Morgunblaðið - 22.11.2016, Síða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. NÓVEMBER 2016
Heimildarmyndin Svartagengið eftir Kára G.Schram var frumsýnd íBíó Paradís fyrir
skemmstu. Hún gerir hrífandi sögu
Þorbjörns Péturssonar, fjárbónda
og einsetumanns á Ósi í Arnarfirði,
góð skil. Þegar heilsu hans tók að
hraka mjög árið 2010 varð hann
sárneyddur að bregða búi og fella
allt sitt fé. Meðal fjárins var sér-
alinn, kollóttur og fagur hópur sem
Þorbjörn kallaði Svarta gengið.
Hver skepna var gædd sínum per-
sónuleika og bar fullt traust til eig-
anda síns sem á móti var sérlega
elskur að bústofni sínum. Þegar til
kastanna kom var þorri fjárins á
Ósi fluttur í sláturhús en Þorbjörn
afréð að jarðsetja mállausu ástvini
sína í Svarta genginu heima við ós-
inn og reisa þeim einstakan minn-
isvarða. Jafnframt sótti hann um
leyfi yfirvalda til að fá að hvíla við
hlið þeirra eftir sinn dag.
Heimildarmyndasmiðurinn Kári
hefur lengi sérhæft sig í gerð
mynda um íslenskan menningararf
og Svarta gengið rímar sérlega vel
við síðustu mynd hans, Jöklarann
(2014). Í þeirri mynd nær Kári að
draga fram afar líflega og minn-
isstæða mynd af Þórði Halldórssyni
(1905-2003) frá Dagverðará. Það
sama er uppi á teningnum að þessu
sinni. Fágætir persónutöfrar Þor-
björns Péturssonar og falslaus ást
hans á fénu sínu hreyfir við áhorf-
endum. Hann er hjartahlýr og lít-
illátur en einstök lífsviðhorf hans
hafa mótast nokkuð af einangrun
og einföldum lifnaðarháttum.
Reyndar mætti lífsstíll hans, sem
einkennst hefur af nægjusemi,
þrautseigju og æðruleysi, vera öðr-
um til eftirbreytni nú á tímum
hamslauss velmegunarkapphlaups
og oft varhugaverðs framfaraæðis.
Sveitin var blómleg þegar Jón
Sigurðsson, sjálfstæðishetja Íslend-
inga, sleit barnsskónum á Hrafns-
eyri við Arnarfjörð, en núna er
byggðin í norðanverðum Arnarfirði,
vestast í Ísafjarðarsýslu, að mestu
komin í eyði. Þorbjörn var síðasti
ábúandi á þessum slóðum. Hann er
fæddur árið 1953, ólst upp í systra-
hópi og hefur alið allan sinn aldur á
Ósi sem stendur gegnt Hrafnseyri.
Í seinni tíð bjó hann þar einn með
hátt í tvö hundruð fjár og undi sér
vel í félagsskap dýranna. Hann fór
lítið af bæ en ók dráttarvél sinni ef
svo bar undir því hann átti aldrei
bíl. Vegurinn heim að Ósi lokast í
fyrsta haustsnjónum og er oft lok-
aður í fjóra til sex mánuði á ári, eft-
ir tíðarfari. Þorbjörn bjó því
löngum við einangrun en er öllum
kunnugur í sveitinni og vel liðinn.
Hann fékk kærkomna heimsókn
tvisvar í viku þegar pósturinn færði
honum matföng og aðrar nauðsynj-
ar samkvæmt gamalli hefð. Póst-
urinn kom á báti frá Bíldudal yfir
vetrartímann en ók þegar heiðar
opnuðust.
