Morgunblaðið - 05.12.2015, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. DESEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ísumar varðvandi, semmisserum
saman hafði
kraumað rétt und-
ir yfirborðinu, að
efni forsíðufrétta
dag eftir dag. Vart mátti opna
dagblað eða kveikja á sjón-
varpi án þess að við blasti hóp-
ur flóttamanna í leit að hæli.
Milljónir manna eru á ver-
gangi í heiminum vegna átaka
og hamfara. Verst er ástandið
í grannríkjum Sýrlands, sem
hefur nánast verið lagt í rúst í
átökum undanfarinna ára. Tal-
ið er að þar hafi 12 milljónir
manna flosnað upp vegna
stríðsins, helmingurinn börn.
Fjórar milljónir hafa hrakist
úr landi.
Tölurnar eru sláandi og um
leið slævandi. Mannshugurinn
á erfitt með að ná utan um
slíkan fjölda og þó á hver og
einn þessara flóttamanna sína
sögu. Þetta eru einstaklingar
og lífið hefur verið tekið frá
þeim. „Ég er ekki lengur
manneskja, ég er númer,“ stóð
á forsíðu Morgunblaðsins á
fimmtudag. Þannig lýsir 12
ára gamall feiminn drengur,
Jamal, örlögum sínum í stuttri
ritgerð, sem hann skrifaði í
tíma í sérstökum tjaldbúðum
UNICEF þar sem börn geta
leitað skjóls og foreldrar að-
stoðar í Bekaa-dalnum í Líb-
anon.
Forsíðufréttin vísaði til
greinar eftir Sunnu Ósk Loga-
dóttur, fréttastjóra mbl.is,
sem nýkominn er aftur frá
Líbanon þar sem hún kynnti
sér aðstæður flóttamanna.
Umfjöllun hennar heldur
áfram í blaðinu í dag og mun
hún greina nánar frá mál-
efnum flóttamanna í Morg-
unblaðinu og á mbl.is á næst-
unni. Í skrifum hennar birtist
mynd af hlutskipti flótta-
manna, sem getur verið djúpt
á í fréttaflaumi hversdagsins.
Í grein Sunnu Óskar á
fimmtudag kemur fram að á
innan við fimm árum hafi 1,1
milljón flóttamanna komið til
Líbanons og þeir séu nú
fimmtungur íbúa í landinu,
sem myndi jafngilda því að 80
þúsund flóttamenn kæmu til
Íslands. Í landinu eru þó eng-
ar formlegar flóttamannabúð-
ir fyrir Sýrlendinga. Fólkið
býr í óformlegum flótta-
mannabyggðum og borgar
leigu.
70% flóttamannanna eru
undir fátækramörkum. Flestir
þurftu að skilja aleiguna eftir
þegar þeir lögðu á flótta og
verulega hefur gengið á þá
sjóði, sem þó tókst að hafa
með, eftir því sem árin hafa
liðið. Skuldirnar hlaðast upp
og flóttamennirnir
mega ekki vinna.
„Því hafa margir
orðið að grípa til
þess örþrifaráðs að
láta börnin sín
vinna, vægar er
tekið á slíku ef upp kemst en
fullorðnum sem stunda svarta
vinnu,“ skrifar Sunna Ósk.
„Dæmi eru um að 5 ára börn
vinni fyrir fjölskyldunni og að
þeim séu greiddir 3-4 dollarar,
400 til 500 krónur, fyrir fullan
vinnudag.“
Í Morgunblaðinu í dag
fjallar hún sérstaklega um
hlutskipti barnanna í hópi
flóttamannanna. Í Líbanon
eru nú um 400 þúsund börn á
skólaaldri. Skólakerfið í land-
inu hefur verið opnað fyrir
þeim og um helmingi þeirra
býðst að ganga í skóla. Mörg
hafa þó enga skólagöngu feng-
ið undanfarin ár og þurfa und-
irbúning til að geta gengið í al-
menna skóla. Hann fá þau á
barnvænum svæðum, sem
UNICEF rekur í samvinnu við
líbönsku mannúðarsamtökin
Beyond Association. „Þessi
börn hafa misst allt,“ segir
Maria Assi, forseti BA, sem
hefur sinnt mannúðarstarfi í
áratugi, í greininni í blaðinu í
dag. „Húsin sín, skóla sína,
allt. Foreldrarnir hafa misst
lífsviðurværi sitt. Allt í einu
búa þau í tjaldi. Eina skjólið
sem þau hafa er nælondúkur.“
Hlutskipti flóttamannanna
frá Sýrlandi verður ekki leyst í
bráð. Þetta fólk á hvergi
heima. Heil kynslóð er að vaxa
úr grasi, sem elst upp í skugga
stríðsins í Sýrlandi og ekki
þekkir annað en upplausn og
rótleysi. Átökin í landinu
halda áfram og friður er ekki í
augsýn.
