Dagblaðið Vísir - DV - 10.04.2015, Qupperneq 12

12 Fréttir Helgarblað 10.–13. apríl 2015
Ein milljón króna
í húsnæðisbætur
n Dýrir leikskólar í Noregi en barnabætur meiri en á Íslandi n Velferð hluti lífsgæða
L
ágmarkslaun í fiskvinnslu í
Noregi eru að minnsta kosti 60
prósentum hærri en lágmarks-
laun fyrir sambærilega vinnu á
Íslandi. Í Noregi eru greiddar
að lágmarki 2.584 krónur á tímann í
fiskvinnslu en tímakaupið getur verið
um 1.600 krónur í fiskverkun á Íslandi
með 300 króna bónusálagi.
Þriðjungi meiri
kaupmáttur í Noregi?
Í úttekt DV í síðasta tölublaði kom á
daginn að fiskverkamaður á Íslandi
er helmingi lengur að vinna fyrir ýms-
um varningi og þjónustu þótt bón-
usinn sé lagður við lágmarkskaupið í
fiskvinnslu hér á landi. Fiskverkamað-
ur í Noregi er 90 dögum skemur að
vinna sér inn fyrir nýrri Toyota Yaris
en fiskverkamaður á Íslandi. Í Noregi
er hann fjóra og hálfan dag að vinna
sér fyrir reiðhjóli en á Íslandi er hann
ellefu daga. Í Noregi er hann tæpa átta
daga að vinna sér fyrir góðri þvotta-
vél en fjórtán daga á Íslandi. Í Noregi
er hann tæpa fimm daga að vinna sér
inn fyrir nýjum iPhone en tæpa níu
daga á Íslandi. Í Noregi er hann einn
dag og þriðjung úr degi til viðbótar að
vinna fyrir 100 lítrum af bensíni, en
á Íslandi er hann nærri tvo daga þótt
lítrinn kosti 212 krónur en 255 krónur
í Noregi.
Í Noregi er fiskverkamaðurinn átta
og hálfan dag að vinna fyrir leigunni
á 50 fermetra íbúð í Osló en á Íslandi
er hann nærri fjórtán og hálfan dag að
vinna fyrir leigu á 50 fermetra íbúð í
Reykjavík.
Samkvæmt opinberum saman-
burðargögnum eru skattar hærri í
Noregi en hér á landi. Ef lífeyris iðgjald
er einnig reiknað til frádráttar frá ráð-
stöfunartekjum minnkar munurinn
umtalsvert.
Velferð er hluti af lífsgæðunum
Lífskjörin ráðast ekki aðeins af kaup-
mættinum heldur þarf einnig að
horfa til velferðarþátta eins og heil-
brigðisþjónustu, leikskóla og skóla,
stuðnings við barnafjölskyldur og líf-
eyrisþega og úrræða í húsnæðismál-
um svo það helsta sé nefnt.
Erfitt er að gera tæmandi saman-
burð á velferðarþáttum á Íslandi og
í Noregi. Til að mynda tíðkast ekki
vaxtabætur í nágrannalöndunum
að neinu marki líkt og hér. Hér gátu
vaxtabætur og sérstakar vaxtabætur
eftir hrun numið allt að 600 þús-
und krónum á heimili að teknu tilliti
til skulda og tekna. Þegar sérstakra
vaxtabóta naut einnig eftir hrun fengu
verst settu fjölskyldurnar í landinu
yfir 50 þúsund krónur á mánuði í
vaxtabætur.
Ekki heldur hefur verið gerð til-
raun til að lækka eða leiðrétta höfuð-
stól húsnæðislána með beinum fjár-
framlögum úr ríkissjóði líkt og verið
er að gera hér á landi á yfirstandandi
kjörtímabili.
Í skýrslu Þjóðmálastofnunar HÍ
árið 2012 segir að vaxtabætur hafi
að meðaltali verið um 27 prósent
af vaxtakostnaði húsnæðislána árið
1995 en þær fóru niður í rúm 12 pró-
sent árið 2005 og héldust lágar fram
að hruni. „Þessi niðurgreiðsla á vaxta-
kostnaði heimilanna var verulega
aukin eftir hrun og náði hámarki í
um 31 prósent árið 2010, en lækkaði
svo lítillega í 27,5 prósent árið 2011
vegna lægri skulda og hækkunar ráð-
stöfunartekna á því ári,“ segir í skýrslu
Þjóðmálastofnunar.
Svonefndar sérstakar vaxtabæt-
ur vegna húsnæðislána hafa nú verið
afnumdar.
