Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 48

Náttúrufræðingurinn
156
og 50 µg/m3 á Hvaleyrarholti
miðað við Grensásveg. Skýringin
á því gæti verið að tíðni vindátta
sem hafa sömu stefnu og bein lína
milli Hvaleyrarholts og Hellis-
heiðarvirkjunar virðist hafa til-
hneigingu til að vera lægri en tíðni
vindátta sem hafa sömu stefnu
og bein lína milli Grensásvegar
og virkjunarinnar; þetta er þó
ekki mjög skýrt.40,41 Mælistöðin á
Hvaleyrarholti er sú mælistöð sem
er fjær virkjuninni og mengunin ætti
því að þynnast meira á leiðinni. Á
milli mælistöðvar og virkjunar er
einnig landslag sem gæti torveldað
dreifingu H2S vegna eðlisþyngdar
þess.1,35 Að lokum eru talsvert færri
klukkustundir yfir 10 µg/m3 í janúar
á Hvaleyrarholti miðað við aðra
vetrarmánuði og það á við um öll
þrjú árin. Þetta gæti verið tilviljun
þar sem veðuraðstæður sem auka
líkur á háum styrk H2S á höfuð-
borgarsvæðinu hafa ekki skapast í
janúar undanfarin ár, en einnig gæti
verið um bilanir að ræða.
Það er áhugavert að skoða
hversu oft og hve lengi styrkur H2S
var yfir lyktarmörkum ef leyfileg
mengun miðaðist við þau. Hér
miðum við lyktarmörkin við 10
µg/m3 meðal annars vegna vand-
kvæða við kvörðun tækja1 og þess
að mjög misjafnt er eftir efna-
samsetningu meðal annars hvar
mörkin liggja. Til dæmis er gefið upp
bilið 1–190 µg/m3 á heimasíðu OR.42
Í stað 13 klukkustunda í janúar og 6
klukkustunda í febrúar fyrir 50 µg/m3
heilsuverndarmörk, yrðu nú yfir
400 stundir í desember (5. mynd).
Þannig færi styrkurinn yfir mörkin
að meðaltali 78±2 daga á ári (4–9
daga í mánuði) fyrir tímabilið 2010–
2012, í stað tveggja daga árið 2010 og
engra árin 2011 og 2012.
Umræður
Forsvarsmenn Samorku (Samtök
orku- og veitufyrirtækja) og OR hafa
gagnrýnt íslensku heilsuverndar-
mörkin. Forstjóri OR sagði, árið
2012, að reglugerð um brennisteins-
vetni sé strangari hér á landi en
erlendis.43 Eins og sést á 2. mynd
er mjög mismunandi hvort lönd/
ríki setja sér strangari mörk/viðmið
en Ísland. Af þeim 22 löndum/
ríkjum sem voru skoðuð voru átta
með strangari viðmið en Ísland
og fimm með strangari mörk. Á
meðal ríkja með strangari mörk
eru Kalifornía, þar sem uppsett
afl jarðvarmavirkjana er yfir 2700
MW44 og New York ríki, sem eru
tvö af þremur fjölmennustu ríkjum
Bandaríkjanna.45 Aðstoðarfram-
kvæmdastjóri Samorku, lýsti stuttu
eftir setningu reglugerðarinnar
2010 yfir vonbrigðum með mörkin
og sagði að viðmið WHO ættu að
gilda.46 Flest ríkjanna sem skoðuð
voru hafa sett sér strangari mörk/
viðmið en WHO (2. mynd). Útfrá
þessum athugunum er ekki hægt að
segja að Ísland skeri sig úr, hvorki
hvað varðar leyfðan styrk né að
mörkin séu lögbundin. Einnig er
grundvallarmunur á viðmiðum
WHO og íslensku mörkunum, þar
sem viðmið WHO eru ákvörðuð
með vernd fyrir bráðaáhrifum í
huga2, en þau íslensku eru sett til að
vernda heilsu almennings til lengri
tíma10. Því ætti að bera íslensku
mörkin saman við mörk eða viðmið
sem sett eru með langtímaheilsu al-
mennings í huga.
Upp hefur komið umræða um
hve há mengunarmörkin eru og til
dæmis hafa forsvarsmenn Vinnu-
eftirlitsins fært rök fyrir því að það
ætti að lækka mengunarmörk H2S.47
Þar sem augnerting hefst við 15 mg/
m3 2, þýðir það að starfsmenn eiga
á hættu að vera í vinnuumhverfi
sem er mjög nálægt þeim styrk sem
heilsa þeirra er talin hljóta tjón af án
þess að vinnuveitanda beri skylda
til að bregðast við.
Erfitt er að fullyrða um langtíma-
áhrif lágs styrks H2S á heilsu. Enda
þótt mun fleiri rannsóknir bendi
til þess að þau séu neikvæð, meðal
annars aukning í öndunarfæra-
sjúkdómum6,48,49 og aukin hætta
á krabbameini í öndunarfærum50,
voru áhrifin í rannsókn Bates og
félaga á astma jákvæð7. Eins og áður
var nefnt eru rannsóknir fáar og aug-
ljós þörf á frekari rannsóknum.
Summary
Hydrogen sulfide concentration
in the Reykjavik area and related
health limits
An ambient air quality standard, health
limit, for hydrogen sulfide was set in
Iceland in 2010, which is one third of the
WHO (World Health Organization)
guideline, or 50 µg/m3 for 24 hour run-
ning arithmetic mean concentration. A
health limit for the annual mean was
also set at 5 µg/m3. The Icelandic health
limit is compared with health limits and
guidelines in other countries because it
has been implied that it is overly strict.
Comparison shows that stricter limits
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Ja
nú
ar
Fe
brú
ar
Ma
rs
Ap
ríl Ma
í
Jú
ní Jú
lí
Ág
ús
t
Se
pte
mb
er
Ok
tób
er
Nó
ve
mb
er
De
se
mb
er
K
lu
kk
us
tu
nd
ir
–
H
ou
rs

5. mynd. Klukkustundir þegar hlaupandi 24 klukkustunda meðaltal er yfir 10 µg/m3
við Grensásveg. – Hours when the running mean is above 10 µg/m3 at the Grensásvegur
measurement station.
2012
2011
2010