Morgunblaðið - 22.11.2016, Blaðsíða 31

Napólí Ítalska borgin er sögusvið hinna vinsællu sagna höfundarins sem
kallar sig Elena Ferrante. „Rétt eins og fyrri bækurnar tvær er þessi sann-
kallaður unaðslestur, í tilgerðarlausri frásögninni býr gríðarlegur kraftur.“
stétta- og mannréttindabaráttunni,
hvor með sínum hætti og afleiðing-
arnar verða afdrifaríkar.
Þrátt fyrir að í bókinni sé sagt
frá áhugaverðum viðburðum og
tímabili og að ýmsar spennandi og
vel skrifaðar persónur komi við
sögu, þá er grunnsagan alltaf sam-
skipti þeirra Lilu og Elenu. Engu
máli virðist skipta hvernig þær
koma fram hvor við aðra, hvað á
daga þeirra drífur eða að þær til-
heyri hvor sínum þjóðfélags-
hópnum; vinátta þeirra stendur all-
ar hremmingar af sér og alltaf
dragast þær hvor að annarri eins
og þær geti ekki við það ráðið.
Stíll Ferrante er einfaldur og
blátt áfram, hér er ekkert orð-
skrúð og ekkert verið að leika sér
með eitt eða neitt. Hún (eða hann,
því Elena Ferrante er dulnefni
sem margir hafa velt vöngum yfir)
er einfaldlega að segja sögu og
gerir það býsna vel. Rétt eins og
fyrri bækurnar tvær er þessi sann-
kallaður unaðslestur, í tilgerð-
arlausri frásögninni býr gríð-
arlegur kraftur sem skapar
nákvæmlega réttu umgjörðina ut-
an um þennan hráa veruleika úr
fátækrahverfinu í Napólí sem vin-
konunum ætlar seint að takast að
flýja. Og nú er ekkert annað að
gera en að bíða eftir fjórðu bók-
inni.
MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 2016
Ífimmtu og nýjustu skáldsögusinni, Ör, er Auður Ava Ólafs-dóttir við sitt dásamlega hey-garðshorn þar sem hún setur
venjulegt fólk í óvenjulegar aðstæður
og leyfir okkur lesendum að fylgjast
með framvindu mála. Og hún er eins
og fyrri daginn
stödd í hjarta
mannsins, nándin
er áþreifanleg,
líkaminn og ástin.
Hjá Auði er ekk-
ert yfirborðshjal,
allt skiptir máli og
hefur merkingu,
líka það einfalda
og hversdagslega.
Í þessari sögu segir frá hinum ofur
hversdagslega Jónasi sem er tæp-
lega fimmtugur, gagnkynhneigður,
nýfráskilinn og valdalaus. Af ýmsum
ástæðum hefur hann brostið löngun
til að lifa, hann hefur týnt sér og
leggur því upp í ferðalag út í heim
sem hann ætlar að verði hans hinsta.
Hann pakkar niður fyrir lík, eins og
segir í sögunni, og tekur fyrir vikið
fátt með sér, níu jarðneskar eigur,
þar á meðal eina borvél, enda er mað-
urinn handlaginn og hann gæti jú
þurft að setja upp krók til að hengja
sig. Áform hans eru þau ein að farga
sér óralangt frá heimahögum til að
hlífa sínum nánustu við því að finna
skrokkinn lífvana.
Auði er einkar lagið að gera jafnvel
viðkvæmustu aðstæður fyndnar, það
er auðvitað ekkert fyndið að einhver
hafi svo litla löngun til að lifa að sá
hinn sami ákveði að fyrirfara sér, en í
fyrri hluta sögunnar koma oft fyrir
óþægilega fyndnar aðstæður þar sem
vesalings Jónas í vandræðagangi sín-
um reynir að finna út úr því hvernig
hann eigi að framkvæma sjálfsvígið.
Og þau eru óborganleg samskipti
Jónasar í þessu samhengi við ná-
granna sinn, Svan. Einnig eru þau
skondin samskipti Jónasar við aldr-
aða móður sína.
