Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 17

Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 17
125 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags eruption frequency of each volcanic sys- tem was estimated; Grímsvötn has been the most active with an average of ~7 eruptions/100 years (range 4–14) during prehistoric time (before ~870 AD); Bárdarbunga has been the second most active with ~5 eruptions/100 years (range 1–8); and Kverkfjöll has remained essentially calm with 0–3 eruptions/100 years but showing periodic activity with repose times of >1000 years. A lull in ac- tivity from 5 ka to 2 ka, referred to as the “Mid-Holocene low,” is observed in all three volcanic systems. It appears to have resulted from a decrease in magma generation and delivery from the mantle plume rather than from changes in ice- load/glacier thickness. In prehistoric time, there was a time lag of 1000–3000 years between a peak of activity at vol- canoes directly above the mantle plume versus volcanoes located in the non-rift- ing part of the Eastern Volcanic Zone, closer to the periphery of the island. This time-space relationship suggests that a significant future increase in vol- canism can be expected there, following increased levels of volcanism above the plume.48 Þakkir Grein þessi er byggð á doktorsverkefni unnu á árunum 2005–2009 við Há- skóla Íslands og Université Blaise Pascal í Clermont-Ferrand í Frakklandi og grein sem birtist í tímaritinu Bulletin of Volcanology árið 2011. Verkið var fjármagnað af Rannís, Landsvirkjun, Háskólasjóði Eimskipafélagsins, Rannsóknarsjóði Háskólans, Franska sendiráðinu og fransk-íslenska sam- starfssjóðnum Jules Vernes. Jean-Luc Devidal fær sérstakar þakkir fyrir að- stoð við efnagreiningar og hjálplegar umræður þeim tengdar, eins þökkum við Þorvaldi Þórðarsyni yfirlestur frumhandrits, Magnúsi Tuma Guð- mundssyni og ónafngreindum yfirlesara fyrir góðar ábendingar. Einnig þökkum við öllum þeim sem aðstoðuðu á einn eða annan hátt við feltvinnu eða veittu aðgang að feltgögnum og sýnum, Elsu G. Vilmundardóttur, Jóni Eiríkssyni, Óskari Knudsen, Aðalsteini Eiríkssyni og síðast en ekki síst Guð- mundi Óla Sigurgeirssyni og Ester Önnu Ingólfsdóttur. Heimildir 1. Sigrún Hreinsdóttir, Páll Einarsson & Freysteinn Sigmundsson 2001. Crustal deformation at the oblique spreading Reykjanes Peninsula, SW Iceland: GPS measurements from 1993 to 1998. Journal of Geophysical Research 106(B7). 13803–13816. 2. Bryndís Brandsdóttir & Menke, W.H. 2008. The seismic structure of Iceland. Jökull 58. 17–34. 3. Freysteinn Sigmundsson 2006. Iceland geodynamics: crustal deforma- tion and divergent plate tectonics. Springer, Praxis, Berlin. 209 bls. 4. Axel Björnsson 1985. Dynamics of crustal rifting in NE Iceland. Journal of Geophysical Research 90. 10151–10162. 5. Simkin, T. & Siebert, L. 2000. Earth’s volcanoes and eruptions: an Overview. Í: Encyclopedia of Volcanoes (ritstj. Haraldur Sigurðsson). Academic press, San Diego. Bls. 249–261. 6. LaFemina, P.C., Dixon, T.H., Malservisi, R., Þóra Árnadóttir, Sturkell, E., Freysteinn Sigmundsson & Páll Einarsson 2005. Geodetic GPS meas- urements in south Iceland: Strain accumulation and partitioning in a propagating ridge system. Journal of Geophysical Research 110(B11405). DOI:10.1029/2005JB003675. 7. Guðmundur E. Sigvaldason, Annertz, K. & Nilsson, M. 1992. Effect of glacier loading/deloading on volcanism: Postglacial volcanic produc- tion rate of the Dyngjufjöll area, central Iceland. Bulletin of Volcanology 54. 385–392. 8. Guðrún Larsen, Magnús T. Guðmundsson & Helgi Björnsson 1998. Eight centuries of periodic volcanism at the centre of the Icelandic hotspot revealed by glacier tephrostratigraphy. Geology 26. 943–946. 9. Maclennan, J., Jull, M., McKenzie, D., Slater, L., & Karl Grönvold 2002. The link between volcanism and deglaciation in Iceland. Geochemistry, Geophysics, Geosystems 3(11). 1062–1087. DOI 10.1029/2001GC000282. 10. Bergrún Arna Óladóttir, Guðrún Larsen, Þorvaldur Þórðarson & Olgeir Sigmarsson 2005. The Katla volcano S-Iceland: Holocene tephra stratig- raphy and eruption frequency. Jökull 55. 53–74. 11. Sigurður Þórarinsson & Kristján Sæmundsson 1979. Volcanic activity in historical times. Jökull 29. 29–32. 12. Þorvaldur Þórðarson & Ármann Höskuldsson 2008. Postglacial volcan- ism in Iceland. Jökull 58. 197–228. 13. Sveinn P. Jakobsson 1979. Petrology of Recent basalts of the Eastern Volcanic zone, Iceland. Acta Naturalia Islandica 26. 1–103. 