Nú fyrir jólin er von á 55
Sýrlendingum til Íslands úr
hópi sýrlensku flóttamann-
anna í Líbanon. Flestir vilja
þeir snúa aftur heim, en eiga
þess ekki kost. Hér bíður
þeirra nýtt líf. Því mun fylgja
farangur úr gamla lífinu og ör
á sál, sem seint munu hverfa,
ef nokkurn tímann. En hér
munu þau njóta öryggis, börn-
in munu ekki búa við vinnu-
þrælkun, stúlkurnar verða
ekki seldar í hjónaband. Að
baki verður óvissa, vosbúð og
hættur, líf, sem kannski er
best að lýsa með orðum barns,
Sayids, 12 ára drengs frá Sýr-
landi: „Það er munur á húsi og
tjaldi. Húsið verndar mann
fyrir kulda. Tjaldið er úr segl-
dúk og veitir enga vernd. En
þó að það sé kalt þá vernda
foreldrarnir mig og ylja mér
með ást sinni. Svona er saga
mín því ég get ekki verið í
heimalandinu mínu.“
„Svona er saga
mín því ég get
ekki verið í heima-
landinu mínu“}
Sláandi og slævandi
J
ólamánuðurinn hófst með hvelli og
snjónum hefur hreinlega kyngt nið-
ur. Umferð hefur farið úr skorðum
og ekki komust allir til vinnu á rétt-
um tíma á þriðjudaginn síðastliðinn.
Snjóhraukarnir sem hlaðist hafa upp í flestum
götum benda til að það muni taka nokkuð
kröftuga hláku til að vinna á stabbanum.
Þótt hægar gangi eftir götunum hafa snjó-
þyngslin ekki teljandi áhrif önnur en að ýta
undir hátíðleika jólaljósanna sem margir hafa
nú þegar hengt upp utan á húsum sínum og í
námunda við þau.
Á sama tíma og veitufyrirtækin flytja heitt
vatn og rafmagn inn á heimilin vítt og breitt
um landið og tryggja með því að kuldinn og
veðrið hafi ekki teljandi áhrif á daglegt líf okk-
ar hefur náttúran í miskunnarleysi sínu gert
villtum dýrum erfiðara um vik að sækja sér björg í bú.
Það á ekki síst við um smáfuglana sem eru svo kjarkaðir
að halda til á landinu okkar yfir köldustu mánuðina. Þeir
eiga nú vegna fannfergis mun erfiðara með að afla sér æt-
is á jörðu niðri. Það gerist samhliða kólnandi veðri, ein-
mitt þegar þeir þurfa meira á því að halda en oftast áður
að sækja sér orku til að komast í gegnum köldustu dag-
ana. Frostið hefur auk þess verið óvenjumikið að undan-
förnu og ekki oft sem tölur langt undir núllinu sjást á höf-
uðborgarsvæðinu. Nú um helgina er því meðal annars
spáð að kuldinn fari nærri tíu gráðum í mínus og það mun
reyna á þolrifin hjá litlum fuglum, ekkert síður en þeim
okkar sem hyggja á útivist á sama tíma. Af
þessum sökum er mikilvægt að við minnumst
fuglanna í vetur og gerum það sem við getum
til að tryggja þeim orku til að halda út. Og það
ætti reyndar ekki að reynast okkur mjög erf-
itt. Þótt yfirleitt hugsi fólk til kornmetis þegar
fæða smáfuglanna er annars vegar eru þeir
seigari en margir halda og fúlsa ekki við góð-
um mat þar sem hann er borinn fram. Því er
hægt að safna saman matarafgöngum ýmiss
konar og koma þeim á góðan stað á svölum
eða úti í garði. Í frétt sem nýlega birtist í
Morgunblaðinu var fjallað um frumniður-
stöður nýrrar rannsóknar á matarsóun hér-
lendis. Benda þær til þess að borgarbúar
fleygi um 5.800 tonnum af matvælum árlega. Í
öllu því magni leynist ábyggilega kornmeti af
ýmsu tagi, til dæmis brauðafgangar en ekki
síður fituríkur matur sem fuglum þykir mikið lostæti. Það
er betra að láta fuglana njóta þess sem til fellur en að láta
tunnurnar gleypa það.
Þá má einnig halda því til haga að fuglarnir þurfa vatn
til að sporðrenna matnum og því er mjög gott ef hægt er
að hafa vatn aðgengilegt nærri þeim mat sem þeim er
ætlaður. Þar þarf reyndar að fylgjast vel með, ekki síst nú
um stundir þegar kuldaboli kemur vatninu fljótt og vel á
fasta formið.
Fuglarnir gleðja okkur með söng sínum, hreiðurgerð
og atferli. Hvar væri sumarið án þeirra? Launum þeim fé-
lagsskapinn með því sem annars færi til spillis. ses@mbl.is
Stefán E.
