Dagblaðið Vísir - DV - 25.07.2015, Blaðsíða 71

Helgarblað 25.–27. júlí 2015 Fólk Viðtal 27
eru svo miklar og einstaklingar von-
ast til þess að það leysi flest þeirra
vandamál. Það er bara óskhyggja –
vandamálin verða mörg til staðar
eftir sem áður. Leiðrétt kynútlit gerir
mig ekki að sætustu stelpunni á ball-
inu, eða vinsælustu, sem gæti ver-
ið óskin í mörgum tilfellum. Fyrir
utan það verðum við aldrei konur,
við erum transkonur. Við fáum aldrei
leg, og beinabygging okkar er alltaf
karlkyns. Þegar fornleifafræðingar
grafa mig og þig upp hlið við hlið
munu þeir finna beinagrind karls og
konu. Ég veit að ég er ekki kona, ég er
kven-maður, og breytinga ferlið mun
hjálpa mér, en ekki leysa öll mín
vandamál.“
Hormónin eru tvíeggja
„Hormónameðferðin er bara byrj-
unin og svo sé ég til hver næstu
skref verða. Ég er dálítið tvístígandi
með þetta allt – ég hef áður próf-
að hormónin og fann talsverðar
breytingar, bæði jákvæðar og nei-
kvæðar. Það slæma var að missa
líkam legan styrk og upplifa óöryggi
samfara því. Ég lendi í alls konar
böggi þar sem ég hef ekki reynt að
fela mig og lifað opinskátt sem trans-
kona. Ég hef stundum þurft að nota
hnefana til að verja mig, ég er vön
því. Þarna var þessi vörn tekin af mér.
Kyngeta og kynlöngun minnkar líka,
sú staðreynd er hugsanlega annað
tabú í transheiminum. Kostirnir
voru til dæmis að brjóstin á mér urðu
ótrúlega kynnæm, þarna vaknaði til-
finning sem hafði ekki verið til staðar
áður. Áhrifin á útlit mitt voru líka já-
kvæð og gerðu mig kvenlegri – þar af
leiðandi leið mér betur.“
Ekkert grín
Það er alls ekki einfalt að koma út úr
skápnum sem transmanneskja og
það gerir enginn að gamni sínu. Tora
hefur upplifað missi, misrétti og háð
tengt því að taka ákvörðun um að lifa
í sínu rétta kyni. „Þegar einstaklingur
kemur út sem trans þá þarf hann eða
hún að gera ráð fyrir því að missa flest
allt. Þú missir marga vini, eða vina-
sambönd breytast í það minnsta, þú
missir stóran hluta af fjölskyldunni,
þú missir virðinguna og þú missir
vinnuna. Það er eðlilegt að þetta
skapi óöryggi hjá fólki, þess vegna
sækir það ef til vill minna í minn fé-
lagsskap og á kannski í vandræðum
með að umgangast mig. Þessu fylgir
mikil félagsleg einangrun.“
Enginn bæklingur í póstinum
Fjölskyldumeðlimir hafa tekið Toru
misjafnlega eftir að hún byrjaði nýtt
líf sem kona. „Mamma tók mér of-
boðslega vel – hún var dálítið undr-
andi fyrst, en svo kom í ljós að lík-
lega hafði hún alltaf vitað þetta innst
inni. Aðrir ættingjar virðast ekki geta
sætt sig við að ég fari fram á að þau
umgangist mig sem konu. Þau karl-
gera mig stöðugt og líta á þetta sem
vitleysu. Svo er þetta vandræðalegt
fyrir suma ættingja. Þau detta í að
karlgera mig, alveg óvart, en meina
ekkert illt, og þess vegna þykir sum-
um óþægilegt að umgangast mig.