Húsnæðis- og húsaleigubætur
Húsnæðis- og húsaleigubætur í Nor-
egi eru tengdar tekjum og framfærslu-
byrði eins og víðast hvar. Hjón eða
sambýlisfólk (tveir í heimili) með
325 þúsund krónur í mánaðartekjur
og 136 þúsund króna framfærslumat
(að teknu tilliti til tekna) getur feng-
ið 21 þúsund krónur í húsnæðis- eða
húsaleigubætur á mánuði.
Húsnæðis- og/eða húsaleigubæt-
urnar geta orðið mun hærri. Hjón
með þrjú börn á lægstu tekjum og
með háa framfærslu geta fengið allt
að 85 til 90 þúsund krónur í húsnæð-
is- eða húsaleigubætur á mánuði. Það
jafngildir liðlega einni milljón króna
íslenskra á ári.
Bætur vegna húsnæðis í Noregi
virðast þó fyrst og fremst renna til
þeirra sem eru með afar lágar tekjur
og mikla framfærslubyrði rétt eins og
hér á landi.
Til samanburðar geta almennar
og sérstakar húsanleigubætur Reykja-
víkurborgar fyrir þá sem búa við mjög
erfiðar félagslegar aðstæður aldrei
orðið hærri en 74 þúsund krónur á
mánuði eða 75 prósent af leigufjár-
hæð.
Barnabætur
Annar stuðningur, til dæmis við náms-
fólk, einstæða foreldra eða fjölskyld-
ur með ung börn skiptir einnig miklu
máli þegar fólk metur lífsgæði sín.
Barnabætur og sérstakar barna-
bætur geta farið upp í um 45 þúsund
krónur í Noregi með baranbótaauka
og álagi fyrir börn yngri en þriggja ára.
Alls eru þetta 540 þúsund krónur á ári.
Hæstar geta barnabætur hjá ein-
stæðu foreldri orðið um 323 þúsund
krónur á ári hér á landi. Þær skerðast
svo með hækkandi tekjum og fjölda
barna. Reiknivél Ríkisskattstjóra sýn-
ir að einstætt foreldri með 4 milljónir
króna í árstekjur og eitt barn undir sjö
ára fær 77 þúsund krónur í barnabæt-
ur ársfjórðungslega eða 308 þúsund
krónur á heilu ári. Hæstu barna bætur
í Noregi eru því að minnsta kosti 60
prósentum hærri en barnabætur á Ís-
landi.
Leikskólar
Langir biðlistar á leikskólum og háar
greiðslur fyrir dagmæður er umtals-
verð byrði hér á landi. Dæmi eru um
að dagmæður hér á landi kosti allt að
90 þúsund krónur á mánuði án niður-
greiðslu. Einstæðir foreldrar njóta að
minnsta kosti þriðjungs niðurgreiðslu
fyrir barnagæslu.
Mikill meirihluti leikskóla í Noregi
innheimtir hámarksgjald fyrir hvert
barn (fyrsta barn) en það nemur nú
um 43 þúsund íslenskum krónum á
mánuði. Sex stærstu sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu innheimta frá
25 til 36 þúsund krónur fyrir leika-
skólabarn á mánuði.
Ef litið er til launasamanburðar DV
í fiskvinnslu í Noregi og Íslandi er for-
eldri á Íslandi í fiskvinnslu um tvo og
hálfan dag að vinna fyrir 30 þúsund
króna leikskólaplássi en foreldri í fisk-
vinnslu í Noregi er rúma tvo daga að
vinna fyrir leikskólaplássi þar. Munur-
inn er í rauninni ekki ýkja mikill þótt
halli á íslenskt launafólk í saman-
burðinum. n
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is „ Í Noregi er hann tæpa fimm daga
að vinna sér inn fyrir
nýjum iPhone en tæpa
níu daga á Íslandi.
8. apríl 2015
Fréttir 11
10 Fréttir
Vikublað 8.–9. apríl 2015
Bifreið - Toyota Yaris 5 d. mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn. grunnl. 321.000,- 15.285,- 2.740.000,- 179 dagarÍsl. iðn. alls 447.000,- 21.285,- 2.740.000,- 128 dagarÍsland fiskv. 240.000,- 11.428,- 2.740.000,- 239 dagar Nor. iðn. 550.800,- 26.230,- 2.915.500,- 111 dagarNor. fiskv. 410.000,- 19.523,- 2.915.500,- 149 dagar
Það tekur íslenskan iðnverkamann a.m.k. 15 prósentum lengri tíma en þann norska að vinna fyrir nýjum Toyota Yaris. Fiskverkamaður á Íslandi er 90 dögum lengur en fisk-verkamaður í Noregi að vinna fyrir bílnum eða sem nemur 40 prósentum lengri tíma.