Árin áður en Þorbjörn brá búi
færði Jón Halldórsson honum að-
föngin og staldraði venjulega við og
ræddi þjóðmálin við einsetumann-
inn. Talsími er á Ósi en rafmagni
hefur aldrei verið veitt á bæinn því
það hefði kostað bóndann formúu
að fá streng leiddan til sín og bú-
skapurinn dró aldrei svo dýrmæta
taug. Bærinn Ós er lítill og þröngur
en öll umgengni ber vott um snyrti-
mennsku í hvívetna. Þorbjörn ber
virðingu fyrir sögu hluta sinna og
viðheldur híbýlunum af kostgæfni.
Hann hefur til að mynda um árabil
sofið í rúmi afa síns sem er að
minnsta kosti þumlungi of stutt fyr-
ir hann en lætur það þó ekki á sig
fá. Kvikmyndatökur Kára eru sér-
lega lifandi í þröngum húsakosti
Þorbjörns. Þessar aðstæður hafa
mótað bóndann og hann fær sjálfur
að lýsa sér í sínum heimahögum.
Útkoman er sterk og eftirminnileg.
Svarta gengið hans Þorbjörns
var komið undan tinnusvartri gimb-
ur sem var svo smá í fyrstu að hún
náði ekki upp í spena móður sinnar
og varð því heimalningur. Sérstakt
samband hennar og bóndans varð
til þess að hann tók að ala sérstofn
undan henni og hennar lömbum.
Þegar fyrsta gimbrin fór á vit feðr-
anna var hún grafin við bæinn og
svo stækkaði heimagrafreiturinn
eftir því sem fella þurfti fleiri úr
genginu. Svarta gengið var haft sér
í húsi og Þorbjörn umbunaði ánum
með mjólkurkexi eftir hvern sauð-
burð og þær þáðu kexið með þökk-
um. Ekkert var of gott fyrir hans
séralda fé, hagur þess var hans líf
og yndi. Hann deildi öllu sínu með
þeim eins og kærleiksríkur og
dyggur faðir. Þetta fé var ekki alið
til slátrunar og hækkunar á tekju-
stofni heldur kysst, kjassað, elskað
og dáð. Í myndinni fá áhorfendur
að kynnast öllum þessum þáttum í
lífi Þorbjörns. Þeir fá meira að
segja að skyggnast inn í ang-
urværan og kynngimagnaðan
draum hans þar sem hann sér fyrir
sér meðlimi Svarta gengisins
stökkva hjá hvern á eftir öðrum.
Inn í þá senu eru klipptar nær-
myndar sem sýna sofandi bóndann,
með bros á vör, í of stutta rúminu.
Áður en Þorbjörn flutti frá Ósi
reif hann og brenndi fjárhúsin og
hlöðuna í stað þess að láta mann-
virkin grotna niður í synd og
skömm. Hann keypti sér svo íbúð á
Þingeyri og ætlaði að setjast þar að
en þorpið þrengdi að honum og
skyggði á fjarðarsýnina og beina
aðganginn sem hann hafði áður að
náttúrunni. Í lok myndarinnar hef-
ur Þorbjörn því ákveðið að venda
kvæði sínu aftur í kross og flytja
frá Þingeyri. Óvíst er hvað framtíð
hans ber í skauti sér þótt auðséð sé
að hann þrái heitast að fá að hvíla
við hlið fjárins sem hann unni svo
heitt, í myndarlega grafreitnum
sem hann markaði því.
Kvikmyndataka myndarinnar í
heild er göldrum líkust. Ljósbrot og
skuggar leika um tjaldið og yfir
veðurbarinn móann, fjallasalinn og
ósinn sem oft fylla rammann. Ang-
urvært tónlistarundirspil og ljóð-
ræn myndblöndun eru skemmti-
legir merkingaraukar. Hljóðið er
skýrt svo hvert sagt orð heyrist vel.
