Morgunblaðið - Sunnudagur - 09.08.2015, Síða 4

Vilji til að breyta blóðgjafareglum
Umræða um blóðgjöf karl-manna sem hafa haft mökvið aðra karlmenn (e. men
who have sex with other men eða
MSM) kemur reglulega upp og þá
sérstaklega í kringum hinsegin
daga.
Samkvæmt upplýsingum frá vel-
ferðarráðuneyt-
inu er það vilji
heilbrigðis-
ráðherra að sam-
kynhneigðir karl-
ar geti gefið blóð
líkt og aðrir, en
líkt og gildi um
alla blóðgjöf
verði öryggi
blóðþega að vera
tryggt. Ráðherra
hefur því ákveðið að fela Blóðbank-
anum og ráðgjafarnefndinni að
finna úrlausn sem geri þetta mögu-
legt og leggja til breytingar á blóð-
gjafareglum til samræmis við það
sé þess kostur.
Árið 1986 voru teknar í gildi hér
á landi takmarkanir á blóðgjöfum
MSM. Reglurnar voru í samræmi
við þær reglur sem teknar voru í
gildi víðsvegar um hinn vestræna
heim í kjölfar HIV-veirunnar sem
farin var að dreifast hratt, meðal
annars með blóðgjöfum.
Í dag er óhætt að segja að öldin
sé önnur og margir viðrað þá skoð-
un að slíkt bann sé barn síns tíma.
Þá hafa heilbrigðisyfirvöld nokk-
urra landa liðkað til um þessar
reglur.
Stefnt er að því að endurskoða
þessar reglur og sagði Kristján Þór
Júlíusson heilbrigðisráðherra í sam-
tali við fréttastofu RÚV í desember-
lok í fyrra að hann ætti von á áliti
frá svokallaðri ráðgjafarnefnd um
málefni blóðgjafaþjónustu í janúar á
þessu ári. Álit nefndarinnar gæfi til
kynna um hvort ráðlagt væri að
breyta þessum reglum og heimila
MSM að gefa blóð eða ekki. Álit frá
nefndinni hefur ekki enn litið dags-
ins ljós en hún skilaði ráðuneytinu
fundargerð sem barst því 10. júní sl.
Þar var fjallað um reglur sem
snerta blóðgjafir og hugsanlegar
breytingar á þeim. Ekki var þó um
að ræða endanlegar tillögur eða
sameiginlega afstöðu nefndar-
manna heldur aðeins reifaðar um-
ræður og áherslur þeirra. Sam-
kvæmt upplýsingum frá velferðar-
ráðuneytinu eru þessi mál í skoðun
en engin tímamörk hafa verið sett
varðandi niðurstöðu í málinu.
Framhald á vinnu ráðgjafarnefnd-
arinnar verður skoðað í ráðuneyt-
inu á næstunni og farið yfir með
formanni hver hann telji æskilegt
að verði næstu skref við skoðun
málsins.
Áhættumat mikilvægt
Ákvörðun um hvort eða hvernig
reglum um blóðgjöf verður breytt
mun byggjast á faglegu mati. Þegar
slíkt mat ásamt tillögum liggur fyr-
ir verður það heilbrigðisráðherra
sem tekur endanlega afstöðu.
Árið 2013 samþykkti ráðherra-
nefnd Evrópuráðsins verklag sem
felur í sér ákveðnar vinnureglur
sem heilbrigðisyfirvöld þyrftu að
fara eftir ef stæði til að breyta eða
endurskoða þessar reglur. Þar á
meðal er formlegt áhættumat sótt-
varnaryfirvalda hvers lands.
Hægt er að sjá nánar um sam-
þykktina á heimasíðu Blóðbankans.
Samkvæmt upplýsingum frá vel-
ferðarráðuneytinu er því ekki kunn-
ugt um slíka samþykkt Evrópuráðs-
ins en tekur fram að rétt sé að ef
breyta á reglum um blóðgjöf verði
að byggja á vönduðum gögnum um
smit, skimun og áhættumat og jafn-
framt taka mið af gögnum frá öðr-
um löndum.
Þessi gögn séu aðeins fyrir hendi
að takmörkuðu leyti og því þurfi að
ráðast í töluverða vinnu og gagna-
söfnun áður en breytingar á blóð-
gjafareglum komi til greina.
Ráðuneytið undirstrikar að rík
áhersla sé lögð á öryggi blóðþega
hér á landi og að réttur blóðþega til
öryggis verði að vega þyngra en
réttur einstaklinga til að gefa blóð.
Breyttar reglur víða
Nokkur lönd hafa fylgt þessum
verklagsreglum og kortlagt áhættu
af ýmsum sjúkdómum og í fram-
haldi hafa sum þeirra gert breyt-
ingar á reglunum á meðan önnur
hafa ákveðið að breyta þeim ekki.
Lönd á borð við Bretland, Japan og
Ástralíu hafa leyft blóðgjöf MSM
svo fremi sem þeir hafi ekki haft
mök við annan karlmann í eitt ár á
meðan t.d. Noregur hefur ákveðið
að breyta þeim ekki. Kanada er
einnig í þessum hópi en miðar við
hins vegar við fimm ár.