Persónufornöfnin flækjast endalaust
fyrir. Eftir á að hyggja hefði ég get-
að opinberað mitt innsta eðli á ann-
an hátt fyrir fólkinu í kringum mig
– hugsanlega og sennilega hefði ég
átt að koma fyrr út úr skápnum. Að-
ferðin sem ég beitti var vegna þess að
ég vissi ekki betur og særði hugsan-
lega suma. Ég fékk engan bækling í
póstinum sem fjallaði um hvernig
maður eigi að koma út sem trans.“
Heiðarleikinn mikilvægur
Tora átti góða vini í uppvextinum
en þegar hún kom út breyttist stað-
an töluvert. „Strákavinir minir
duttu sumir beint í hómófóbíuna,
hugsan lega héldu þeir að ég hefði
verið vinur þeirra vegna einhvers
dulins ásetnings. Vinkonur mín-
ar hafa frekar staðið með mér. Ég
hef átt nokkrar kærustur, og ferlið
hefur alltaf verið á sömu leið, þegar
ég kom út úr skápnum gagnvart
þeim, sem tók mismunandi langan
tíma, spurðu þær mig hvers vegna
ég hefði ekki sagt þeim þetta strax,
því þú getur ekki stofnað til vina-
sambanda eða ástarsambanda ef þú
kemur ekki heiðarlega fram og ert
með eitthvað óhreint í pokahorninu.
Svarið hefur alltaf verið það sama, ef
ég hefði komið til dyranna eins og ég
er klædd hefði sambandið sennilega
aldrei orðið. Þetta gæti hugsanlega
verið ástæða þess að maður missir
vini þegar maður kemur út – þeir
upplifa að vinskapurinn hafi verið
blekking.“
„Það er svo mikilvægt að það
komi fram að maður gerir þetta ekki
að gamni sínu. Sumir halda að þetta
sé val, eða einhver fasi. Ég var sjálf
alltaf að vonast til að þetta mundi
líða hjá. Þegar ég var unglingur fór
ég reglulega með öll fötin mín og
brenndi niðri í fjöru. Vildi losna við
þetta allt og verða bara venjulegur
ungur maður. Ég gat kannski í smá
tíma leikið leikinn, reyndi að vera
töff, en var mjög óhamingjusöm og
það hafði hræðilegar afleiðingar fyrir
mig og fólkið í kringum mig.“
Transfólk endar oft saman
Í samskiptum lendir Tora gjarnan á
milli heima. Konurnar sjá hana sem
of karllega en strákarnir of kven-
lega. „Ástarsambönd hafa verið í
rugli út af þessu. Stelpur eiga erfitt
með þetta. Í samböndum vilja þær
gjarnan taka mig sem karl sem hefur
kvenblæti. Þær líta á mig sem klæð-
skipting með athyglisvert áhuga-
mál. Þeir strákar sem eru spenntir
fyrir mér eru oft gagnkynhneigðir, og
forvitnir um samkynheigð – þeir vilja
prófa að vera með mjög kvenlegum
strák, eða stelpu með typpi. Trans-
fólki gengur oft vel að vera í sam-
böndum hvort með öðru, til lengri
tíma. Við eigum svo margt sameig-
inlegt. Þannig þurfum við ekki að
leiðrétta einhvern kynrugling, getum
bara horftst í augu og spáð í hvort við
fílum hvort annað.“
Tora lýsir sér oft sem kynblindri
manneskju og vorkennir eiginlega
fólki sem lætur það sem er á milli fót-
anna stoppa allt hitt. „Mér finnst það
svo skrýtið. Kynlíf er fjölbreytt milli
kynja, samkynja eða trans, og allt
virkar fyrir mig. Þið sem hafnið hugs-
anlega yndislegri upplifun einungis
vegna þess að eitthvað er á milli fót-
anna, eða vantar, eruð að missa af
hluta af þeim upplifunum sem lífið
býður upp á. Ég vorkenni ykkur. Fyrir
utan að láta kyn koma í veg fyrir gott
samband, finnst mér undarlegt. Eft-
ir því sem maður verður eldri eykst
vægi andlegra tengsla og þau skipta
mestu máli.“
Þrátt fyrir mótbárur er Tora bjart-
sýn. „Félagsleg staða mín er mikið að
lagast núna, það er svo margt jákvætt
að gerast í mínu lífi. Ákvörðunin um
að fara í kynleiðréttingarferlið skipt-
ir máli.“
Tvíhyggjan og fordómarnir
Hvernig skyldi ganga fyrir transkon-
una Toru að lifa lífinu í íslenskum
hversdagsleika? Það hljóta að vera
allnokkrir veggir sem hún rekst á í
samfélagi þar sem tvíhyggja kynj-
anna er allsráðandi.
