Frón - 01.01.1944, Side 32

26
Jakob Benediktsson
gjöld hefur samt oftast veriS lægra. 1930 var greitt til kennslu-
mála 1,5 milj. kr., eöa 9,5 % af gjöldum; 1936: 1,8 milj. kr. (um
11 %). Framlögin til bókmennta, lista og vísinda voru 1924: 239
þús. kr., eöa 2,6 % af gjöldum. Sú upphæö hefur alltaf síöan
veriö minni að tiltölu við önnur gjöld og oftast lægri í beinum
tölum (minnst var hún 1934: aðeins 189 þús. kr., eða 1,2 % af
gjöldum). Kemur þar glöggt í ljós hvar garðurinn er lægstur
þegar spara skal. Að vísu eru hér ekki talin framlög Menning-
arsjóðs, en úr honum hefur töluvert fé verið veitt síðan 1928
til þessara greina.
Það er ekkert efamál að sú stefna er næsta varhugaverð að
skera fjárveitingar til menningarmála svo mjög við neglur sér
eins og oft hefur orðið raun á. Annars vegar er þess að gæta, að
hér getur verið um að ræða starfsemi sem ekki verður metin til
fjár, svo sannarlega sem viðhald íslenzkrar menningar er fyrsta
skilyrði þess að íslenzkt þjóðerni og sjálfstæði megi þrífast.
Hins vegar er sparnaður sá sem vinnst á þennan hátt i raun
réttri sjaldan annað en auðvirðilegt nurl, sem varla gætir í
þjóöarbúskapnum. Enda mun ástæðan oftast sú, að sparnaður
er hér auðfengnari en víða annars staðar, vegna þess að hættan
á pólitískri andstöðu er lítil, og háttvirtir kjósendur skilja
sjaldnast hvað í húfi getur verið við niöurskurð fjárveitinga til
menningarmála.
Hitt er annað mál, að þörf væri á betra skipulagi og eftir-
liti með fjárveitingum ríkisins til menningarmála. Margar smá-
veitingar eru of litlar til að koma að nokkru verulegu gagni, og
ýmsar veitingar hafa veriö óheppilega í ætt við bitlinga. Síðustu
aðgerðir í menningarmálum veita þó nokkra von um að betra
skipulag fari í hönd, a. m. k. á vissum sviðum.
Enginn má skilja orð mín svo, að ég vilji gera lítið úr því
sem hefur áunnizt í menningarmálum á síðasta aldarfjórðungi.
En það er hollara að gera sér ljóst hverju er ábótavant en að
státa af unnum afrekum. Við höfum eignazt listamenn á sviði
bókmennta og myndlista sem kinnroðalaust má bera saman við
listamenn annarra landa. Islenzk vísindi hafa komið fótum undir
sig í ýmsum greinum þeirra fræða sem eðlilegt er að íslendingar
hafi forustu í: rannsóknum á náttúru landsins, sögu þess, bók-
menntum og tungu. Þó að enn skorti mikið á að íslenzk vísindi
séu þannig sett i þessum fræðigreinum, að samboðið megi teljast
sjálfstæðri menningarþjóð, þá er undirstaðan lögð, fleiri og fleiri