nesi 1, var einstök kynbótakind
sem átti marga fleiri sterka hrúta í
rannsókninni en móðurfaðir hans er
frá Hafnardal undan Roða 05-507.
Niðurstöður og ætterni lúta að því
að skoða Krapa strax sem efni í
stöðvarhrút.
Yfirburðir Kúða í mati
sláturlamb anna fyrir gerð eru
ákaflega sjaldséðir og hópur lifandi
lambanna var glæsilegur hópur af
vöðvastæltum og öflugum lömbum.
Faðir Kúða, Byrsson 11-010, kom
frá Sandfellshaga 2 í Öxarfirði
sonur Byrs 08-283 á Þverá og
móðurföðurfaðir hans er Raftur
05-966. Ástæða er til að geta þess
að mikill meirihluti lambanna
í afkvæmahópnum voru undan
tvævetr um þannig að mögulega
hefur það einhver truflandi áhrif á
niðurstöður.
Eins og á síðasta ári er Messi
efstur á Heydalsá þó að yfirburðir
hans úr skoðun lifandi lambanna séu
ekki jafn ótrúlegir og þá. Lömbin
núna hafa samt gífurlega yfirburði
í bakvöðvaþykkt og lærahold einnig
gríðarmikil. Flokkun lambanna er
einnig frábær, gerðin einstök og
fita lítil. Eitt einkenni lambanna
undan Messa er að þau eru líklega
lágfætt ari en dæmi mun um fyrir
slíka lamba hópa. Þessi undrakind
kemur frá Bæ í Árneshreppi og er
sonur Borða 08-838 en móðurfaðir
hans Fróði 04-963.
Hrútur 13-097 er með lambahóp
sem ber verulega af á báðum þáttum
rannsóknarinnar en mestu yfirburðir
lambanna eru í þykkum bakvöðva
og prýðilega góðum læraholdum.
Þessi hrútur er sonur Rafals 09-881
en móðurætt hans úr ræktun heima-
búsins.
Rétt er að benda lesendum á að allar
niðurstöður afkvæmarannsóknanna
ásamt umsögnum um bestu
afkvæmahópana má sjá á vef
Ráðgjafar miðstöðvar landbúnaðar-
ins (rml.is). Hvetjum við alla til að
kynna sér það. Ýmislegt fróðlegt um
ræktunarstarfið í dag er þar að finna.
Kröfur í sambandi við
framkvæmd afkvæmarannsóknanna
er verið að auka. Til að þær þjóni
sem best tilgangi sínum þegar þeim
er beint að kjötgæðum eins og í þessu
tilfelli þá verður þungi rannsóknanna
að beinast að veturgömlu hrútunum.
Til að ná mestum árangri skiptir öllu
að geta dæmt þá strax veturgamla
fyrir þennan eiginleika. Bændur sem
stunda ræktun af kappi eiga að líta
á þetta sem sjálfsagðan verkþátt og
niðurstöðurnar á að fá strax og nota
við ásetning gimbra að haustinu.
Miklu verðmætara er að setja á
dæt ur þeirra hrúta sem eiga að vera
í ræktunar starfinu í framtíðinni á
held ur en þeirra sem fallnir eru þar
út.
Afkvæmarannsóknina þarf að
skipu leggja vel. Hóparnir þurfa
að vera sem jafnastir gagnvart
utanaðkomandi þáttum sem geta haft
áhrif á niðurstöður. Niðurstöðurnar
þurfa að endurspegla sem allra
mest af þeim mun sem er á milli
hópanna sjálfra. Hér má benda
á truflandi þætti eins og þegar
afkvæmahóparnir eru aðeins
undan einum flokki áa; gemlingum,
tvævetlum eða gamalám og dæmi
koma fram um þetta í sambandi
við topphrútana hér að framan. Á
stórum fjárbúum þar sem þarf að
nota þrjá eða fleiri hrúta á slíkan hóp
áa (oftast gemlingana) þá er að vísu
alveg mögulegt að hafa þá sem hóp
innan rannsóknarinnar vegna þess
að glöggva má sig á samanburði
þessara hrúta hvern við annan.
