Náttúrufræðingurinn - 2013, Blaðsíða 12

Náttúrufræðingurinn
120
Tíðni gjóskufalls eftir tengingu
gjóskulaga milli jarðvegsopna
Eftir tengingu gjóskulaga milli
jarðvegssniða má meta tíðni
gjóskufalls og hvernig hún hefur
breyst með tíma. Alls hafa 345 gos
myndað gjósku sem varðveist hefur
í jarðvegssniðunum sjö umhverfis
Vatnajökul (3. og 5. mynd) og um
70% þessara laga eru upprunnin
í Grímsvötnum, Bárðarbungu
og Kverkfjöllum. Um 39% eru
frá Grímsvötnum, eða 135 tengd
gjóskulög, 25% frá Bárðarbungu
(87 tengd lög) en einungis 5% frá
Kverkfjöllum (17 tengd lög). Hægt
var að tengja 54% af Grímsvatna-
lögum frá einni opnu í aðra, hlut-
fallslega fleiri Bárðarbungulög voru
tengjanleg eða 62% og best gekk að
tengja Kverkfjallagjósku en 65% laga
var hægt að tengja frá einni opnu í
aðra; þó verður að hafa í huga að
megnið af Kverkfjallagjóskunni
fannst einungis norðan Vatnajökuls.
Uppruni annarra gjóskulaga leiðir
í ljós að 17% gjóskulaga umhverfis
Vatnajökul eru frá Kötlu, 5% frá
Heklu og 2% eru frá öðrum eld-
5. mynd. Fjöldi gjóskulaga frá Gríms-
vötnum, Bárðarbungu og Kverkfjöllum í
hverju sniði fyrir sig.48 Á y-ás er sýndur
fjöldi gjóskulaga en aldursflokkunum er
skipt í 1000 ára tímabil á x-ás. Númerin
til hægri vísa til staðsetningar sniða (sbr.
1. mynd b) og litir súlna tákna uppruna
gjósku (sbr. 1. mynd). Súlur sem sýndar
eru með brotnum línum tákna lágmarks
gjóskufallstíðni þar sem sniðin ná ekki yfir
allt tímabilið. Lóðréttar litaðar línur sýna
staðsetningu helstu gjóskuleiðarlaga í tíma.
– Overview of tephra layer frequency (TLF)
histograms from the seven soil profiles.48
Number of tephra per bin is shown on the
y-axis and the x-axis shows 1 ka bin size.
Profile numbers are shown on the right
and refer to Fig. 1. Colour indicates tephra
provenance as shown in Fig. 1. The three
histograms give the TLF for each volcano.
Columns with broken lines represent mini-
mum estimates for the TLF because of in-
complete soil record. Vertical lines show
location of main tephra marker layers in
time.
Gjóskuleiðaralög
– Tephra marker
layers
Tími*
– Time
Hreysis-
kvísl (1)
Nýidalur
(2)
Sauðár-
hraukar
(3)
Kára-
hnjúkar
(4)
Snæfell
(5)
Steina-
dalur (6)
Núpsstaðar-
skógar (7)
K1918-Ö1727 191 0,75
Ö1727-K1625 102 0,54
V1717-K1625 92 0,22
K1625-V1477 148 0,26 0,61
K1755-V1477 278 1,34
H1636-V1477 159 1,31
V1477-Ö1362 115 2,70 1,44 0,83 0,14 0,28 0,46
Ö1362-K1262 100 0,550
Ö1362-H1158 204 0,43 0,53 1,15 0,82 0,26
Ö1362-V871 491 0,20
K1262-Eldgjá 328 0,53
Eldgjá-V871 63 0,55
H1158-H1104 54 0,14 1,05
H1158-V871 287 1,21 0,16 0,20
H1104-V871 233 0,38 0,54
V871-G+A 861 0,33 0,99 0,21 0,48 0,26 0,17 0,68
G+A-UN 855 0,22
G+A-H3 1060 0,17 0,26 0,21 0,28 0,15
G+A-HS 1865 0,17
UN-HS 1010 0,32
H3-LN 380 0,09 0,23
H3-H4 1200 0,25 0,21
HS-H4 395 0,13 0,28
LN-H4 820 0,23 0,29
H4-N1 945 0,27
H4-HÖ 1860 0,15 0,17 0,27 0,36
N1-HÖ 960 0,57
HÖ-H5 1010 0,42 0,13 0,16
3. tafla. Jarðvegsupphleðsluhraði (mm/ári) á milli gjóskuleiðarlaga í hverri jarðvegsopnu.48
– Soil accumulation rate (mm/yr) between tephra marker layers in soil sections.48
Frekari upplýsingar um gjóskuleiðarlög er að finna í 1. töflu.
*Aldursmunur gjóskuleiðarlaga.
Aldur (þúsund ár) – Age (ka)
Fj
öl
di
g
jó
sk
ul
ag
a
–
Te
ph
ra
la
ye
r f
re
qu
en
cy
(T
LF
)