Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 40

Náttúrufræðingurinn
148
enn ekki numið land en sambýli
þessara tegunda í mannabyggðum
er vel þekkt af því að viðhalda
lífsferli T. spiralis. Í dag lýtur inn-
flutningur húsdýra og hrárra kjöt-
afurða ströngum skilyrðum og
öflugu eftirliti. Ekki er þó hægt að
útiloka að rottur og jafnvel mýs
smitaðar tríkínum berist með inn-
fluttum vörum til landsins. Síðustu
áratugina eru fjölmörg dæmi þekkt
um að nagdýr hafi komið til lands-
ins með skipum og í framhaldinu
náð að mynda staðbundna stofna.23
Þá er ekki heldur útilokað að hundar
sem fluttir hafa verið til lands-
ins síðustu áratugina þúsundum
saman frá tugum landa um heim
allan19 gætu einhverjir hafa borið
með sér þolhjúpa tríkína. Þekkt er
að hundar smitast auðveldlega af
tríkínum en meðan hundaát er ekki
stundað hér á landi og tryggilega
gengið frá jarðneskum leifum inn-
fluttra hunda ætti smithætta að
vera í lágmarki. Þetta er nefnt hér
vegna þess að árið 2009 smituðust
fimm manns af tríkínum í bænum
Chita í Síberíu eftir að hafa lagt sér
til munns kjöt af hundum sem þar
gengu lausir. Og árið áður höfðu níu
manns smitast í sama þorpi.25 Þegar
grannt er skyggnst geta smitleiðir
tríkínanna verið margvíslegar.
Öðru máli gegnir um T. pseu-
dospiralis sem ekki myndar þol-
hjúp. Sú tegund er ekki eingöngu
háð hjálp mannsins til að dreifa sér
um heimsbyggðina því hún getur
borist með farfuglum, einkum rán-
fuglum og hræætum. Eins og áður
sagði er mjög lítið vitað um tíðni og
útbreiðslu tegundarinnar í nágranna-
löndunum. Raunar er ekki hægt að
útiloka að tegundin sé þegar til
staðar í lífríki Íslands því hennar
hefur aldrei verið leitað.2,7
Lokaorð
Fræðilega séð gætu bæði T. nativa og
T. spiralis náð fótfestu og lokið lífs-
ferli sínum á Íslandi. Líkurnar á því
að það gerist eru þó taldar vera mjög
litlar við núverandi aðstæður. Hvað
T. nativa varðar eru hvað mestar
líkur á því að slíkt gæti gerst ef refir,
minkar, hagamýs og brúnrottur
fá að gæða sér á tríkínusmituðum
hvítabjarnarhræjum því lífsferillinn
gæti viðhaldist á svæðum þar sem
þessi spendýr þrífast hlið við hlið.
Því ber tafarlaust að ganga tryggilega
frá hvítabjarnarleifum sem kunna
að finnast á Íslandi. Ekki hefur enn
verið leitað að T. pseudospiralis í líf-
ríki landsins.
Summary
On Trichinella spp. and their
absence in Iceland
Genus Trichinella is composed of at least
eight species and three additional geno-
types. These zoonotic parasites are found
in vertebrates, mainly mammals, but also
in birds and reptiles in different parts of
the world. The life cycle is direct; infec-
tions are acquired by eating cysts in raw
meat. In humans, these nematodes fre-
quently cause serious disease and some-
times deaths. Most widespread in Arctic
and subarctic areas of the Holarctic re-
gion is T. nativa; carnivores at the top of
the food chain, mainly polar bear Ursus
maritimus and arctic fox Vulpes lagopus,
act as a reservoir but a number of omniv-
orous and even herbivorous mammals
can also become infected. In other parts
of the world the most widespread species
is T. spiralis and it can be transmitted both
in domestic and sylvatic life cycles.
In Europe four distinct species occur.
However, some countries (Denmark and
Luxembourg) and some islands (Ireland,
Great Britain, Sardinia, Sicily, Malta and
Cyprus) are free of Trichinella spp. Iceland
is also one of the Trichinella-free islands.
Systematic search for Trichinella larvae in
domestic pigs in the country, mainly in the
1950s, and examination of 26 feral minks
from various parts of the country in 1993
did not reveal the parasite. Furthermore,
no larvae were found in more than 8,000
horses examined during 1998 to 2012
from all parts of Iceland; also in 2012
more than 60,000 domestic pigs were
found to be free of a Trichinella-infection.
Written sources report more than 500
polar bears that have been seen or re-
corded in Iceland. Since 2008 four polar
bears have been shot soon after having
swum to Iceland. Two of them were in-
fected with T. nativa; the third polar bear
known to be infected by Trichinella sp.
was shot in 1963. It is assumed that T.
nativa-infected polar bears have repeat-
edly arrived and succumbed in Iceland.
However, no sources indicate that the
parasite has ever become indigenous.
The few terrestrial mammalian species
that could participate in Trichinella
transmission in Iceland include the arc-
tic fox, mice (mainly Apodemus sylvati-
cus), rats (mainly Rattus norvegicus) and
even the feral mink (Neovison vison).
Therefore, in order to prevent a possi-
ble transmission in Iceland, remains of
polar bears should be safely removed
and made inaccessible for mammalian
scavengers.
The absence of T. spiralis, however, is
partly explained by the fact that domes-
tic pigs had disappeared in Iceland
some centuries before the brown rat
(the other mammal usually needed for
a successful transmission of T. spiralis)
colonized Iceland in the 18th century.
The isolation of the country, rare impor-
tation of potential hosts and few appro-
priate hosts favoring a successful T.
spiralis transmission on the island cer-
tainly also partly explain why T. spiralis
is absent in Iceland.