14. Bergrún Arna Óladóttir, Olgeir Sigmarsson, Guðrún Larsen & Þorvaldur Þórðarson 2008. Katla volcano, Iceland: magma composition, dynamics and eruption frequency as recorded by Holocene tephra layers. Bulletin of Volcanology 70(4). 475–493. 15. Guðrún Larsen & Jón Eiríksson 2008. Late Quaternary terrestrial tephro- chronology of Iceland – frequency of explosive eruptions, type and volume of tephra deposits. Journal of Quaternary Science 23(2). 109–120. 16. Guðrún Larsen & Jón Eiríksson 2008. Holocene tephra archives and tephrochronology in Iceland – a brief overview. Jökull 58. 229–250. 17. Esther Ruth Guðmundsdóttir, Guðrún Larsen & Jón Eiríksson 2012. Tephra statigraphy on the North Icelandic shelf: extending tephrochro- nology into marine sediments off North Iceland. Boreas 41(4). 719–734. DOI 10.1111/j.1502-3885.2012.00258.x. 18. Þorvaldur Þórðarson & Guðrún Larsen 2007. Volcanism in Iceland in historical time: Volcano types, eruption styles and eruptive history. Journal of Geodynamics 43(1). 118–152. 19. Meyer, P.S., Haraldur Sigurðsson & Schilling, J.G. 1985. Petrological and geochemical variations along Iceland’s Neovolcanic zones. Journal of Geophysical Research 90. 10043–10072. 20. Kristján Sæmundsson 1979. Outline of the geology of Iceland. Jökull 29. 7–29. 21. Wolfe, C.J., Ingi Þ. Bjarnason, VanDecar, J.C. & Solomon, S.C. 1997. Seis- mic structure of the Iceland mantle plume. Nature 385(6613). 245–247. 22. Sigurður Þórarinsson 1950. Jökulhlaup og eldgos á jökulvatnasvæði Jökulsár á Fjöllum. Náttúrufræðingurinn 20. 113–133. 23. Sigurður Þórarinsson 1974. Vötnin stríð. Bókaútgáfa Menningarsjóðs, Reykjavík. 24. Magnús T. Guðmundsson & Helgi Björnsson 1991. Eruptions in Gríms- vötn, Vatnajökull, Iceland, 1934–1991. Jökull 41. 21–45. 25. Kristján Sæmundsson 1978. Fissure swarms and central volcanoes of the neovolcanic zones of Iceland. Geological Journal Special Issue 10. 451–432. 26. Guðrún Larsen 1984. Recent volcanic history of the Veidivötn fissure swarm, Southern Iceland. An approach to volcanic risk assessment. Journal of Volcanology and Geothermal Research 22. 33–58. 27. Olgeir Sigmarsson, Haraldur Karlsson & Guðrún Larsen 2000. The 1996 and 1998 subglacial eruptions beneath the Vatnajökull ice sheet in Iceland: contrasting geochemical and geophysical inferences on magma migration. Bulletin of Volcanology 61(7). 468–476. 28. Guðrún Larsen 1982. Gjóskutímatal Jökuldals og nágrennis. Bls. 51–65 í: Eldur er í norðri: afmælisrit helgað Sigurði Þórarinssyni sjötugum 8. janúar 1982 (ritstj. Helga Þórarinsdóttir). Sögufélag, Reykjavík. 29. Þorvaldur Þórðarson & Ármann Höskuldsson 2002. Iceland. Terra Pub- lishing, Harpenden, Bretland. 200 bls. 30. Friedman, J.D., Williams, R.S., Sigurður Þórarinsson & Guðmundur Pálmason 1972. Infrared emission from Kverkfjöll subglacial volcanic and geothermal area, Iceland. Jökull 22. 27–43. 31. Helgi Björnsson & Páll Einarsson 1990. Volcanoes beneath Vatnajökull, Iceland: Evidence from radio echo-sounding, earthquakes and jökul- hlaups. Jökull 40. 147–168. 32. Guðrún Larsen & Sigurður Þórarinsson 1977. H-4 and other acid Hekla tephra layers. Jökull 27. 28–46. 33. Guðrún Larsen & Elsa G. Vilmundardóttir 1985. Gjóskurannsóknir á Þjórsársvæði 1983–1984: áfangaskýrsla. Orkustofnun OS-85037/ VOD-16B, Reykjavík. 20 bls. 34. Snorri P. Snorrason, Ingibjörg Kaldal, Skúli Víkingsson & Guðrún Larsen 2006. Hálsslón, setlög og rofhjallar. Áfangaskýrsla. Landsvirkjun 2006/047. 27 bls. 35. Sigurður Þórarinsson 1961. Uppblástur á Íslandi í ljósi öskulagarann- sókna. Ársrit Skógræktarfélags Íslands 1960–1961. 17–54 36. Ólafur Arnalds 2004. Volcanic soils of Iceland. Catena 56(1–3). 3–20. 37. Esther Ruth Guðmundsdóttir, Guðrún Larsen & Jón Eiríksson 2011. Two new Icelandic tephra markers: The Hekla Ö tephra layer, ~6060 cal. yr BP, and Hekla DH tephra layer, ~ 6650 cal. yr BP. Land-sea correla- tion of mid-Holocene tephra markers. Holocene 21(4). 629–639. DOI: 10.1177/0959683610391313. 38. Karl Grönvold, Níels Óskarsson, Johnsen, S.J., Clausen, H.B., Hammer, C.U., Bond, G. & Bard, E. 1995. Ash Layers from Iceland in the Greenland Grip Ice Core Correlated with Oceanic and Land Sediments. Earth and Planetary Science Letters 135(1–4). 149–155. 39. Zielinski, G.A., Mayewski, P.A., Meeker, L.D., Karl Grönvold, Germani, M.S., Whitlow, S., Twickler, M.S. & Taylor, K. 1997. Volcanic aerosol records and tephrochronology of the Summit, Greenland, ice cores. Jour- nal of Geophysical Research 102(C12). 26625–26640.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.