Félagsbréf - 01.10.1965, Blaðsíða 66

fjölda á mínútu. Það var algengt að
ræðumenn froðufeldu og tárfeldu.“
Sömu reynslunni lýst 1963 sem
Hagalín lýsti 1943. Enn segir í Skálda-
tíma:
„Hér komst ég í tæri við mart karla
og kvenna sem var gagnsýrt þeirri
einstefnumentun kommúnista sem gerði
þessar vænu manneskjur í rauninni
óhæfar til að ræða nema sérstök um-
ræðuefni; og þó aðeins á sérstakan
hátt. Margir kommúnistar voru feikn-
arlegir „besserwisser“ sem þýskan
nefnir svo þá menn sem allt þykjast vita
best. .. .“
Hagalín:
„HANN — kommúnisminn — er sem
sé vegurinn, sannleikurinn og lífið í
bókmenntunum eins og á hverjum
öðrum vettvangi þjóðlífsins — eða
svo að skírskotað sé til annars úr
trúarbrögðunum: Hann er einn —
og Stalin er spámaður hans... .“
Laxness:
„Laungun stjórnarvaldanna til að
bæta mannlíf í landinu var bundin
þeim ófrávíkjanlegum skilyrðum að
umbæturnar gerðust eftir kennisetn-
íngum sem þeir höfðu gert að trúar-
játníngu sinni. .. . „Októberbyltíngin
dýrðarríka“ var stöðugt viðkvæði, og
því var látlaust troðið í fólk með öll-
um upphugsanlegum ráðum nema hag-
sýni skynsemi og áþreifanlegum stað-
reyndum að líkamníngur þessarar ó-
sýnilegu dýrðar væri Stalín.“
Það er engu líkara en hér séu skoð-
anabræður að ræðast við, og eru þó
tuttugu ár, frá því Hagalín upphefur
raust sína, þar til Nóbelsskáldið svar-
ar öðru en hálfkæringi.
Áður hefur verið drepið lítillega á
„málaferlin miklu“. Um þau sagði
Halldór Kiljan Laxness meðal annars
í Gerska æfintýrinu 1938:
„Stalín, heimsins mesti draumóra-
maður, — hann var liinn mikli raun-
sæismaður. Aftur hafði byltíngin sigr-
að í Rússlandi. Hún sigraði á því að
forystan trúði á fólkið og elskaði það
eins og Lenín, en vantreysti því aldrei.“
Þetta er vonandi ekki „hið væmna
skrum um das Volk, narod, „alþýðu“,
sem bæði hann (Hitler) og Stalín not-
uðu. . . . uppsoðna og upptuggna eftir
annars flokks marxistum“, að því
segir í Skáldatíma?
Um nefnd málaferli segir Guðmund-
ur Hagalín í Gróðri og sandfoki meðal
annars:
„. .. .ef liinir frægu rússnesku stjorn-
málaskörungar voru saklausir, þá var
það augljóst, að í Kússlandi var verið
að drýgja einhverja hina djöfullegustu
glæpi, sem dæmi eru til. .. . “
Og í Skáldatíma leggur svo Halldór
Laxness áherzlu á, ef til vill óafvit-
andi, að það, sem llagalín grunaði,
hefur reynzt rétt:
,,....það var ófrávíkjanleg regla
Stalíns að láta skjóta ljúgvitni seni
umboðsmenn hans keyptu, óðar en
búið var að hafa not af þeim,“ segir
þar. Og enn fremur:
„....enda hefur liann (Stalín)
sennilega látið koma fyrir kattarnef
54 FÉLAGSBRÉF