Bændablaðið - 13.08.2015, Síða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 13. ágúst 2015
Málgagn bænda og landsbyggðar
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjöl margra annarra er tengjast land búnaði.
Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 7.500 en sjötugir og eldri og lífeyrisþegar greiða kr. 3.750. Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík. Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Ritstjórar: Hörður Kristjánsson hk@bondi.is – Tjörvi Bjarnason (ábm.) tjorvi@bondi.is Sími: 563 0339 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is
Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Auður Laila Jónasdóttir audur@bondi.is – Sími: 563 0303 – Frágangur fyrir prentun: Prentsnið
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is Vefsíða blaðsins er www.bbl.is
Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Landsprent og Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins. ISSN 1025-5621
LEIÐARINN
Það eru þenslumerki í samfélaginu
þessi dægrin. Ferðaþjónustan slær
öll fyrri met og byggingarkrönum
fjölgar hratt. Slegist er um iðn-
að armenn og verktakar margir
hverjir með langa verkefnalista.
Atvinnuleysi er lítið og stórir hópar
launþega hafa fengið töluverðar
launahækkanir á síðustu mánuðum
þótt ýmsir hafi ekki fengið úrlausn
sinna mála. Bændur hafa notið þess
síðustu ár að mikil eftirspurn er eftir
fram leiðsluvörum þeirra. Samt
sem áður eru þeir margir ósáttir
við sín kjör. Það kom bersýnilega
í ljós á dögunum þegar sauðfjár-
bændur lögðu fram kröfugerð um
hærra afurðaverð þegar verðlistar
sláturhúsanna tóku að birtast, nær
óbreyttir frá fyrra ári. Kúabændur
stukku ekki hæð sína í loft upp þegar
verðlagsnefnd kvað upp úr um 1,7%
hækkun afurðaverðs til bænda fyrir
nokkru síðan. Það er dapurlegt að
staðan skuli vera svona árið 2015
þegar allt er í blóma og blússandi
hagsæld. Verðbólgan raunar handan
við hornið.
Margt bendir til þess að bú skap ur
og bændur á Íslandi séu á tímamót-
um. Landbúnaðarráðherra hefur fyrir
nokkuð löngu síðan boðað uppstokk-
un við endurnýjun búvörusamninga
en ennþá hefur ekkert verið gefið
upp um eðli eða innihald þeirra.
Ljóst er að stuðningskerfið eins og
það er í dag mun taka breytingum.
Kvótakerfið í mjólkurframleiðslunni
hefur gengið sér til húðar og trúlega
eru menn búnir að átta sig á því að
það var ekkert sérstök hugmynd að
skuldsetja sig upp í rjáfur til þess
eins að fá að framleiða og njóta
bein greiðslna úr ríkissjóði. Hvað
skyldu bændur hafa greitt í vexti til
bankanna síðustu 10 árin fyrir öll
kvótalánin? Það er auðvelt að vera
vitur eftir á.
Hér í blaðinu er víða komið við.
Stærsta kúabú landsins er í byggingu
þar sem áætlað er að framleiða 1,5%
mjólkurmagns á Íslandi. Formaður
Félags ferðaþjónustubænda segir
að fjölgun ferðamanna sé lyginni
líkust og að bændur í þeirri starfs-
grein eigi fullt í fangi með að sinna
stækkandi markaði. Frekari samein-
ingar sláturhúsa virðast í kortunum
þar sem markmiðið er að ná auk-
inni samkeppnishæfni. Piero Sardo,
einn af frumkvöðlum Slow Food-
hreyfingarinnar, hvetur fólk til að
huga að líffræðilegum fjölbreytileika.
Þessi dæmi segja okkur að þróun er
óhjákvæmileg og breytingar eru
nauðsynlegar. Þess vegna þurfa
bændur að horfa fram á veginn.
Hættum að stara í baksýnisspegilinn
og eyða dýrmætum tíma í að verja
einhverja stöðu sem tilheyrir fortíð-
inni. Komum með nýjar hugmyndir,
tökum frumkvæðið og breytum okkur
sjálf – það gerir það enginn annar.