„Stundum hef ég valdið usla í
lauginni. Ég verð að fara karlamegin
og fer oft í Sundhöllina í sólbað á
karlapallinum. Um daginn lá ég ein
þarna, allsnakin, og einhver hafði
kvartað yfir því að það væri kona
mætt á pallinn. Vörðurinn ætlaði að
vísa mér frá. „It made my day“,“ segir
hún og brosir.
Transfólk á Íslandi verður fyrir
miklum fordómum í daglega lífinu að
sögn Toru. „Flestir halda að hér sé lítið
um fordóma – en þeir eru mjög mikl-
ir, og á sama tíma lúmskir. Hér vill fólk
líta út fyrir að vera pólitískt kórrétt
þenkjandi og það þykir ekki smart að
vera með fordóma út á við. Þeir eru
hluti af mínu daglega lífi. Fólk tekur
minna mark á mér sem manneskju.“
Þegar kosningar til stjórnlaga-
þings voru boðaðar eftir hrun, var
Tora ein þeirra sem gaf kost á sér
til setu á þinginu. „Það var meira
að segja gert grín að því í ára-
mótaskaupinu. Mér fannst það
mjög sárt. Þessir fordómar bera
keim af einelti, fólk tekur ekki mark
á mér og tekur mig ekki alvarlega.
Ég er frekar umborin sem vesaling-
ur. Þetta er minn daglegi veruleiki.“
Atvinnumöguleikar slæmir
Tora hefur líka reynt á eigin skinni
að fyrir transfólk er atvinna ekki
sjálfsagður hlutur. „Eina leiðin fyr-
ir mig til að finna vinnu var að stíga
aðeins meira inn í mitt gamla sjálf.
Ég ætla ekki aftur inn í skáp, en ég
þurfti nánast að gera það. Ég hugsa
og tala um mig í kvenkyni en er til
dæmis ávörpuð sem karl í vinnunni,
það er óþægilegt og meðal annars
ástæða þess að ég ákvað að byrja
formlega kynleiðréttingarferlið
núna.“
„Ég fór eitt sinn til ráðgjafa hjá
Vinnumálastofnun vegna þess að
ég hafði opnað mig sem transkona
og átti erfitt með að fá atvinnu. Ein
staðan sem var laus var starf mark-
aðsstjóra hjá banka. Ég er markaðs-
fræðingur að mennt, hef unnið á
auglýsingastofu og er mjög reynslu-
mikil í þessum bransa. Ráðgjafinn
sagði að ég gæti ekki búist við svona
starfi í þessu lífi, að ég mundi aldrei
fá vinnu þarna sem Tora. Ég fæ að
vera til, það er ekki verið að sparka í
mig eða hrækja á mig á götu, fólk vill
vera pólitískt réttþenkjandi í dag,
en glætan að ég fái einhverja góða
stöðu eða að ég verði kosin á þing
eða álíka, gleymdu því!“
Raddir eru mikilvægar
Tora hefur áður komið fram í
viðtölum um stöðu transfólks og eig-
ið líf og er stolt af því að hafa átt þátt
í að opna umræðuna í okkar sam-
félagi. „Það skiptir máli að raddir
transfólks heyrist í samfélaginu. Það
er mjög langt í land. Þetta er ekkert
komið og þó að ég megi vera til og
það sé ekki verið að hlæja að mér
opið, þá er verið að því bak við mig.
