Félagsbréf - 01.10.1965, Síða 75

Eitt atvik ber hátt í lífi Jims á Lin-
koln-árum hans. Hann fer í leikhúsið
með Lenu Lingard og sér „Kamelíu-
frúna“. Svo er um þetta einstaka sögu-
atvik, — sem og mörg önnur í sögum
Willu Cather — að það vex áreynslu-
laust út yfir sjálft sig til táknrænnar
merkingar. Leiksýningin er handahófs-
leg, lekararnir aflóga, en leikurinn
grípur Jim töfratökum. Þessi glitrandi
blekking verður til að móta kjarna alls
þess, er hann óskar sér, þegar hann
heldur austur á Harvard-háskóla til
framhaldsnáms —- og er þá að fjarlægj-
ast æskustöðvarnar og hverfa aftur á
vit þeirra hugrænu og listrænu hluta,
sem heimabyggð hans hefur látið að
baki eða á aðeins í eftirlíktri og afbak-
aðri mynd. Vert er að veita því eftir-
tekt, að þegar Jim Burden fer frá
Nebraska, fylgir honum hlekking á
leið.
Fjórða „hókin“ leiðir oss aftur til
Black Hawk og á fund Antóníu. Eftir
tveSgja ára nám við Harvard kemur
Jim heim í sumarleyfi og fréttir þá, að
Antónía hafi hlaupið burt með Iestar-
stjóra nokkrum, verið svikin og yfir-
gefin af honum, komið til baka heim
a býli Ambrozar bróður síns, alið
þar barn og unnið síðan eins og karl-
maður á ökrum úti. Mótsetningin milli
börmulegra ófara hennar og vaxandi
uPpgangstækifæra hans er gerð af
asettu ráði; sama er að segja um það
snillibragð, að láta Jim nálgast An-
tóníu smátt og smátt, fyrst óbeinlínis
N rir sögurnar, sem bæjarbúar segja af
henni, og síðan, en ekki fyrr, í eigin
persónu. Af sögutæknilegum ástæðum
hafði höfundur látið bera sundur með
þeim í þriðju bók. En þegar Jim fer
loksins að finna hana úti á býlinu,
grær um heilt á milli þeirra. I lífinu
halda þau áfram að ganga sína göt-
una hvort, en nú hafa þau aftur fundið
„gömlu dagana“, sem þau áttu saman
— hluti, sem Antóníu væri, þegar hér
er komið sögu, óbærilegt að glata.
„Mér líkar að vera þar sem ég þekki
hvern hálmköst og hvert tré, og þar
sem landið allt er vingjarnlegt,“ segir
hún. Hún er bundin landinu hollustu-
böndum, — hún er landið, næstum því
að segja — en leið Jims liggur til
lagaskólans og síðan til starfa og um-
hverfis, sem hún getur enga hugmvnd
gert sér um. Hér er það enn, að Willa
Cather grípur mikilvægt stundaratvik
og klæðir það í líkingu af gagnverk-
andi speglun, til að sýna bæði það,
sem ólíkt er um þau, og hitt, sem
tengir þau traustum böndum og inni-
legum:
„Meðan við vorum að ganga heimleiðis yfir
akurinn, var sólin að setjast og lá eins og
gullinn knöttur lægst í vestri. En meðan
hún dokaði þar, kom tunglið upp, á stærð
við vagnhjól, si'lfurfölt og dregið róslitum
rákum, glært eins og vatnsbóla eða urðar-
máni. f fimm, kannske tíu minútur hvildu
þessir tveir ljósvaldar hvor á sinni þröm jarð-
ar og horfðust á yfir hið slétta land.“
„Ég kem aftur,“ segir Jim, þegar
hann kveður Antóníu, og hún svarar:
„Ef til vill gerir þú það. En jafnvel þó
að þú gerir það ekki, þá verðurðu
FÉLAGSBRÉF 63