/TB
LOKAORÐIN
Misjöfn er tíðin
Mér finnst við hæfi að hefja þennan leiðara á að
fjalla um tíðarfarið. Á Norðausturlandi hefur það
verið frekar leiðinlegt í sumar og bændur duglegir
að kvarta undan erfiðri heyskapartíð. Sumrin hafa
þó oft verið verri. Fyrir ekki svo mörgum árum
var mest af heyinu þurrkað. Forfeður mínir hefðu
þakkað fyrir þá tækni sem okkur stendur nú til
boða. Við bændur, eins og aðrir, verðum vinna í
samræmi við það tíðarfar sem okkur er úthlutað.
Því getum við ekki stjórnað.
Annað sem við getum hins vegar reynt að
breyta eða hafa áhrif á er verðið sem við fáum fyrir
af urðir okkar. Á dögunum ákvað verðlagsnefnd
bú vöru að hækka mjólkurverð til bænda um 1,7%.
Formaður BÍ fjallaði um það starf í síðasta leiðara.
Ég hef orðið var við það að ýmsum kúabændum
þyki þetta lítið, en ég hef líka skilning á því að
starf verðlagsnefndar hefur ekki verið auðvelt,
ekki síst að nýloknum kjarasamningum.
Er vitlaust gefið?
Verðskrár fyrir sauðfjárafurðir sem sláturleyfis-
haf ar gefa út um þessar mundir líta því miður ekki
út fyrir að hækka neitt frá síðasta ári. Landssamtök
sauðfjárbænda hafa birt ágæta samantekt á afurða-
verði til bænda annars vegar og hins vegar á
hlutdeild þeirra í endanlegu smásöluverði, borið
saman við nokkur lönd í Evrópu. Þessi saman-
burður er okkur bændum mjög í óhag en versl-
uninni frekar hagstæður.
Við hljótum að velta því fyrir okkur hvort þetta
sé eðlileg skipting á því sem neytandinn greiðir
fyrir vöruna. Sauðfjárbændur eru ein launalægsta
stétt landsins, sláturleyfishafar rétt svo skrimta
en verslunin virðist vel haldin. Landssamtök
sauðfjárbænda hafa sett fram markmið um
leiðréttingu á skiptingu á smásöluverði sem
er raunsæ og sanngjörn. Verðlagning á þessari
vöru verður að vera þannig að allir geti lifað
af, annars sígur smátt og smátt á ógæfuhliðina.
Nauðsynlegt er að greina enn frekar af hverju
skipting á smásöluverði er með allt öðrum hætti
hér en víðast í Evrópu.
Vinna við nýja búvörusamninga á næsta leiti
Hvorki sauðfjár- né kúabúskapur verður rekinn
í þeirri mynd sem nú er án stuðningsgreiðslna
frá ríkinu. Gerð búvörusamninga er á næsta
leiti. Skipuð hefur verið samninganefnd sem
undirritaður á sæti í. Ég tel að við þurfum enn
skýrari stefnu en verið hefur, um hverju við ætlumst
til að þessir samningar skili.
Nýir samningar eiga að skila sanngjörnu vöru-
verði til neytenda en þeir eiga að líka að stuðla að því
að viðhalda byggð sem víðast um landið. Sérstaklega
á þetta við um sauðfjárræktina. Hún er og verður
hornsteinninn í atvinnustarfsemi dreifðustu byggð-
anna og jaðarbyggðanna um allt land. Nágrenni þétt-
býlis er ekki best fallið til sauðfjárræktar. Það er
sorglegt að sjá alltaf molna úr jaðrinum á byggðinni
og jarðir sem henta afbragðsvel til sauðfjárræktar
falla úr ábúð. Ástæðan er sú að búreksturinn skilar
almennt ekki nægum tekjum til að menn geti fjárfest
í jörðunum og byggt þær upp. Um leið er ekki aðra
vinnu að hafa í nágrenninu. Afurðaverðið og þær
greiðslur sem við fáum frá ríkinu verða að skapa
eðlilegan rekstrargrundvöll undir þokkalega stór
bú þannig að ungu fólki þyki fýsilegt að koma inn í
landbúnaðinn hvar sem er á landinu.
Sátt um landnýtingu er nauðsyn
Sauðfjárbændur þurfa einnig að ná betri sátt um
landnýtingu en verið hefur. Það hlýtur að vera
eðlilegt að hver og einn geri grein fyrir því beitilandi
sem hann ætlar sínum bústofni hvort sem það er
eignarland, leiguland, afréttur eða annarskonar
nýtingarheimildir. Uppfæra þarf þessar upplýsingar
ef búskapur eða búskaparaðstæður breytast.
