Frón - 01.01.1944, Blaðsíða 30

24
Jakob Benediktsson
Islenzk sveitamenning haföi tórt svo Iengi við misjöfn lífs-
kjör og án afskipta yfirvalda, aö forráðamenn íslenzku þjóð-
arinnar þurftu langan tíma til að komast í skilning um að menn-
ingarlíf nýrra og sívaxandi bæja og kaupstaða hlítir ekki sömu
þróunarreglum. I5að er ekki nóg að benda á erfðamenningu vaxna
upp úr allt öðru þjóðskipulagi sem hina einu sáluhjálplegu fyrir-
mynd, þegar opnaðar hafa verið allar flóðgáttir erlendra áhrifa,
góðra og illra. Til þess að skapa undirstöðu íslenzkrar bæja-
menningar þarf jákvætt menningarstarf og markvissar aðgerðir
af hálfu valdhafa ekki síður en einstakra manna. Pó að nokkuð
hafi áunnizt í þessu efni á síðasta aldarfjórðungi, þá fer því
fjarri að eins mikið sé að gert og íslenzkur æskulýður á heimt-
ingu á.
Hér skulu aðeins nefnd örfá dæmi af handahófi.
íslendingar hafa alltaf verið bókhneigðir og eru það enn. En
hvað hefur verið gert til að fullnægja lestrarþörf æskulýðsins
og beina henni inn á skynsamlegar og hollar brautir? Saga ís-
lenzkra bókasafna og lestrarfélaga er raunasaga um skilnings-
leysi og nirfilshátt íslenzkra fjárveitingarvalda. Ekki einu sinni
í Reykjavík eru alþýðubókasafni búin þolanleg kjör, og tilveru
sína á það mest að þakka dugnaði og ósérplægni eins manns,
sem átti í látlausri baráttu við skilningssljó yfirvöld. Skipulagning
alþýðubókasafna um land allt með Iíku sniði og t. d. annars
staðar á Norðurlöndum er verkefni sem allt of lengi hefur beðið
úrlausnar.
Hjá fámennri þjóð eiga bókaútgefendur við fleiri erfiðleika
að etja en hjá stærri þjóðum. Samt er lítill lesendafjöldi engin
afsökun þess að gefa helzt út ruslbókmenntir þýddar úr öðrum
málum. Islenzkir lesendur eiga ekki skilið þá fyrirlitningu bóka-
útgefenda sem lýsir sér í þeirri trú að ekki sé hægt að selja
góðar þýddar bækur jafnt og lélegar. Bókaval íslenzkra út-
gefenda hefur oftar borið vott um alls konar spákaupmennsku
og fádæma smekkleysi og þekkingarleysi en alvarlega menning-
arviðleitni. Or hófi lélegur blaðakostur hefur heldur ekki bætt
um smekk lesenda. Allt of fáir ritdómarar hafa gert alvarlegar
tilraunir til að leiðbeina alþýðu manna um bóklestur, og í því
efni hafa íslenzk blöð algerlega vanrækt skyldu sína. Margir
gerðu sér miklar vonir um starfsemi Bókadeildar Menningarsjóðs
þegar hann var settur á laggirnar. En þó að Bókadeildin gæfi
út ýmsar góðar bækur, kom hún ekki að tilætluðum notum sakir