Reiðhjól - Trek 8,3 DS
mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn.grunnl. 321.000,- 15.285,- 126.000,- 8,2 dagarÍsl. iðn. alls 447.000,- 21.285,- 126.000,- 5,9 dagarÍsl. fiskv. 240.000,- 11.428,- 126.000,- 11 dagarNor. iðn. 550.800,- 26.230,- 88.000,- 3,4 dagarNor. fiskv. 410.000,- 19.523,- 88.000,- 4,5 dagar
Það tekur Íslending a.m.k. 73 prósentum lengri tíma en Norðmanninn að vinna fyrir reiðhjólinu. Íslenskur fiskverkamaður/kona er meira en tvöfalt lengri tíma en norskur að vinna fyrir hjólinu.
Þvottavél - Miele WDA110 mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn. grunnl. 321.000,- 15.285,- 159.995,- 10,5 dagar Ísl. iðn. alls 447.000,- 21.285,- 159.995,- 7,5 dagarÍsl. fiskv. 240.000,- 11.428,- 159.995,- 14 dagar Nor. iðn. 550.800,- 26.230,- 152.915,- 5,8 dagarNor. fiskv. 410.000,- 19.523,- 152.915,- 7,8 dagar
Það tekur Íslendinginn a.m.k. 29 prósentum lengri tíma en Norðmanninn að vinna fyrir þvottavélinni. Íslenski fiskverkamaðurinn er nálægt því helmingi lengur að vinna fyrir þvottavélinni en sá norski.
Bensín - 100 lítrar 95 okt. mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn. grunnl. 321.000,- 15.285,- 21.200,- 1,4 dagar Ísl. iðn. alls 447.000,- 21.285,- 21.200,- 1 dagur Ísland fiskv. 240.000,- 11.428,- 21.200,- 1,9 dagar Noregur iðn. 550.800,- 26.230,- 25.500,- 0,97 dagarNoregur fiskv. 410.000,- 19.523,- 25.500,- 1,3 dagar
Það tekur íslenskan launamann nokkru lengri tíma en norskan launamann að vinna fyrir bensínlítranum. Fiskverkamaður á Íslandi er upp undir hálfum vinnudegi lengur að vinna fyrir 100 lítrum af bensíni en í Noregi.
iPhone - iPhone 5s 16GB mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn. grunnl. 321.000,- 15.285,- 100.000,- 6,5 dagar Ísl. iðn. alls 447.000,- 21.285,- 100.000,- 4,7 dagarÍsl. fiskv. 240.000,- 11.428,- 100.000,- 8,7 dagar Nor. iðn. 550.800,- 26.230,- 95.000,- 3,6 dagarNor. fiskv. 410.000,- 19.523,- 95.000,- 4,8 dagar
Það tekur Íslendinginn a.m.k. 30 prósentum lengri tíma en Norðmanninn að vinna fyrir einum iPhone.Leiguhúsnæði í
Reykjavík og Ósló
Leiguhúsnæði í Reykjavík, Ósló og Björgvin virðist fljótt á litið vera á svipuðu verðlagi í krónum talið. Þannig getur leiguverð á fermetra í litlum íbúðum verið á bilinu 3.000–3.800 krónur. Í dæminu hér er miðað við 3.300 kr ónur á fermetra og 50 fermetra íbúð í Reykjavík og Ósló sem kostar þá 165.000 krónur á mánuði í báðum borgunum. Með húsnæði er þá líkt farið og með nýja bíla; verðið er svipað og jafnvel ögn hærra í Noregi í krónum talið. Þar með er ekki öll sagan sögð eins og hér greinir:
Leiguíbúð - Leiguíbúð 50 m2 - á mánuði mán.laun daglaun verð hve lengi að vinna fyrir:Ísl. iðn.grunnl. 321.000,- 15.285,- 165.000,- 10,8 dagar Ísl. iðn.alls 447.000,- 21.285,- 165.000,- 7,8 dagur Ísland fiskv. 240.000,- 11.428,- 165.000,- 14,4 dagar Noregur 550.800,- 26.230,- 165.000,- 6,3 dagarNoregur fiskv. 410.000,- 19.523,- 165.000,- 8,5 dagar
Nærri 70 prósent af grunnlaunum fiskverkamanns á Íslandi fara í að leigja 50 fermetra íbúð í Reykjavík. Verkamaður í fiskvinnslu á Íslandi er um 40 prósentum lengur að vinna fyrir leigunni en í Noregi. Iðnverkamaður í Noregi er 20 prósentum skemmri tíma að vinna fyrir leigunni en sá íslenski.
