Félagsbréf - 01.10.1960, Blaðsíða 28

26
FÉLAGSBRÉF
hverju henni tekst að troða fram fyrir annað eða útiloka. Hverjir svo
sem kostir og jöfnuður nútíma útbreiðslutækja kunna að vera, virðast mér
þau þó vera greinilega þeim takmörkum háð, að þau eru samkvæmt eðli
sínu í höfuðatriðum snapvís og ófrjó. Þau munu tæplega af eigin mætti
veita oss þá skapandi andlegu þróun, sem er nauðsynleg trygging fyrir
þróttmiklu framhaldi menningarhefða vorra. Til þess verður eitthvað annað
að vera fyrir hendi: eitthvað, sem ekki er miðað við viðbrögð neytandans,
heldur viðfangsefnið sem slíkt, rúm fyrir gæði vegna gæðanna, rúm fyrir
tilraunir, hið dulræna, já og hið byltingarkennda. Vér getum búið við
múgmenningu eins og þróun hennar er nú, en guð hjálpi oss, ef hún verður
hin eina leign vor og ef fegurðarviðleitnin í hugsun og tilfinningu skyldi
ekki eiga kost á að halda áfram göngu sinni eftir ákveðnum eldri sundur-
greindum og einstaklingsbundnum leiðum.
Vissulega er vandamálið ekki eins alvarlegt í Vestur-Evrópu og í Ameríku.
En þér Evrópubúar eruð svo óhikandi við að tileinka yður hinar tæknilegu
nýjungar, að samkvæmt minni skoðun verður þetta einnig yður vandamál
í framtíðinni. Það er ekki einungis spurning um andlega og listræna sköpun,
heldur um lífssnið. Það getur verið nauðsynlegt og æskilegt, að mennirnir
lifi á þann hátt, sem þeir nú gera, en Iþað er mjög mikilvægt, að þetta
lífsform sé ekki hið einasta. Ég bið yður að misskilja mig ekki: ég er ekki
að ræða munað: Ég segi iekki, að vér eigum að reyna að láta fólk búa
framvegis í stórum húsum með fjölmennu þjónustuliði og öllu því drambi,
sem hinir útvöldu og stóru menn þessarar jarðar lögðu sig í framkróka um i
eina tíð af elsku við sína eigin persónu. Það, sem ég hef í huga, útilokar ekki
einfaldleikann — þvert á móti, það er óhugsanlegt án einfaldleikans. Mér
hrýs einungis hugur við þeirri veröld, þar sem menn geta hvergi búið við
unað og sæmd, þar sem enginn finnur lengur einveru og kyrrð, þar sem
hvergi er lögð stund á mannkosti viegna mannkostanna sjálfra. Mér er ekki
svo mjög í mun, að milljónir manna séu þess albúnar að hlusta á sania
andartaki á sömu tónana eða skoða sömu hlutina, sem einhver stofnun
hefur gert þeim aðgengilega, fyrir milligöngu einhvers, sem þeir ekki
þekkja og hafa að öllu jöfnu engin skilyrði til að ná sambandi við. Mér
er miklu meir í mun, að þeir menn, sem ekki vilja heyra þessa hluti eða
sjá, séu ekki neyddir til að sjá þá og heyra. — Ég mundi vilja, að einnig væn
til lífsform fyrir þá, sem jafnvel á opinberum vettvangi vilja finna set
kyrrlátan stað fyrir sínar eigin hugsanir, vilja heldur sjá náttúruna ein3