Það veit ég og finn. Við njótum ekki
sömu réttinda.“
„Það er stór munur á réttindum
kynjanna. Ég hef notið forréttinda
karlkynsins. Þeim réttindum hef ég
ekki verið alveg tilbúin að sleppa,
svona fyrst ég fæddist í þessum lík-
ama. Ég viðurkenni að mér þyki
svolítið þægilegt við ákveðnar að-
stæður að nýta mér forréttindi karl-
manna. Ég á það til að grípa til karl-
mennskunnar þegar mér er ógnað.
Þá breikka ég bringuna og dýpka
röddina. Það er stórmerkilegt að fá
að upplifa muninn. Í raun má samt
segja að í þjóðfélaginu standi karl-
arnir fremst, svo koma konurnar og
þar á eftir transfólk.“
Öskrandi leigubílstjóri
Ég bið Toru að gefa mér dæmi um
bögg í daglega lífinu. Hún á heilan
hafsjó af þeim. „Ég var til dæmis
hjólandi síðasta vetur í skítakulda.
Bara sæt, með uppsett hárið og á
hælunum mínum. Ég var að bíða
eftir umferðarljósi og leigubílstjóri
sem beið eftir beygjuljósi svínaði
fyrir mig og fannst ég í órétti. Hann
byrjaði að öskra á eftir mér, ætlaði
að skamma þessa óþekku stelpu, en
ég sneri mér við og öskraði á hann
eins karlmannlega og ég gat. Hann
hrökklaðist undan, því hann hefði
aldrei leyft sér svona framkomu við
karlmann. Það eru smáu atriðin sem
safnast upp. Ég á mjög erfitt með að
díla við þetta og þess vegna hef ég
verið svo tvístígandi með að ganga
í gegnum kynleiðréttingarferli. Það
kemur stundum upp mikil reiði í
mér og mig langar oft að berja frá
mér, því mér finnst þetta svo ósann-
gjarnt. Núna er ég að fást við þetta
með æðruleysi og framtíðin er björt.“
Að flest öllu leyti líður henni þó
miklu betur í kvenhlutverki. „Þá er
eins og allt stemmi. Bæði útlitslega
og tilfinningalega. Svolítið eins og að
losna úr álögum.“
Misskilningur útbreiddur
Tora segir mikinn misskilning ríkja
um transfólk í samfélaginu. „ Ferlega
margir blanda saman og ruglast
„Það er stór mun-
ur á réttindum
kynjanna. Ég hef notið
forréttinda karlkynsins.
Þeim réttindum hef ég
ekki verið alveg tilbúin
að sleppa, svona fyrst ég
fæddist í þessum líkama.
Vildi vera mýkri Tora er stælt og glæsileg en myndi, að eigin sögn, þiggja aðeins mýkri línur.

BEINT FRÁ VERKSMIÐJU
okkar eigin framleiðsla
hágæða
PLANKAPARKET
ENGIR MILLILIÐIR
LÆGRA VERÐ
108 Reykjavík • S. 581 2220 • 840 0470 • www.parketverksmidjan.is
ENGIR MILLILIÐIR
LÆGRA VERÐ
BEINT FRÁ VERKSMIÐJU
okkar eigin framleiðsla
hágæða
PLANKAPARKET
Síðumúla 31 • 108 Reykjavík • S. 581 2220 • 840 0470 • www.parketverksmidjan.is
ENGIR MILLILIÐIR
LÆGRA VERÐ
BEINT FRÁ VERKSMIÐJU
okkar eigin f
PLANKAPARKET
840 0470 • www.parketverksmidjan.is
ENGIR MILLILIÐIR
LÆGRA VERÐ
BEINT FRÁ VERKSMIÐJU
okkar eigin framleiðsla
hágæða
PLANKAPARKET