Félagsbréf - 01.10.1960, Side 55

félagsbréf
53
þeir aðhyllast og ekkert gott í öðrum
stjórnmálastefnum. „Ég er albúinn að fórna
hverju sem vera skal fyrir skoðanir mín-
ar,“ segir Þórbergur. Ég býst við að þetta
segi hann satt. Að minnsta kosti vill hann
fórna miklu fyrir þær. í opnu bréfi til
Kristjáns Albertssonar segir Þórbergur:
„Ég deili á stórsyndir andstæðinga minna,
en þegi yfir smásyndum samherja minna.“
Telur Þórbergur Þórðarson Ungverja-
landsmálið „smásynd" samherjanna sinna !
Rússiandi? Telur Þórbergur Þórðarson
valdaránið í Tíbet „smásynd" samherjanna
sinna í Kína? Er Pasternakmálið í augum
Þórbergs Þórðarsonar „smásynd" vina
hans í Kreml? Álítur Þórbergur Þórðar-
son að innrás Rússa í Finnland hafi verið
nauðsynleg „smásynd“ hinna rússnesku
samherja sinna? Svona mætti lengi telja.
Hefur Þórbergur Þórðarson ekki samþykkt
'þetta allt með þögninni? Er þetta kannski
allt í anda „nýrrar siðmenningar" hverrar
-,,svalalind“ Þórbergur segist vera? Ég
held að Þórbergur segi það satt að hann
sé reiðubúinn að fórna miklu fyrir skoð-
anir sínar.
Hið merkasta við þessar ritgerðir Þór-
hergs er stíllinn. Hann hefur ótrúlegan
•orðaforða. En hann neytir líka allra
bragða í því sambandi. Ef hann vantar
íslenzkt orð til að ná hugsun sinni grip-
ur hann tafarlaust til útlendra orða. Þór-
bergur skrifar þess vegna ekki alltaf vand-
að mál. En mál hans er svo auðugt og
lifandi og þjónar svo vel hugsunum hans
að hrein unun er að. Ekki finnst mér nú
samt að stíll Þórbergs hafi breytzt mikið
a löngum rithöfundarferli hans, að minnsta
bosti ekki í þessum ritgerðum. Að vísu
skrifar hann ekki alltaf sama stíl. En
mér finnst hann alltaf skrifa sama stíl um
xvipað efni.
Þórbergur er baráttumaður mikill. Hann
er hvass i ritskeytum og honum þykir illt
að láta hlut sinn. Þar gildir einu máli
hvort um er að ræða stjórnmál eða trú-
mál eða eitthvað annað sem honum er sárt
um. Og víst er um það að vafalaust hefur
mörgum sviðið illa undan einstökum rit-
gerðum hans þegar hann beitir allri sinni
ritsnilld og lætur penna sinn skjóta
gneistum. Þórbergur er opinskár og segir
hlutina beint út, forðast allt rósamál. Og
hann er ekkert feiminn við að segja álit
sitt á mönnum, bæði persónulega og mál-
efnalega.
En ekki má skilja svo að Þórbcrgur sé
alltaf í þeim hamnum að hafa allt á horn-
um sér. Síður en svo. Það gerist helzt í
ritgerðum hans um stjórnmál og trúmál.
En í þessu ritgerðasafni er auk þess rætt
um tungur og bókmenntir, sagðar frásagn-
ir, fluttar kveðjur til lifandi manna og
látinna, og nokkrar ritgerðir eru skoplegs
eðlis. Hér kennir því margra grasa, mis-
munandi fagurra og mismunandi yndis-
legra.
Þórbergur fer ekki alltaf troðnar slóðir.
Ef hann tekur sér eitthvert verkefni fyrir
hendur gerir hann sér far um að varpa á
það nýju ljósi. Þar af leiðir að Þórbergur
er nær ávallt ferskur í ritlist sinni. Hitt
er svo annað mál að hinar nýstárlegu skoð-
anir hans á hlutunum falla ekki öllum í
geð. En það er önnur saga.
Þórbergur Þórðarson hefur að mörgu
leyti aðhyllzt skoðanir Guðspekinnar. Þó
urðu þær að þoka nokkuð fyrir öðru heim-
spekikerfi sem er ólíkt jarðbundnara,
kommúnismanum. Þá skrifaði hann
„Heimspeki eymdarinnar“. Þá var Þór-
bergur trúr þeirri skoðun sinni að ráðast
á allt það sem honum mislíkar meðal
skoðanabræðra sinna. Síðan hafa málin
breytzt. Nema Þórbergi mislíki ekkert í
kommúnismanum.