Stefánsson
Pistill
Smávinir fagrir í frosthörkunum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Laufey Rún Ketilsdóttir
laufey@mbl.is
Með setningu sérstaksákvæðis um ofbeldi ínánum samböndum í al-menn hegningarlög
felst táknræn viðurkenning löggjaf-
ans á sérstöðu slíkra brota sem og
þess að heimilisofbeldi sé ekki einka-
mál fjölskyldna heldur varði sam-
félagið allt og sé vandamál sem
sporna beri við með öllum tiltækum
ráðum,“ segir í greinargerð með
stjórnarfrumvarpi um breytingu á
lagaumhverfi í heimilisofbeldis-
málum. Ólöf Nordal, innanríkis-
ráðherra, lagði frumvarpið fram í
fyrradag.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir
því að lögfest verði sérstakt laga-
ákvæði um heimilisofbeldi og að gert
verði refsivert að neyða annan mann
til að ganga í hjúskap. Verði það sam-
þykkt á Alþingi skapast skilyrði til að
hægt verði að fullgilda samning Evr-
ópuráðsins um forvarnir og baráttu
gegn ofbeldi gegn konum og heim-
ilisofbeldi, eða Istanbúl-samninginn.
Við gerð frumvarpsins var höfð
hliðsjón af sambærilegum norskum
hegningarlagaákvæðum.
Beinskeyttari réttarvernd
Nýtt ákvæði um heimilisofbeldi
fjallar um ofbeldisbrot í nánum sam-
böndum þar sem áhersla er lögð á
ógnarástand sem sú tegund ofbeldis
geti skapað og langvarandi þjáningu
sem því geti fylgt.
Beinist ákvæðið gegn þeim sem
endurtekið eða á alvarlegan hátt með
ofbeldi, hótunum, frelsissviptingu,
nauðung eða á annan hátt ógnar lífi,
heilsu eða velferð núverandi eða
fyrrverandi maka síns eða sambúð-
araðila, niðja síns eða niðja núver-
andi eða fyrrverandi maka síns eða
sambúðaraðila eða annarra sem búa
með honum á heimili eða eru í hans
umsjá.
Viðurlög við slíku broti eru ráð-
gerð sex ára fangelsisvist hið
minnsta og mest sextán ára fangels-
isvist ef brotið telst stórfellt.
Þannig er reynt að tryggja þeim
sem þurfa að þola alvarlegt eða end-
urtekið ofbeldi af hálfu nákominna
meiri og beinskeyttari réttarvernd
en er að finna nú í gildandi refsilög-
gjöf.
Ekki er talið að líkamsmeiðinga-
ákvæði hegningarlaga nái til þeirra
þátta sem felast í heimilisofbeldi, svo
sem kúgana, hótana eða niðurlæg-
inga. Nái það þannig einungis til lík-
amlegs ofbeldis en ekki andlegs of-
beldis.
Staðsetning brots hefur ekki
sérstaka þýðingu við beitingu nýs
ákvæðis þótt í meirihluta tilvika eigi
brotin sér stað innan veggja heimilis-
ins.
Börn njóta einnig aukinnar
verndar samkvæmt nýju ákvæði,
eins og segir í greinargerð en ekki er
gerður greinarmunur á því hvort of-
beldið beinist að þeim eða ekki.
Nýtt ákvæði myndi einnig auð-
velda skráningu og mat á umfangi
heimilisofbeldismála.
Óþarft að sanna hvert tilvik
Við gerð frumvarpsins var talið
nauðsynlegt að horfa á ofbeldi í nán-
um samböndum heildstætt en ekki
sem samsafn einstakra tilvika. Eftir
atvikum þurfi ekki að sanna hvert og
eitt tilvik fyrir sig.
„Þótt viðbúið sé að erfitt geti
verið í einstökum tilvikum að færa
fram viðhlítandi sönnun um að atvik
hafi verið eins og lýst er í því sér-
staka refsiákvæði sem lagt er til með
frumvarpinu, verður ekki álitið að
slík sjónarmið réttlæti að látið sé hjá
líða að lögfesta ákvæði um ofbeldi í
nánum samböndum,“ segir í grein-
argerð með frumvarpinu.
Heimilisofbeldi ekki
einkamál fjölskyldna
Morgunblaðið/ÞÖK
Heimilisofbeldi Nýtt refsiákvæði veitir þolendum sterkari réttarvernd, en
talið er að flestir þolendur ofbeldisins séu konur og börn. (Mynd er sviðsett)
Íslensk stjórnvöld og fé-
lagasamtök hafa síðastliðna tvo
áratugi beint sjónum sínum að
heimilisofbeldi og færum leiðum
til að veita þolendum viðeigandi
réttarvernd. Í skýrslu dóms-
málaráðherra frá 1998 er því lýst
hvað lögreglan þarf í störfum
sínum að kljást við í þessum efn-
um.
„Heimilisofbeldi er afbrot sem
tengist mjög einkalífi manna,
enda oft um að ræða persónuleg
málefni sem eiga sér stað innan
„friðhelgi einkalífsins“. Málin
geti því verið vandasöm í úrlausn
lögreglu þar sem þeim sem í hlut
eiga finnst lögreglan vera komin
út fyrir yfirráðasvæði sitt og far-
in að hnýsast í einkamál þeirra.
„Lögreglumenn eru því oft að
vinna í umhverfi þar sem þeir eru
óvelkomnir og hafa fá úrræði til
að hjálpa hlutaðeigandi.“ Ekki
var í þeirri skýrslu tekin afstaða
um lögfestingu sértaks refsi-
ákvæðis um heimilisofbeldi.
Lögreglan
óvelkomin
HEIMILISOFBELDI