Þjóðmál - 01.09.2013, Síða 26

Þjóðmál haust 2013 25
Kristinn Ingi Jónsson
Lífeyrissjóðirnir í ólgusjó
Íáraraðir hafa frjálshyggjumenn varað við afskiptum ríkisins af efnahagsmálum
með þeim rökum að ríkisafskiptin hafi
ófyrirséðar afleiðingar í för með sér . Þannig
eru fjölmörg dæmi þess í sögunni að alls
kyns höft og hömlur stjórnvalda á frjálsum
viðskiptum hafi ekki haft þau áhrif sem þeim
var ætlað, heldur hafi lagst eins og mara yfir
allt atvinnulíf, drepið einstaklingsframtakið
í dróma og skapað jarðveg fyrir pólitíska
spillingu . Nóg er að minnast haftaáranna
frá 1930 til 1960 . Gjaldeyrishöftin, sem
lögð voru á í kjölfar gengisfalls krónunnar
haustið 2008, eru um margt lík þeim
íþyngjandi reglugerðum sem sett voru á af
stjórnvöldum á haftaárunum . Eins og bent
hefur verið á hafa höftin haft margvíslegar,
og ófyrirséðar, afleiðingar í för með sér . Þau
hafa ekki einungis verið helsti dragbítur á
efnahagslega endurreisn Íslands — með því
að laska stórkostlega möguleika fyrirtækja
til vaxtar — heldur var með þeim lagt til
atlögu að íslenska lífeyriskerfinu .
Enginn vafi leikur á því að gjaldeyrishöft­
in gera lífeyrissjóðunum ókleift að dreifa
áhættu með skynsamlegum hætti og
fjárfesta í erlendum eignum, svo sem
skulda bréfum og hlutabréfum . Hlutverk
stjórn enda lífeyrissjóðanna er að ávaxta fjár­
muni sjóðsfélaga með sem bestum hætti
en um leið að lágmarka alla áhættu . Hins
vegar eru möguleikar sjóðanna til ávöxt­
unar afar takmarkaðir og einskorðast helst
við skuldabréf gefin út af hinu opin bera og
kaup á skuldsettum íslenskum fyrir tækjum .
Hallinn fjármagnaður
í höftunum
Stjórnvöld nýttu sér það ástand sem ríkti á íslenskum fjármálamarkaði eftir hrun
til að fjármagna gríðarlegan hallarekstur
ríkissjóðs með því að gefa út óverðtryggð
ríkisskuldabréf í mjög miklum mæli .
Lífeyrissjóðirnir hafa tekið þátt í þessum
útboðum með virkum hætti, enda fáir aðrir
fjárfestingarkostir í boði . Ávöxtun þessara
bréfa hefur þó verið góð en eins og alkunna
er hafa höftin leitt til þess að ávöxtunarkrafa
skuldabréfa hefur lækkað mjög frá hruni .
Miklar breytingar hafa orðið á eigna sam­
setningu sjóðanna undanfarin ár . Heildar­
eignir þeirra hafa vaxið um meira en 800
milljarða króna á seinustu fimm árum og
nema í dag um 2 .500 milljörðum króna,
samanborið við ríflega 1 .650 milljarða króna
í ársbyrjun 2008 . Í lok júlímánaðar áttu
sjóðirnir um 595 milljarða í skuldabréfum
Íbúðalánasjóðs — sem eru með ríkisábyrgð
— en áttu um 250 milljarða í lok árs
2007 . Þá eiga þeir um 280 milljarða í
ríkisskuldabréfum og tæplega 75 milljarða