Frásögnin er einlæg og nær kær-
kominni nánd við persónu sína í
hennar náttúrulega umhverfi. Kári
varðveitir með myndinni dýrmæta
arfleifð þjóðarinnar og dregur líkt
og í fyrri verkum sínum upp lifandi
lýsingu af einstakri persónu sem
svo sannarlega á erindi við komandi
kynslóðir. Þorbjörn reisti kindum
sínum minnisvarða og Kári heiðrar
svo ævistarf Þorbjörns og hverfandi
lifnaðarhætti með þessari undur-
fallegu, raunsönnu mynd.
Minnisvarði „Þorbjörn reisti kindum sínum minnisvarða og Kári heiðrar
svo ævistarf Þorbjörns og hverfandi lifnaðarhætti með þessari und-
urfallegu, raunsönnu mynd,“ segir m.a. í rýni um Svarta gengið.
Bóndi má muna fífil sinn fegri
Bíó Paradís
Svarta gengið bbbbm
Leikstjórn, handrit, kvikmyndataka,
klipping og framleiðsla: Kári G. Schram.
Aðalhlutverk: Þorbjörn Pétursson og
hans ástsæla fé. Tónlist: Friðjón Guð-
laugsson. Grafík: Elísa Björk Schram.
Heimildarmynd. 54 mín. Ísland, 2016.
HJÖRDÍS
STEFÁNSDÓTTIR
KVIKMYNDIR
Hollenska glæpa-
sagan Konan í
myrkrinu eftir
Marion Pauw
hlaut Ísnálina
2016 á glæpa-
sagnahátíðinni
Iceland Noir sem
fór fram um
helgina. Verð-
launin eru veitt bestu þýddu glæpa-
sögunni sem komið hefur út á ís-
lensku á árinu. Ragna Sigurðar-
dóttir þýddi söguna. Þegar hefur
verið gerð kvikmynd eftir henni og
er bandarísk útgáfa í burðarliðnum.
Sex bækur voru tilnefndar til
verðlaunanna að þessu sinni, eftir
ólíka höfunda.
Marion Pauw
Saga Marion Pauw
hlaut Ísnálina
Fantastic Beasts andWhere to Find Them Ný Ný
Arrival 1 2
Trolls (Tröll) 3 5
Doctor Strange 2 4
Grimmd 10 5
The Accountant 4 3
Hacksaw Ridge 5 3
Flaskepost fra P/Flöskuskeyti frá P Ný Ný
Spectre 8 10
Hótel Transylvania 2 13 16
Bíólistinn 18.–20. nóvember 2016
Nr.
Var
síðast
Vikur
á listaKvikmynd
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Ævintýramyndin nýja úr ranni J.K.
Rowling, höfundar ævintýrisins um
Harry Potter, Fantastic Beasts and
Where to Find Them, stekkur beint á
topp listans yfir best sóttu kvikmynd-
irnar síðustu daga. Þessi nýja saga
sem Rowling skrifar sjálf handritið
að er sótt í sama ævintýraheiminn og
hefur fengið mikið lof í ólíkum fjöl-
miðlum úti um heimsbyggðina. Nær
níu þúsund manns sáu kvikmyndina í
16 sölum kvikmyndahúsa hér um
helgina, talsvert fleiri en sáu þá kvik-
mynd sem aflaði næstmestu tekn-
anna þessa daga, Arrival, sem um
1.500 manns sáu.
Bíóaðsókn helgarinnar
Ævintýrið hrífur
Furður Eddie Redmayne í aðal-
hlutverki Fantastic Beats …
Tónastöðin • Skipholti 50d • Reykjavík • sími 552 1185 • www.tonastodin.is
gerðu tónlist á makkann þinn
Duet 2
stúdíógæði í lófastærð
One
fyrir einfaldar upptökur
MiC
hágæða upptökur
Jam
alvöru gítarsánd
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
FANTASTIC BEASTS 3D 6, 9
FLÖSKUSKEYTI FRÁ P 8, 10.25
HACKSAW RIDGE 8, 10.45
TRÖLL 2D ÍSL.TAL 6
BRIDGET JONES’S BABY 5.30
Miðasala og nánari upplýsingar
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