Eins hafa einstök lönd ekkert
bann við blóðgjöf MSM. Þetta eru
Ítalía, Mexíkó, Pólland, Portúgal,
Rússland og Spánn. Athuga ber þó
að í þessum löndum eru strangari
og ítarlegri spurningalistar lagðir
fyrir mögulega blóðgjafa.
Baráttufólk samkyn- og tvíkyn-
hneigðra víða um heim hafa lýst yf-
ir óánægju sinni með slíkar tak-
markanir þar sem að í sjálfu sér
má deila um hvort slíkar liðkanir á
reglum séu raunverulegur sigur
fyrir samkynhneigða og tvíkyn-
hneigða karlmenn eða MSM. Þeim
sé enn vísað frá fyrir það eitt að
vera það sem þeir eru. Formaður
Samtakanna ’78 er á þeirri skoðun.
„Ég veit ekki hvort það sé rétt að
tala um einhverja sigra í þessu.
Þarna er í raun verið að gera kröfu
á þennan hóp að stunda ekki kynlíf.
Enn er verið að alhæfa um hópinn
og gera ráð fyrir hinu og þessu. Ég
spyr aftur, hlýtur ekki að þurfa að
skoða frekar kynhegðunina, og þarf
þá ekki að skoða alla hópa í þessu
tilliti?“
Verður reglum um
blóðgjöf breytt
hér á landi?
Getty Images/iStockphoto
VILJI HEILBRIGÐISRÁÐHERRA STENDUR TIL ÞESS AÐ SAMKYNHNEIGÐIR KARLAR GETI GEFIÐ BLÓÐ LÍKT OG AÐRIR. EN LÍKT OG GILDI UM ALLA BLÓÐ-
GJÖF VERÐI AÐ TRYGGJA ÖRYGGI BLÓÐÞEGA. RÁÐGJAFANEFND UM BLÓÐBANKAÞJÓNUSTU ER MEÐ MÁLIÐ TIL SKOÐUNAR EN ENGIN TÍMAMÖRK
HAFA VERIÐ SETT VARÐANDI NIÐURSTÖÐU Í MÁLINU. FORMAÐUR SAMTAKANNA ’78 FAGNAR ÞESSU OG VONAR AÐ MEÐ ÞESSU VERÐI ÞESSIR HÓPAR
VERÐI SETTIR JAFNFÆTIS ÖÐRUM HÓPUM Í SAMFÉLAGINU OG NJÓTI ÞAR MEÐ MANNLEGRAR VIRÐINGAR.
Kristján Þór
Júlíusson
* Ef breyta á reglum um blóðgjöf verður að byggja á vönd-uðum gögnum um smit, skimun og áhættumat og jafn-framt að taka mið af gögnum frá öðrum löndum.ÞjóðmálGUNNÞÓRUNN JÓNSDÓTTIR
gunnthorunn@mbl.is
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9.8. 2015
Formaður Samtakanna ’78 fagnar því að heilbrigð-
isyfirvöld segist vera að skoða þetta. „Það hefur
vonandi þá þýðingu að þessir hópar verði settir
jafnfætis öðrum hópum í samfélaginu sem er jú
það sem við almennt berjumst fyrir, að fólk
njóti jafnræðis og jafnrar mannvirðingar,“
segir Hilmar Hildarson Magnúsarson, for-
maður samtakanna. Hann telur bann við
blóðgjöf samkynhneigðra og tvíkyn-
hneigðra karlmanna vera barn síns tíma
og segir núverandi fyrirkomulag slá sig
þannig að sjálfkrafa sé gert ráð fyrir því
að karlmenn sem stundi kynlíf með öðr-
um karlmönnum stundi áhættusamt kynlíf
og þá eigi þar með að útiloka. „En
hvað með t.d. karla sem hafa
eingöngu stundað öruggt
kynlíf með maka sínum og hafa enga sjúkdóma-
sögu? Hér eru yfirvöld að alhæfa og gera fyrirfram
ráð fyrir því að kynhegðun heils samfélagshóps sé
svona og svona og stimpla hann eftir því. Þar með
eru send þau skilaboð að um sé að ræða ein-
hvern óæðri flokk – út frá kynhneigðinni –
og það gengur ekki upp í mínum huga. Þú
getur rétt ímyndað þér hvernig upplifun
það er og hvaða áhrif það hefur á sjálfs-
mynd fólks. Að ég tala nú ekki um bara
svona grundvallar virðingu fyrir fólki. Ef
takmarka á áhættu hlýtur að þurfa að
beina sjónum að kynhegðun fólks, s.s.
hvernig kynlífi viðkomandi lifir, og hvort í því
felist einhver áhætta. Þá hljótum við að
gera þá kröfu að jafnt skuli yfir alla
hópa ganga,“ segir Hilmar.
FÓLK NJÓTI JAFNRÆÐIS OG JAFNRAR MANNVIRÐINGAR