Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.2015, Blaðsíða 20

Helgarblað 28.–31. ágúst 201520 Umræða
Egilsstaðir, Skriðuklaustur, Óbyggðasetur
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
É
g var austur á Héraði um síð­
ustu helgi, flaug til Egilsstaða
þar sem ég flutti erindi og
skoðaði bílasýningu og sat
svo fína hreindýraveislu í
boði heimamanna, svo var haldið
inn eftir Fljótsdalnum og alveg inn
í annan botna hans í þann stað
sem nú heitir „Óbyggðasetur“ og
er frábærlega áhugaverður staður.
Veður var blítt og milt og mér sem
Íslendingi hefur alltaf þótt eitthvað
útlandalegt við Fljótsdalinn, hann
er svo grænn og svo öll þessi tré
hvert sem litið er, meira að segja
„kjarr, tuttugu metra hátt“ eins og
Megas söng um Hallormsstað. Þeir
sögðu mér að vísu heimamenn að
stundum kæmu útlendingar sem
hefðu lagt upp í bíltúr inn dalinn
til að skoða skóginn, en að þeir
hafi svo snúið aftur og ekki þóst
hafa fundið neitt slíkt. En þannig
er auðvitað hroki fólks í þess kon­
ar löndum þar sem tré eru svo há
og standa svo þétt að það sér næst­
um hvergi til sólar, og vonlaust að
setja á sig áttir nema með kompás
eða háþróuðum vísindum.
Ormsteiti
Það var hátíðarstemning í Egils­
staðabæ, Ormsteiti, og þar hefur
ýmislegt gerst síðan ég kom þang­
að síðast í svipuðum tilgangi. Ís­
lenskir kaupstaðir eða kauptún
sem ekki standa við sjó og hafa þá
ekki höfn í hjarta bæjarins eru í
meiri vandræðum en ella að finna
sér sjálfsmynd; að verða eitthvað
meira en bara hús sem hafa ver­
ið byggð nálægt hvert öðru eins
og fyrir tilviljun. Kannski ættu
þannig staðir að byrja á að koma
sér upp þessum skylduga klasa af
menningarpóstum sem við þekkj­
um úr vestramyndunum: brautar­
stöð, viskíkrá „Saloon“ með
gistingu á efri hæð og hestasteini
fyrir utan, og svo lögreglustöð. En
það verður seint, og vantar ýmis­
legt þannig að svo geti orðið. Og
svo er hins að gæta að Egilsstaðir
eru svo nýtt byggðarlag. Er ég kom
þar fyrir alllöngu sat ég reyndar
inni á merkilegu brasilísku kaffi­
húsi sem þar var rekið í þann tíð,
í elsta húsi bæjarins að því er mér
skildist. Ég spurði hvað það væri
gamalt og fékk að vita að það hefði
verið byggt nálægt 1950, en það
þykir engin ósköp hjá þeim sem
mest hafa alið manninn í Reykja­
vík eða maður tali nú ekki um Ísa­
fjörð þar sem elstu hús eru frá því
skömmu eftir 1700.
En margt hefur verið gert á
Egils stöðum, ekki bara bæjarhátíð
heldur líka menningarmiðstöð í
gamla sláturhúsinu í miðjum bæn­
um, með samkomusal í gömlu
frystiklefunum og málverkasýn­
ingu og alls konar fínheitum.
Hefði þurft að vera fiðluséní
Í hreindýraveislunni um kvöldið
stjórnaði sjálfur Magni Ásgeirsson
fjöldasöng og gamanmálum ásamt
frænda sínum, og lét meira að
segja fólk í þessum langa korn­
bragga krækja saman höndum
og vagga sér á víxl eins og gert er
á þýskum bjórhátíðum. Þó var
ekki svo þröngt eins og stundum
er á Októberfest í Bæjaralandi að
mönnum er ómögulegt að komast
á náðhús, en þar syðra eru þeir líka
með ræsi undir borðum og kemur
sér þá vel að vera í leðurstuttbux­
um. En allir gátu hreyft sig frítt á
Ormsteitinu. Þar voru líka fluttir
tveir leikþættir, sá fyrri var frum­
saminn eða byggður á þjóðsögu og
var reyndar fluttur dálítið eins það
væri verið að gera grín um svona
áhugateater, og kannski var það
raunin. Í hreindýraveislunni var
bæði boðið upp á súpu og hrein­
dýrasteik, hún var ljúffeng þótt
ég lenti í basli með þunn og stökk
plasthnífapör, enda ekki með fín­
hreyfingar eins og fiðluséní.