Á
fimmtudag leggja 2.500 fé-
lagar í BHM niður vinnu í
nokkra klukkutíma. Frekari
verkföll verða 20. apríl hjá
BHM hafi ekki samist fyrir
þann tíma.
Um 10 þúsund félagar í Starfs-
greinasambandinu leggja að
óbreyttu niður vinnu um næstu
mánaðamót. Verkfallsaðgerðir SGS
frestuðust þegar félagsdómur úr-
skurðaði að verkfall tæknimanna
hjá RÚV innan Rafiðnaðarsam-
bandsins væri ólögmætt. Drífa Snæ-
dal, framkvæmdastjóri SGS, segir að
verið sé að afla verkfallsheimildar
meðal félagsmanna á ný. Kjörgögn
verði send út í vikunni og atkvæða-
greiðsla geti hafist á mánudag.
„Niðurstaða ætti að liggja fyrir þann
21. apríl um verkfallsboðun 30. apríl
næstkomandi.“
Meginkrafa SGS hefur verið að
lágmarkslaun verði hækkuð í 300
þúsund krónur innan þriggja ára.
Verkfallsaðgerðirnar munu taka til ríf-
lega 10.000 manns sem starfa á mat-
vælasviði, í fiskvinnslu, kjötvinnslu og
sláturhúsum, í þjónustugreinum, svo
sem ferðaþjónustu og ræstingum og í
byggingarstarfsemi, mannvirkjagerð,
iðnaði og flutningsgreinum.
Óhagstæður samanburður
Samanburður á kaupmætti og
vinnutíma við nágrannaþjóðir er
afar óhagstæður eins og ráða má af
töflum sem hér eru birtar. Þær sýna
ekki aðeins dæmi um kaup og kjör
í iðnaði og fiskvinnslu á Íslandi og
í Noregi heldur einnig verð og þar
með kaupmátt gagnvart einstökum
vörutegundum og þjónustu. Lág-
markslaun í fiskvinnslu í Noregi
eru 152 krónur á tímann eða 2.584
krónur íslenskar. Launataxtar í fisk-
verkun hér á landi eru 1.280 krónur
á tímann eftir fimm ára starf. Með
300 króna bónus ofan á lágmarks-
launin er tímakaupið 1.580 krónur á
tímann eða um 250 þúsund krónur
á mánuði. Tímakaupið er með öðr-
um orðum um eitt þúsund krónum
lægra í fiskvinnslu hér á landi en í
Noregi. Mánaðarlaun í fiskvinnslu í
Noregi miðað við 38 stunda vinnu-
viku er því um 410 þúsund í íslensk-
um krónum talið. Samkvæmt norsk-
um fjölmiðlum eru brögð að því að
greiddar séu allt niður í 90 krónur
á tímann í svartri atvinnustarfsemi
innan fiskvinnslunnar. Það er nán-
ast upp á krónu sama upphæð og
umsamið tímakaup í fiskvinnslu hér
á landi.
Yfirvinnuþjóðfélagið
Lágt tímakaup hefur löngum verið
bætt upp hér á landi með mikilli
yfir vinnu. Fyrir liggur að Íslendingar
vinna að jafnaði 8 klukkustundum
lengri vinnuviku en Norðmenn. Af
þeim sökum er í samanburðartöfl-
unum miðað við grunnlaun iðn-
verkamanns annars vegar og hins
vegar heildartekjur hans þar sem yf-
irvinnan og annað er talið með.
Í töflunum er kannað verðlag í
Noregi og á Íslandi á reiðhjóli, iPho-
ne, þvottavél, nýrri Toyota Yaris-bif-
reið, bensíni og á húsnæði til leigu.
Á það er að líta að unnt er að kaupa
ýmsar vörur á tilboðsverði en það
gildir í báðum löndunum og hrófl-
ar ekki megin niðurstöðu saman-
burðarins. Í samanburðinum er
ekki heldur gerður samanburður á
opinberri þjónustu og velferð.