Eins og svo oft í lífinu fara hlut-
irnir ekki alltaf eins og við gerum ráð
fyrir, Jónas kemst fljótt að því hve
tilvistarkreppa hans er hjákátleg í
samanburði við það sem fólkið sem
hann kynnist á nýja staðnum hefur
þurft að þola, en þar fóru aftöku-
sveitir um nokkrum vikum fyrr. Allt
öðlast jú nýja merkingu í nýju sam-
hengi, og mikil þörf reynist vera fyrir
hinn handlagna mann í landi þar sem
allt er í rúst eftir stríð, en tímabundið
vopnahlé er í landinu. Engin ástæða
er til að ljóstra upp um framhaldið en
eftir því sem sögunni vindur fram
fær lesandinn smátt og smátt innsýn
í lífið sem Jónas hefur lifað, í end-
urliti hans og hugsunum um sam-
skipti við fyrrverandi eiginkonu,
dóttur og foreldra.
Í þessari skáldsögu rær Auður
Ava á alvarlegri alheimsmið en áður,
þetta er saga um stríð og frið, inni í
fólki og utan við það. Djúpstæðar
pælingar um hvað er á bak við stríð,
og í samhengi við karlmennskuna.
Það er nauðsynlegt að rithöfundar
minni okkur á hversu hræðilegar
styrjaldir eru, það er innlegg í að
berjast gegn þeim og ekki veitir af í
heimi þar sem flóttamannvandi vex
með degi hverjum og undirliggjandi
ólga og ótti fær fólk til að kjósa yfir
sig forseta sem stendur fyrir mann-
hatur. Þá veitir ekki af innleggi þar
sem kærleikurinn talar.
Þetta er sköpunarsaga í mörgum
skilningi, hún segir frá því hvernig
maður verður aftur til eftir að hafa
verið rústað (rétt eins og land eftir
styrjöld) og hann skapar í leiðinni
nýjan heim fyrir aðra. Jafnvel er
hægt að sjá Jónas sem Jesús, síðusár
kemur jú við sögu og hann fær við-
urnefnið kraftaverkamaðurinn.
Hann er góð sál í gegn, hjartahlýr,
„þessi típa sem vill frekar vera drep-
inn en drepa“ eins og einn félagi hans
kemst að orði. Og tæplega er það til-
viljun að sá maður klæðist hlébarða-
sokkum, hann er rándýr, sá sem sér
gróðavon í hörmungum annarra.
Jafnvel má líta á hann sem táknmynd
djöfulsins, hann reynir í það minnsta
að freista Jónasar, beita honum fyrir
sig, af því: „Fólk treystir manni eins
og þér, sem baðar sig í sólskini góðr-
ar samvisku.“
Þetta er margslungin saga, þar
sem velt er upp stórum spurningum
eins og hvort við getum orðið mann-
eskjur aftur eftir að hafa verið villi-
dýr. Spurningum um grimmdina og
hvaðan hún kemur þessi tilhneiging
okkar mannanna til að berjast. Móðir
Jónasar sem er afar fróð um stríð
upplýsir hann á einum stað um að
568 styrjaldir hafi verið háðar frá því
hann kom í heiminn, það er sann-
arlega sláandi tala stríða yfir aðeins
49 ár.
Þetta er saga um það að við lifum
ekki af án tilfinningalegrar nándar
við aðrar manneskjur, við þurfum á
hvert öðru að halda. Þetta er líka
saga um góðvildina, að hún er okkar
eina von, að við öðlumst tilgang með
lífinu þegar við leggjum eitthvað af
mörkum til að bæta líf annarra. „Ég
hef hitt nógu margar góðar mann-
eskjur til að trúa á manninn,“ segir
Jónas á einum stað.
Góðvildin okkar eina von
Skáldsaga
Ör bbbbn
Eftir Auði Övu Ólafsdóttur.
Benedikt bókaútgáfa, 2016. 204 bls.
KRISTÍN HEIÐA
KRISTINSDÓTTIR
BÆKUR
Morgunblaðið/Eggert
Ekkert yfirborðshjal „Þetta er margslungin saga, þar sem velt er upp
stórum spurningum,“ segir rýnir um nýja skáldsögu Auðar Övu.
