Tölvumál - 01.11.2005, Blaðsíða 13

Minningarorð
Minning
Jón Zophoníasson
Tölvumál 13
Jón Sigtryggur Zophoníasson lést 16.október síðastliðinn, rétt rúmlega átt-ræður. Hann átti lengstan starfsaldur
allra Íslendinga hingað til í upplýsinga-
tækninni, eða um 54 ár. Upphafið má telja
haustið 1951 er hann var lánaður tíma-
bundið frá Skattstofu Reykjavíkur til að
skrá innheimtugögn Rafmagnsveitu
Reykjavíkur á gataspjöld til undirbúnings
vinnslu í væntanlegu fyrirtæki, Skýrslu-
vélum ríkisins og Reykjavíkurbæjar (nú
Skýrr hf). Það fyrirtæki hóf starfsemi
snemma árs 1952.
Jón varð einn frumherja á sviði vél-
væddrar gagnavinnslu hér á landi. Hann
hóf störf á Skattstofu Reykjavíkur 1947 og
var þar við störf árið 1952, þegar Skýrslu-
vélar ríkisins og Reykjavíkurbæjar voru
stofnaðar og hófu gagnavinnslu í gata-
spjaldavélum. Hagstofa Íslands, sem var
aðili að fyrirtækinu frá upphafi, hafði not-
að frumstæða gerð slíkra véla við vinnslu
verslunarskýrslna frá hausti 1949. Fljót-
lega vaknaði áhugi Halldórs Sigfússonar
skattstjóra á að nýta þessa nýju tækni. Jón
og starfsfélagi hans Árni Halldórsson, síð-
ar lögfræðingur, völdust til að kynna sér
notkun þessara tóla hjá skattstofum í Dan-
mörku. Er heim kom hófu þeir að leggja
drög að vinnslu fyrir skattstofur hér heima
og innleiða vinnubrögð, sem gömlum og
grónum skattstofumönnum þóttu ærið
byltingarkennd. Jón skipulagði og stýrði
fyrstu áritun skattframtala í skýrsluvélum
í ársbyrjun 1954. Starfsvettvangur hans
varð aðallega hjá Skýrsluvélum næstu
árin, en hann gekk formlega í þjónustu
þess fyrirtækis árið 1960. Áfram hafði
hann hönd í bagga með vinnslum fyrir
skattayfirvöld í liðlega hálfa öld. Hann
varð óumdeildur sérfræðingur á því sviði.
Jón gerðist fastur starfsmaður Skýrslu-
véla árið 1960 sem fyrr segir og þar starf-
aði hann lengst af sem deildarstjóri, meðal
annars í kerfisfræðideild og þjónustudeild.
Þá stjórnaði hann fyrirtækinu í eitt ár 1970
– 71 ásamt þeim Hjörleifi Hjörleifssyni og
Óttari Kjartanssyni í fjarveru ráðins for-
stjóra.
Árið 1961 pöntuðu Skýrsluvélar fyrstu
tölvuna, sem þá nefndist raunar rafreiknir.
Afgreiðslutími þessa rándýra tækis, sem
var af gerðinni IBM 1401, var mjög lang-
ur. Vandað var til undirbúnings að komu
tölvunnar haustið 1964. Byggt var nýtt
hús yfir starfsemina, meðal annars vegna
krafna um hita- og rakastýrt vinnsluum-
hverfi, og skipulögð þjálfun starfsmanna.
Í fyrstu voru þrír starfsmenn sendir utan til
að læra forritun og hönnun vinnslukerfa
fyrir tölvuna. Til þess völdust auk Jóns
Ingólfur Sigurðsson og Óttar Kjartansson.
Jón fór fjölmargar aðrar námsferðir til
Norðurlanda og Bretlands. Hann var með-
al fyrstu manna sem hlaut stafsheitið kerf-
isfræðingur. Hönnun tölvukerfa og forrit-
un lá einkar vel fyrir Jóni og við slík við-
fangsefni fékkst hann allt til loka.
Eftir að Jón varð sextugur tóku aðrir
smám saman við störfum hans hjá Skýrr
og það styttist í að hann færi á eftirlaun.
En skjótt skipast veður í lofti. Mestu
breytingar hérlendis á innheimtu opin-
berra gjalda voru skyndilega ákveðnar.
Staðgreiðsla skatta var tekin upp. Aug-
ljóst var að enginn var Jóni hæfari til að
stjórna tæknihlið þessa verkefnis og því
kallaði ríkisskattstjóri hann til starfa 15.
apríl 1987. Hann varð lykilmaður í skipu-
lagningu og umsjón tæknimála þessarar
miklu breytingar. Enginn vafi er á að
óeigingjörn störf hans, vinnuþrek og
næmur skilningur á viðfangsefninu áttu
stærstan þátt í því að upptaka staðgreiðslu
tókst jafn vel og að var stefnt. Þó því
verkefni lyki tók þróun annarra verkefna
við og það sem átti að vera fárra ára starf
varð að nær 20 árum.
Þótt Jón væri brautryðjandi á sínu sviði
bar hann það ekki á torg heldur einkennd-
ist framganga hans af hógværð og virð-
ingu fyrir verkefnum sínum, samstarfs-
mönnum og umhverfi. „Það er allt hægt“