Nú er kominn sá tími að bændur
þurfi að vanda sem mest framkvæmd
rannsóknanna til að geta tryggt
sem skjótastan og mikinn árangur.
Reynslan hefur þegar kennt okkur
að kerf ið getur skilað ótrúlega miklu
þegar vinnubrögð eru vönduð og
rétt. /E.E., E.I.B., J.V.J.
Barði 13-333 á Leiðólfsstöðum í Laxárdal. Mynd / Steinunn Ósk Jóhannsdóttir
Krapi 13-331. Mynd / Ásgeir Sveinsson.
Búnaðarstofa
Lýsingarbúnaður í gróðurhúsum
Veittir eru styrkir til uppsetningar á lýsingarbúnaði samkvæmt aðlögunarsamningi um
starfsskilyrði framleiðenda garðyrkjuafurða og reglugerð nr. 1178/2014, VIÐAUKA I,
Verklagsreglur um úthlutun styrkja vegna uppsetningar á lýsingarbúnaði.
Rafrænar umsóknir skal fylla út á Bændatorginu (www.bondi.is) eigi síðar en
1. mars 2015. Rafrænt umsóknarform og reglugerð er að finna á Bændatorginu. Nánari
upplýsingar veitir Ásdís Kristinsdóttir í síma 563 0300 og á ak@bondi.is
Aðeins er tekið á móti rafrænum umsóknum í gegnum Bændatorgið.
Vatnsveitur á lögbýlum
Veittir eru styrkir úr jöfnunarsjóði sveitarfélaga til að leggja vatnsveitu að einstökum
bæjum í dreifbýli samkvæmt reglugerð nr. 973/2000 með síðari breytingum.
Rafrænar umsóknir skal fylla út á Bændatorginu (www.bondi.is) eigi síðar en 1. mars
2015. Með umsókn skal fylgja staðfest kostnaðar- og framkvæmdaáætlun.
Rafrænt umsóknarform og reglugerð er að finna á Bændatorginu. Nánari upplýsingar
veitir Guðrún S. Sigurjónsdóttir í síma 563 0300 og á gss@bondi.is
Aðeins er tekið á móti rafrænum umsóknum í gegnum Bændatorgið.
Styrkir til frumbýlinga í sauðfjárrækt
Hér með er auglýst eftir umsóknum um styrki til frumbýlinga í sauðfjárrækt samkvæmt
ákvæðum núgildandi sauðfjársamnings og reglugerð nr. 1100/2014, VIÐAUKA IV,
Verklagsreglur um úthlutun bústofnskaupastyrkja til frumbýlinga.
Rafrænar umsóknir skal fylla út á Bændatorginu (www.bondi.is) eigi síðar en 1. mars
2015. Rafrænt umsóknarform og reglugerð er að finna á Bændatorginu. Nánari
upplýsingar veitir Guðrún S. Sigurjónsdóttir í síma 563 0300 og á gss@bondi.is
Aðeins er tekið á móti umsóknum í gegnum Bændatorgið.
Nafn Númer Faðir Númer Kjöt-mat
Líf/
lömb Heild Býli
Barði 13-333 Gaur 09-879 125,8 191,7 158,8 Leiðólfsstöðum, Laxárdal
Krapi 13-331 Gullmoli 08-314 148,3 157,7 153,0 Innri-Múla, Barðas-trönd
Kúði 12-002 Byrson 11-010 153,4 150,8 152,1 Árholti, Tjörnesi
Messi 12-108 Borði 08-838 134,4 167,9 151,2 Heydalsá, Tungusveit
Rafall 13-097 09-881 137,8 163,4 150,6 Sigmundarstöðum, Þverárhlíð
Bændasamtök Íslands, Bændahöllinni við Hagatorg, 107 Reykjavík