Ég var táningur fyrir rúm-lega hálfri öld. Margthefur breytzt síðan, ogþví kannski orðið tíma-
bært að reyna að setja sig inn í tón-
listarnálgun yngri kynslóða í dag.
Þó varla standi hún ein og óstudd
fyrir sig – það má þannig vel ímynda
sér að ákveðin markaðsöfl séu nú
helzt boðin og búin að beina ungu
fólki að hvers kyns skyndiafþrey-
ingu í misduldum búningi tízku, tild-
urs og ,töfflegheita‘ – þá kunna samt
einhverjir að kjósa sér óháðari leið.
Þó ekki væri nema fyrir ein-
staklingsbundin kynni af eldri tón-
list sem í fljótu bragði gæti virzt
vitaúrelt á forsendum augnabliks-
ins.
En málið snýst auðvitað fyrst og
fremst um gæði. Um varanlega
mælistiku sem allt hlýtur fyrr eða
seinna að vera metið eftir, hversu
löngu sem fyrirmyndir kunna að
vera um liðnar, og án tillits til
breyttrar stílvitundar.
Sem sagt um músíkalskt inntak –
sem óhægara er að skilgreina en að
skynja þegar á hólminn er komið.
Þetta vita vel þeir er hlusta snemma
á afurðir gömlu meistaranna.
Hinum er af misstu er samt enn
von: T.a.m. tónleikar Kammer-
músíkklúbbsins í Hörpu!
Þriðju af sex á þessum vetri fóru
fram við góða aðsókn sl. sunnudag
(hinir seinni verða 22.1., 25.2. og
26.2.) og snerust um sjálfan kjarna
kammerkjarnans – strengjakvart-
etta fyrir tvær fiðlur, víólu og selló
eftir tvo máttarstoða klassískrar
tónlistar, Beethoven (1770-1827) og
Brahms (1833-97).
Það væri til lítils að benda ungum
eyrum á jafnvel slík meistaraverk í
aðeins slarkhæfri túlkun. En sem
betur fór var hið enn nafnlausa fer-
eyki Sigrúnar Eðvaldsdóttur og fé-
laga vandanum vaxið. Í æskuverki
Beethovens fyrir hlé var áreynslu-
leysið uppmálað í m.a. ,gaucho‘-
synkópum I. þáttar, funhröðu Tríói
III. og góðlátlegum Haydn-húmor
fínalsins.
Í sýnu vandmeðfarnari frum-
kvartetti Brahms frá 1873 (að vísu
að tugum fyrri verka förguðum) var
leikið á als oddi í dásamlega fjöl-
breyttri meðferð, þar sem Alparóm-
antík náttúruunnandans frá Ham-
borg sveif yfir Rómönzunni – með
leyndum fyrirboða um Fiðlukonsert
hans frá 1878 – ásamt yndis-
jólalegum Tríókafla III. og bloss-
andi ástríðum í lokaþætti.
Sem stundum fyrr á seinni árum
hlaut maður að undrast. Hvernig er
þetta eiginlega hægt – hjá fólki sem
mest þarf að sinna öðru en kamm-
erleik?
Kjarni kjarnans
Flytjendurnir „Hvernig er þetta eiginlega hægt“ spyr rýnir.
Norðurljósum í Hörpu
Kammertónleikar bbbbm
Beethoven: Strengjakvartett í D Op.
18,3. Brahms: Strengjakvartett í c Op.
51,1. Sigrún Eðvaldsdóttir & Joaquin
Páll Palomares fiðlur, Þórunn Ósk Mar-
ínósdóttir víóla og Bryndís Halla Gylfa-
dóttir selló. Sunnudaginn 20.11. kl. 17.
RÍKARÐUR Ö.
