Frón - 01.01.1944, Blaðsíða 19

Aldarfjórðungs sjálfstæði
13
Á einstakar kosningar og viðhorf flokkanna til þeirra verður
lítið eitt drepiS hér á eftir, þó aS þar verSi fariS fljótt yfir sögu.
ViS fyrstu kosningar eftir 1918, kosningarnar um stjórnar-
skrárbreytinguna 1919, kom þaS eitt skýrt í ljós aS gömlu
flokkarnir, Heimastjórnar- og SjálfstæSisflokkurinn, voru farnir
aS riSlast verulega. Meira en fjórSungur þingmanna taldi sig utan
flokka, og ýmsir í gömlu flokkunum skiptu um flokka á næstu
þingum. Deilumál gömlu flokkanna voru úr sögunni meS sam-
bandslögunum. ÞaS sem helzt hélt flokksleifunum saman var því
persónulegt fylgi viS gamla og reynda forustumenn. HöfSingi
Heimastjórnarmanna var Jón Magnússon, en meS SjálfstæSis-
mönnum bar mest á þeim SigurSi Eggerz og Bjarna Jónssyni frá
Vogi.
Stjórnin sem setiS hafSi aS völdum 1918 var samsteypustjórn:
Jón Magnússon forsætisráSherra frá Heimastjórnarflokknum, Sig-
urSur Eggerz frá SjálfstæSismönnum og SigurSur Jónsson frá
Yztafelli frá Framsóknarmönnum. Eftir kosningarnar urSu stjórn-
arskipti (1920). Jón Magnússon sat áfram sem forsætisráSherra
og meS honum þeir Magnús GuSmundsson og Pétur Jónsson.
Vegna óvissunnar um flokkaskiptingu þingsins var stjórnin ekki
föst í sessi. Eftir lát Péturs Jónssonar (1922) snerust Framsóknar-
menn, SjálfstæSismenn og nokkrir flokksleysingjar gegn stjórn-
inni, svo aS hún komst í minni hluta og varS aS segja af sér.
SigurSur Eggerz myndaSi þá stjórn meS þeim Klemensi Jónssyni
og Magnúsi Jónssyni.
Eftirköst stríSsins bökuSu íslendingum mikla fjárhagserfiS-
leika á þessum árum, og þingmenn urSu ekki á eitt sáttir um
aSgerSir. MikiS var deilt um afnám ríkiseinkasölu á olíu og
tóbaki. Framsóknarmenn vildu halda í einkasölurnar, en þeir
þingmenn sem frekast mátti líta á sem fulltrúa borgarastéttar-
innar vildu afnema þær. Um þessar mundir urSu íslendingar í
fyrsta sinn fyrir ofriki stærri þjóSar í viSskiptamálum, þegar
Spánverjar kúguSu þá til aS leyfa innflutning á léttari víntegund-
um (1922). AS vísu voru vínsölunni settar strangar hömlur, en
fyrsta skarSiS var höggviS í bannlögin, og í þetta sinn gegn vilja
þings og þjóSar.
Þegar dró aS kosningum 1923 gerSu Heimastjórnarmenn og
SjálfstæSismenn kosningabandalag gegn Framsóknarmönnum og
AlþýSuflokknum, og höfSu meSal annars afnám allrar ríkis-
einkasölu aS stefnuskráratriSi. Framsóknarflokkurinn fékk 15