Frón - 01.01.1944, Page 11

Fullveldisræða
Eftir Tryggva Sveinbjörnsson.
Flutt á samkomu íslendingafélags í Kaupmannahöfn
5. des. 1943.
i8 erum vanir því, íslendingar, a5 fagna 1. desember í
V minningu endurheimts sjálfstæðis Islands. 1 dag fögnum
við þeim degi í tuttugasta og fimmta sinn. Eins og hverjum
manni er kunnugt, felst viSurkenningin um fullveldi íslands í
sambandslögunum 1918.
Islenzk stjórnmál hafa snúizt um þaS síðustu árin, hvernig
afnema skyldi þessi lög. Við skulum ekki fara nánar út í þá
sálma í þetta sinn, en þar sem ríkisstjórn íslands hefir tilkynnt
ríkisstjórn Dana, að Alþingi óski ekki að endurnýja sambands-
lögin, lítur út fyrir, að þetta 25 ára afmæli laganna verði um
leið það síðasta. Nú kynni því margur að spyrja, hvort þessi
sambandslög hafi verið mistök ein, hvort þau hafi verið svo
gölluð, að þau hefðu aldrei átt að vera til.
Lítið réttlæti væri að svara slíkri spurningu játandi. Elitt er
sanni nær, að samþykkt sambandslaganna var góður og merkur
atburður, se'm ætíð verður skylt að minnast, enda þótt sam-
bandið verði ekki endurnýjað. Engin Iög eða samningar standa
að eilífu. Gildi þeirra er undir því einu komið, hvort þeir eru
hollur grundvöllur eðlilegrar þróunar.
Eins og við vitum öll, eru nú um 100 ár síðan Jón Sigurðsson
hóf kröfur sínar um viðreisn íslendinga sem sjálfstæðrar menn-
ingarþjóðar. Mótspyrna Dana gegn kröfum íslendinga allt fram
um aldamót var þess eðlis, að hún hlaut að hafa áhrif á sambúð
þessara tveggja þjóða.
Pá er frjálslyndari skoðanir ruddu sér til rúms í Danmörku
upp úr aldamótunum, sinntu Danir smám saman ýmsum mikils-
varðandi þjóðerniskröfum Islcndinga, en ætíð eftir mikið þjark
og aldrei nema með málamiðlun, sem auðséð var um að ekki
mundi fullnægja kröfum Islendinga til frambúðar.
Þetta gerbreyttist við endurheimt sjálfstæðisins 1918. Að vísu
var Dönum falið að gæta hagsmuna íslands á vissum sviðum,
en um leið var svo um hnútana búið, að hvor þjóðin um sig