PÁLSSON
TÓNLIST
MAMMA MIA! (Stóra sviðið)
Fim 24/11 kl. 20:00 121.s Lau 3/12 kl. 20:00 127.s Fim 15/12 kl. 20:00 133. s
Fös 25/11 kl. 20:00 122.s Sun 4/12 kl. 20:00 128. s Fös 16/12 kl. 20:00 134. s
Lau 26/11 kl. 20:00 123.s Fim 8/12 kl. 20:00 129. s Lau 17/12 kl. 20:00 135. s
Sun 27/11 kl. 20:00 124.s Fös 9/12 kl. 20:00 130. s Sun 18/12 kl. 20:00 136. s
Fim 1/12 kl. 20:00 125.s Lau 10/12 kl. 20:00 131. s Mán 26/12 kl. 20:00 137. s
Fös 2/12 kl. 20:00 126.s Sun 11/12 kl. 20:00 132. s
Gleðisprengjan heldur áfram!
Blái hnötturinn (Stóra sviðið)
Lau 26/11 kl. 13:00 16.sýn Sun 4/12 kl. 13:00 19.sýn Lau 17/12 kl. 13:00 22.sýn
Sun 27/11 kl. 13:00 17.sýn Lau 10/12 kl. 13:00 20.sýn Sun 18/12 kl. 13:00 23.sýn
Lau 3/12 kl. 13:00 18.sýn Sun 11/12 kl. 13:00 21.sýn
Nýr fjölskyldusöngleikur byggður á verðlaunasögu Andra Snæs Magnasonar
Njála (Stóra sviðið)
Mið 23/11 kl. 20:00 Mið 7/12 kl. 20:00
Njáluhátíð í forsal frá kl. 18:45. Kjötsúpa og fyrirlestur. Síðustu sýningar.
Jólaflækja (Litla svið)
Lau 26/11 kl. 13:00 Frums Lau 3/12 kl. 13:00 3. sýn Sun 11/12 kl. 13:00 6. sýn
Sun 27/11 kl. 13:00 2. sýn Sun 4/12 kl. 13:00 4. sýn
Sun 27/11 kl. 15:00 aukas. Lau 10/12 kl. 13:00 5. sýn
Bráðfyndin jólasýning fyrir börn
Brot úr hjónabandi (Litla sviðið)
Fim 24/11 kl. 20:00 aukas. Sun 27/11 kl. 20:00 13.sýn Sun 4/12 kl. 20:00 aukas.
Fös 25/11 kl. 20:00 11.sýn Mið 30/11 kl. 20:00 aukas. Þri 6/12 kl. 20:00 15.sýn
Lau 26/11 kl. 20:00 12.sýn Lau 3/12 kl. 20:00 14.sýn Mið 7/12 kl. 20:00 16. sýn
Aðeins þessar sýningar. Ósóttir miðar seldir samdægurs.
Jesús litli (Litli svið )
Fim 1/12 kl. 20:00 2. sýn Fim 8/12 kl. 20:00 4. sýn Lau 10/12 kl. 20:00 aukas.
Fös 2/12 kl. 20:00 3. sýn Fös 9/12 kl. 20:00 5. sýn Sun 11/12 kl. 20:00 6. sýn
Margverðlaunuð jólasýning
Salka Valka (Stóra svið)
Fös 30/12 kl. 20:00 Frums. Mið 18/1 kl. 20:00 5. sýn Mið 25/1 kl. 20:00 9. sýn
Fim 5/1 kl. 20:00 2. sýn Fim 19/1 kl. 20:00 6. sýn Fös 27/1 kl. 20:00 10.sýn
Fös 13/1 kl. 20:00 3. sýn Fös 20/1 kl. 20:00 7. sýn
Þri 17/1 kl. 20:00 4. sýn Þri 24/1 kl. 20:00 8. sýn
Ein ástsælasta saga þjóðarinnar í leikstjórn verðlaunaleikstjórans Yönu Ross
Da Da Dans (Nýja svið )
Fim 24/11 kl. 20:00 4.sýn Sun 27/11 kl. 20:00 5.sýn
Íslenski dansflokkurinn
Óður og Flexa halda afmæli (Nýja sviðið)
Sun 27/11 kl. 13:00 Sun 4/12 kl. 13:00 Sun 11/12 kl. 13:00
5 stjörnu barnaverk frá Íslenska dansflokknum
Ert þú á leið í leikhús? Pantaðu ljúffengar veitingar til
að njóta fyrir sýningu eða í hléi á borgarleikhus.is
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
ÞARFTU AÐ LÁTA GERA VIÐ?