Þjóðmál - 01.03.2006, Side 79

Þjóðmál Vor 2006 77
Ekki.er.hefð.fyrir.því.hér.á.landi.að.skipa.
rannsóknarnefndir. til. að. hafa. eftirlit. með.
störfum. ráðherra. og. framkvæmdavaldsins,.
en. það. er.mun. algengara. í. nágrannalönd-
um. okkar .. Bryndís. Hlöðversdóttir14. telur.
„að.ólík.stjórnarmynstur.ráði.miklu.um.en.
á.Norðurlöndum.er.löng.hefð.fyrir.minni-
hlutastjórnum. en. hér. á. landi. hafa. meiri-
hlutastjórnir.verið.allsráðandi ..Minnihluta-
stjórnir. hafi. alið. af. sér. hefð. fyrir. samráði.
en.hefðin.hér.á.landi.hefur.leitt.til.þess.að.
meirihlutinn.telur.það.helstu.skyldu.sína.að.
tryggja.framgang.stjórnarfrumvarpa“ ..
Reynslan. erlendis. sýnir. að. skipan. rann-
sóknarnefnda.hefur.leitt.til.afsagna.ráðherra.
og.virkari.ráðherraábyrgðar ..Því.mætti.skoða.
breytingu.á.lögum.til.að.gera.þetta.ákvæði.
laga.um.ráðherraábyrgð.virkara ..Hins.veg-
ar.má.deila.um.hvernig.slíkar.rannsóknar-
nefndir. skuli. skipaðar,. hvort. þar. eigi. sæti.
stjórnmálamenn. eða. sérfræðingar,. eða.
blanda. af. þessu. tvennu .. Álitamálin. snúast.
einnig. um. hve. stóran. hluta. þingmanna.
þurfi. til. að. samþykkja. skipan. rannsóknar-
nefndar,.því.auðvelt.er.fyrir.minnihluta.að.
misbeita.því.tæki.í.pólitískum.tilgangi,.hafi.
hann.vald.til.þess ..
Verkefni.landsdóms.verði
færð.undir.almenna.dómstóla
Ákvæði. laga. um. landsdóm. hér. á. landi.draga. dám. af. dönskum. lögum. sama.
efnis ..Eftir.Tamílamálið.í.Danmörku.komu.
fram.efasemdir.um.skipan.landsdóms,.sem.
er. annars. vegar. skipaður. löglærðum. aðil-
um. og. hins. vegar. aðilum. sem. þjóðþingið.
kýs,.en.þeir.mega.þó.ekki.vera.þingmenn ..
Tilgangur. með. þessari. skipan. landsdóms.
er. að. tryggja. að. tekið. sé. mið. af. lögfræði-
legum. jafnt. sem. pólitískum. sjónarmiðum.
við.úrskurð.mála ..Efasemdir.eru.um.hlut-
leysi.þeirra.sem.skipaðir.eru.í.landsdóm.af.
þjóðþinginu,.sem.er.handhafi.ákæruvaldsins.
og.skipar.helming.dómara .15.Er.jafnvel.talið.
að. slíkt. fyrirkomulag. standist. ekki. ákvæði.
Mannréttindasáttmála. Evrópu .. Þá. hafa.
komið. upp. sjónarmið. um. hvort. þörf. sé. á.
sérstökum. dómstóli. til. að. dæma. í. málum.
ráðherra,. því. mál. sem. snúa. að. ráðherra-
ábyrgð.eru.eingöngu.lagalegs.eðlis,.en.póli-
tíska.ábyrgð.axlar.hann.á.öðrum.vettvangi ..
Líkur.eru.leiddar.að.því.að.málum.er.varða.
ráðherraábyrgð. fjölgi,. verði. landsdómur.
lagður.niður.og.þau. sótt. fyrir. venjulegum.
dómstólum .16
Nokkrum. sinnum. hafa. komið. fram. til-
lögur. á.Alþingi.þess. efnis. að. skoðað.verði.
að.leggja.niður.landsdóm.og.verkefni.hans.
færð.til.almennra.dómstóla,.t .d ..til.Hæsta-
réttar .17. Meginröksemdin. er. að. lögunum.
hafi.aldrei.verið.beitt,.enda.þurfi.að.koma.
til. ríkar. ástæður. til. að. svo. verði .. Að. auki.
séu.ákvæði. laganna.úrelt.og. taki. ekki.mið.
af.því.dómskerfi.sem.við.nú.búum.við,.t .d ..
þeirri. stefnu. undanfarinna. ára. að. fækka.
sérdómstólum ..Þannig.verði.gert.ráð.fyrir.að.
ráðherrar.verði.dregnir.til.ábyrgðar.frammi.
fyrir.almennum.dómstólum,.eins.og.hverjir.
aðrir.embættismenn,.en.ákvörðun.um.slíkt.
gæti. þó. eftir. sem. áður. verið. í. höndum.
Alþingis .18
Líklegt.er.að.málum.fjölgi.ef.landsdómur.
verður. lagður.niður.og.verkefni.hans. falin.
almennum.dómstólum ..Það.getur.falið.í.sér.
aukna.virkni. ráðherraábyrgðar ..Hins.vegar.
eru.rök.fyrir.slíkum.breytingum.ekki.sterk.
og. ekki. augljós. þörf. fyrir. að. lækka.þrösk-
ulda. í.þeim.efnum. í. ljósi.þess. að.við.höf-
um.margvísleg.tæki.til.að.kalla.ráðherra.til.
ábyrgðar.áður.en.til.málshöfðunar.kemur .
Ábyrgð.ráðherra.vegna
athafna.undirmanna
Á.það. hefur. verið. bent. að. ákvæði. laga.um. ráðherraábyrgð. séu. óljós. varðandi.
ábyrgð. ráðherra. fyrir. stjórnarframkvæmd-