Félagsbréf - 01.08.1959, Blaðsíða 49

BÆKUR
Stefen Zweig:
Veröld sem var.
Halldór J. Jónsson og Ingólfur
Pálmason íslenzkuSu.
Bókaútgáfa MenningarsjóSs 1959.
íklega hafa fáir rithöfundar síSari tíma
fundiS jafn sárt og innilega til meS
samtíS sinni og austurríska skáldiS Stefan
Zweig. Enda fór svo, aS lífiS og vonbrigSi
þess urSu honum ofraun. Hann og kona
hans sviptu sig lífi í Petropolis í Brasilíu
23. febrúar 1942. Vafalaust hafa þaS ekki
veriS eingöngu hrakningar og andstreymi
hans sjálfs, sem knúSu hann til þeirrar
ákvörSunar, heldur og sár vonbrigSi yfir
hruni heimsmenningarinnar, sem virtist
hlasa viS um þetta leyti, meS vaxandi gengi
og sigrum nazismans og villimennsku hans.
Þetta viShorf Zweigs er Ijóst af sjálfsævi-
sögunni sjálfri og eins ummælum í kveSju-
bréfi, sem hann reit rétt fyrir dauSa sinn:
„Þetta land (Brasilía) hefur orSiS mér
kærara meS hverjum degi sem leiS, og
hvergi hefSi ég fremur viljaS hefja nýtt
líf, eftir aS veröld minnar eigin tungu er
mér glötuS og andlegt heimkynni mitt
Evrópa hefur tortímt sjálfri sér. . . . En
maSur yfir sextugt þarf óvenjulegt þrek
til aS taka upp nýjan þráS einu sinni enn.
Og eftir hin löngu ár á vegalausu flakki
eru kraftar mínir á þrotum. Ég tel því
betra aS ljúka í tæka tíS og óbugaSur þvi
lífi, sem þekkti enga óblandaSri gleSi en
andlegar iSkanir og engin gæSi á jörSu
æSri persónulegu frelsi."
Stefan Zweig hefir veriS óvenju tilfinn-
inganæmur maSur og bera verk hans þess
vitni, jafnvel sjálfur stíllinn, sem er blæ-
brigSaríkur og breiSur, jaSrar stundum viS
þaS aS vera spenntur um of. ÞaS orkar
því nokkurs tvímælis, hvort honum hefir
alltaf tekizt sjálfum aS framfylgja hinum
ströngu kröfum sinum um algera útilokun
íburSar og langyrSa, sem hann gerir grein
fyrir í ævisögunni og kveSur mjög fast aS
orSi um þaS (bls. 292—293). Á hinu leik-
ur þó enginn vafi, aS hann var einn af
fremstu rithöfundum og andans mönnum
samtíSar sinnar.
Zweig var austurríkskur gySingur af
auSugu foreldri. Hann ólst upp í hinni
glöSu Vínarborg lista og mennta, á „gull-
öld öryggisins." Ilann lýsir þessu tímabili
fagurlega, enda þótt nokkuS annaS verSi
uppi á teningnum, þegar hann skyggnist
dýpra en á hiS ógáraSa og friSsamlega
yfirborS. SkuggahliSarnar koma þá fram
í köflum eins og „í skóla á nítjándu öld“
og „Eros matutinus." SamanburSur hans
á þeirri kynslóS, sem þá lifSi, og unga
fólkinu nú á dögum kemur ef til vill skýr-
ast og fegurst fram í niSurlagi síSarnefnda
kaflans: „Æskan hefur öSlazt nýtt öryggi
viS þaS aS þurfa ekki aS standa neinum
reikningsskil á gerSum sínum nema eigin