Þjóðmál - 01.09.2013, Qupperneq 43

42 Þjóðmál haust 2013
Vilhjálmur Bjarnason
Ríkisendurskoðandi og
skýrslan um Íbúðalánasjóð
Íbyrjun júlí skilaði rannsóknarnefnd á vegum Alþingis skýrslu um starfsemi
Íbúðalánasjóðs (ÍLS) á árunum 2004 til
2008 . Einn þeirra aðila sem átti að hafa
eftirlit með starfsemi Íbúðalánasjóðs á
þessum tíma, Sigurður Þórðarson, fyrr­
verandi ríkisendurskoðandi, svarar fyrir
sig í grein í Morgunblaðinu 22 . júlí 2013 .
Grein hans er í IV tölusettum köflum, þar
sem fyrsti kaflinn er tilraun til háðs um
skýrsluna, þ .e . þann tíma sem vinnsla hennar
tók og kostnað við vinnsluna . Hvort tveggja
missir marks, því að rannsóknin varð mun
viðameiri en nokkurn gat órað fyrir vegna
jafn einfaldrar starfsemi og Íbúðalánasjóður
átti að hafa með höndum, sérstaklega vegna
þess að Ríkisendurskoðun gaf út heil brigð­
is vottorð um Íbúðalánasjóð árið 2005 . Þar
segir meðal annars: „Til fróðleiks í þessu
sambandi má geta þess að útlánatap Íbúða­
lánasjóðs af almennum veðlánum sjóðs­
ins frá 1999–2003 nam að meðaltali um
0,05% . Á síðasta ári nam útlánatap hans
ein ungis 0,015% .“ Heilbrigðisvottorðið er
gefið út um það leyti sem í hönd fór tímabil
með útlánatapi sem nemur 7,2% af eignum
en við það bætist innbyggt rekstrartap, sem
kann að nema allt að 20% af eignum .
Ofgnótt fjár
Það liggur fyrir í þessu máli að Íbúða­lánasjóður stóð frammi fyrir alger lega
nýju vandamáli árið 2004 þegar bank ar hófu
að lána til langs tíma, lán sem gátu numið
allt að 90–100% af kaupverði fasteigna . Var
þetta ófyrirséð þróun? Nei, það var algerlega
ljóst að nýir „eigendur“ og stjórnendur
banka myndu fara í markaðssókn, m .a . á
þeim hluta lánamarkaðar þar sem útlán voru
talin nokkuð örugg, samanber það sem sagt
er um útlánatöp ILS hér að framan . Lán af
þessu tagi vantaði í eignasöfn bankanna, sem
voru á alþjóðlegum mörkuðum . Það sem
stóð í bönkum og sparisjóðum var að þessi
fyrirtæki höfðu ekki tryggt sér fjármögnun
til jafn langs tíma og lánin þurftu að vera .
Þetta vissu Íbúðalánasjóður, Ríkis endur­
skoðun og Fjármálaeftirlitið . Íbúða lána­
sjóð ur hafði tryggt sína fjármögnun með
„hús bréfum“ og síðar „íbúðabréfum“ . Því
gátu bankar aðeins hafið samkeppnina við