Þá vex annars konar landnýting ógnarhratt
um þessar mundir þar sem ferðaþjónustan er. Þar
stefnir í algjört óefni á sumum stöðum. Í erfiðu
tíðarfari getur stórséð á ákveðum blettum eftir til
þess að gera lítinn ágang ferðamanna. Þeir breyta
landinu í flag ekki síður en ósjálfbær beit getur
gert. Ferðamenn skapa tekjur fyrir þjóðarbúið og
núna mjög miklar tekjur. Þeir mega þó ekki flæða
yfir skipulagslaust, ekki fremur en landnýting
bænda má vera skipulagslaus. Það eru náin tengsl
á milli ferðaþjónustu og búskapar og búsetu í
landinu. Fallegar sveitir eru nauðsynlegur þáttur
í ásýnd þessa lands og hjálpa örugglega til að laða
að erlenda ferðamenn. Það kemur okkur öllum
í koll ef ekki verður tekið á þessu fyrr en síðar.
/ Einar Ófeigur Björnsson, 2. varaformaður BÍ
Mikið hefur verið um að vera á
Sauðfjársetrinu á Ströndum í
sumar, margvíslegar uppá kom-
ur og viðburðir. Fram undan er
stærsta samkoma ársins, Íslands-
meistara mót í hrútadómum, sem
verður haldið sunnudaginn 16.
ágúst og hefst kl. 14.00 í Sævangi
við Steingrímsfjörð. Jafnan er góð
þátttaka í hrútadómunum, bæði
í flokki þaulreyndra hrútadóm-
ara og líka í flokki óvanra hrúta-
þuklara. Að venju verður kjötsúpa
á boðstólum og kaffihlaðborð all-
an liðlangan daginn.
Síðasta ár sigraði Björn Þor-
móð ur Björnsson frá Ytra-Hóli í
Austur-Húnavatnssýslu og landaði
því Íslandsmeistaratitlinum í hrúta-
dómum í annað skipti, en hann sigr-
aði áður árið 2005. Í öðru sæti var
Kristján Albertsson bóndi á Melum
í Árneshreppi en hann hefur fjórum
sinnum farið með sigur af hólmi
og hafa hæfileikar hans í þessari
sérstæðu keppnisgrein vakið mikla
athygli. Í þriðja sæti urðu jöfn Helga
Guðmundsdóttir í Stykkishólmi og
Guðbrandur Björnsson á Smá hömr-
um í Strandabyggð.
Fjölbreytt sýningarhald
Á Sauðfjársetrinu eru nú uppi þrjár
sérsýningar, fyrir utan fastasýn-
ingu safnsins sem ber yfirskriftina
Sauðfé í sögu þjóðar. Í kaffistofunni
er sýningin Manstu? sem er grein-
ingarsýning á ljósmyndum Tryggva
Samúelssonar sem voru teknar á
árabilinu 1950–1970. Á listasviðinu
er sýningin Álagablettir og í sér-
sýningarherbergi er sögusýning
sem ber yfirskriftina Brynjólfur
Sæmundsson og starf héraðsráðu-
nauta. Brynjólfur var ráðunautur
á Ströndum í nærri 40 ár og var
þessi sýning opnuð á Hrútadómum
í fyrra.
Í Sauðfjársetrinu er kaffi húsið
Kaffi Kind og þar verð ur veg-
legt kaffihlaðborð á boð stólum.
Í sumar hefur verið starfræktur
Náttúrubarnaskóli á vegum Sauð-
fjár setursins og verður yfirnáttúru-
barnið Dagrún Ósk Jónsdóttir
með kynningu á verkefninu á
Hrútadómunum.
Setrið verður opið alla daga milli
10–18 út ágústmánuð og um helg-
ar í september. Í haust er stefnt að
frekari viðburðum. Þá verða m.a.
þjóðtrúarkvöldvaka, hand verks-
nám skeið og leiksýning þar sem
draug um á Ströndum verða gerð
skil. Árleg sviðaveisla verður haldin
í október.
Hvert ætlum við?
Íslandsmót í hrútadómum haldið á Ströndum
Myndir: Jón Jónsson á Kirkjubóli