Samkvæmt gögnum Eurostat
og Hagstofu Íslands var tímakaup
á Íslandi undir meðallagi ESB og í
20. sæti af 34 Evrópuþjóðum. Með
45 stunda vinnuviku í stað 36 til 38
Launastríðið er hafiðn Verkföll BHM trufla nú þegar starfsemi Landspítalans n DV ber saman kjör í Noregi og hér á landi n Þúsund króna hærri laun á tímann í fiskvinnslu í NoregiJóhann Haukssonjohannh@dv.is
Í
ritinu Auðmagn á tuttugustu
og fyrstu öld eftir franska hag-
fræðinginn Thomas Piketty kem-
ur fram að á árunum 1880 til 1890
hafi franskur verkamaður verið um
sex mánuði að vinna sér fyrir ódýru
og frekar einföldu reiðhjóli. Tækni-
framfarir urðu þess valdandi að árið
1910 tók það franskan verkamann á
meðallaunum aðeins einn mánuð
að vinna sér fyrir reiðhjóli. Fram-
farirnar héldu áfram og árið 1960
gat hann keypt tiltölulega vandað
reiðhjól fyrir minna en vikulaun.
Þegar á heildina er litið og horft
er framhjá undraverðum framför-
um í gæðum og öryggi afurðarinnar
er að mati Pikettys hægt að segja að
kaupmátturinn – mældur í reiðhjól-
um – hafi fertugfaldast á tímabil-
inu frá 1890 til 1970. En hann segir
einnig að þýðingarlaust sé að fella
allar tæknibreytingar og verðlags-
breytingar undir eina vísitölu og
segja að lífskjör hafi batnað svo og
svo mikið (til dæmis tífaldast) frá
tímapunkti A til B. Málið sé flóknara
en svo þegar bera skal saman þró-
unina yfir langan tíma eða frá einu
landi til annars.
Í umfjölluninni hér eru skattar á
Íslandi og í Noregi lagðir að jöfnu og
því ekki miðað við ráðstöfunartekj-
ur eftir skatta. Væri miðað við ráð-
stöfunartekjur eru Norðmenn og Ís-
lendingar vitaskuld lengur að vinna
fyrir nauðsynjum og annarri neyslu.
Þetta á því ekki að breyta saman-
burðinum, sem hér er gerður, að
neinu marki.
Kaupmáttur í reiðhjólumKaupmáttur í íslenskri fiskverkun eins og árið 1960?
stunda vinnuviku, eins og tíðkast
víða um lönd, bæta Íslendingar sér
upp lágt tímakaup.
Með því að skoða í senn laun-
in og verðlag á ýmsum nauðsynj-
um með hliðsjón af vinnutíma fæst
skýrari mynd af mismun lífskjar-
anna í Noregi og á Íslandi. Saman-
burðurinn er þó ekki tæmandi. n
Mánaðarlaun í
norskum iðnaði
Meðaltöl 2014 í íslenskum krónum
Öll laun / meðaltal 722.500
Stjórnendur 1.137.300
Háskólamenntaðir 952.000
Fagmenntun 841.500
Skrifstofustörf / þjónusta 634.100
Iðnaður / handverk 613.700
Vélamenn / bílstjórar 584.800
Ófaglærðir / verkafólk 550.800
Heimild: StatiStiSk SentralbYrå / StatiSticS norwaY
„Lágmarkslaun í
fiskvinnslu í Nor-
egi eru 152 krónur á
tímann eða 2.584 krónur
íslenskar. Launataxtar í
fiskverkun hér á landi eru
1.280 krónur á tímann
eftir fimm ára starf.
Verkföll í lok mánaðar Drífa Snædal,
framkvæmdastjóri Starfsgreinasambandsins, undirbýr verkföll 10.000 félagsmanna um
mánaðamótin hafi ekki samist fyrir þann tíma.
munar 1.000 krónum
Norska fiskvinnslan greiðir
starfsfólki sínu 1.000 krón-
um hærri laun á tímann en
fiskvinnslan gerir hér á landi.
Vikublað 8.–9. apríl 2015
Velferð Norska og íslenska velferðarþjóðfélagið eru að mörgu leyti sambærileg þótt húsnæðis- og barnabætur séu hærri í Noregi en á
Íslandi. Leikskólagjöld eru hins vegar almennt hærri í Noregi en á Íslandi.
Hrunið Kjaradeilur harðna á Íslandi. Flestir
þeirra Íslendinga sem fluttu af landi brott
eftir hrunið árið 2008 fóru til Noregs.
ÖRYGGISVÖRUR
VERKTAKANS
KÍKTU Í KEMI OG SKOÐAÐU ÚRVALIÐ!
– Þekking og þjónusta í 20 ár
Kemi • Tunguhálsi 10 • 110 Reykjavík
www.kemi.is • Sími: 415 4000
Opið: Mánudag - fimmtudags: Frá kl. 8.00-17.30.
Föstudaga: Frá kl. 8.00-17.00.