Lognprúður lögurinn
Svo var haldið inneftir dalnum,
Lögurinn á sínum stað kyrr og
sléttur. Í hugann kom gömul vísa
sem einhver orti og eignaði Aust­
firðingum og gerði grín að flámæli
sem þar mun hafa tíðkast fyrr á tíð:
„Lognprúður Lögurinn / læknar
allan sefa / hingað leitar högurinn
/ hérna við ég lefa.“ Reyndar eru
ýmis dæmi um flámæli í íslenskum
skáldskap, og það hinni dýrustu
ljóðlist, eins og sjálfum Passíusálm­
um Hallgríms, sbr.: „ Uppskorið
verður eilíft spé / agg og forsmán
í helvíte.“ Og svo er gaman að öllu
bullinu sem hefur verið ort á þenn­
an hátt, eins og húsganginum sem
ég heyrði eitt sinn: „Presturinn í
stólinn sté / stóð hann upp og piss­
aðe / óð þá fólkið upp í hné / og ein
kelling drukknaðe.“
Ég hef nokkrum sinnum farið
þarna um, ekið svona „hring“ um
Fljótsdalinn, inneftir öðrumegin
og út fyrir handan, en aldrei kom­
ið innar en að Skriðuklaustri, og
svo veginn þar eigi allskammt frá
upp að Kárahnjúkum. En dalurinn
er aldeilis ekki búinn þótt maður
sé kominn að Skriðuklaustri, fram
í hinn óralanga Fljótsdal innan­
verðan skagar múli og skiptir hon­
um í tvo afdali, sem eru kallaðir
Norðurdalur og Suðurdalur, þótt á
korti megi sjá að þeir eru aðallega
vestar og austar en hinn.
Pokahlaup á Skriðuklaustri
Það var auðvitað áð á
Skriðuklaustri, þessum stórkost­
lega stað þar sem Gunnar skáld
Gunnarsson fékk þýskan arkitekt
til að teikna fyrir sig sannkallaðan
herragarð, og hófst bygging hans
1939. Þetta eru feiknalega mikil hús
og glæsileg. En þó var staðurinn að
því er mér skilst aldrei reistur nema
til hálfs, vinnufólksskálar sumir
urðu aldrei byggðir, enda liðin sú
forna tíð sem tíðkast hafði þegar
skáldið yfirgaf landið áratugum
fyrr og venjan var að hafa hjú sem
nokkurs konar matvinnunga og
senda karlpeninginn jafnvel í verið
á útmánuðum.
Það var mikill mannfagnaður
á staðnum, partur af þeirri menn­
ingarhátíð sem fram fór þessa daga
í dalnum, ég sá krakka í poka­
hlaupi, ákaft hvatta af manni með
hljóðnema og öflugt hljóðkerfi,
sem þó þagnaði jafnan þegar verst
gegndi. Svo komu menn með langa
rabbabara og það var keppt hver
væri lengstur, og svo var farið í
nokkurs konar spjótkast með stilk­
ana. Meðfram var kökuhlaðborð og
fólk gæddi sér á kaffi og öllu þessu
fíniríi í garðskálum og súlnagöng­
um og úti á túni, og einhvers staðar
sveif andi Gunnars skálds yfir vötn­
um. Og á svona degi gat maður skil­
ið að þarna vildi hann búa sér ból;
hlýjan og náttúrufegurðin er eins
og best verður fyrir mannabústaði.
Inn í Norðurdal
Svo var haldið lengra inneftir, inn
í afdalinn Norðurdal, eða norð­
urkvísl Fljótsdalsins. Þangað er
fínn vegur og áfram er jafn grænt
og búsældarlegt, þó er þetta orðið
Skriðuklaustur, bústaður Gunnars Gunnarssonar Og á svona degi gat maður skilið að þarna vildi hann búa sér ból; hlýjan og
náttúrufegurðin er eins og best verður fyrir mannabústaði. MyNd SKúLI BjörN GuNNarSSON„ Í hreindýraveisl-
unni var bæði
boðið upp á súpu og
hreindýrasteik, hún var
ljúffeng þótt ég lenti í
basli með þunn og stökk
plasthnífapör, enda ekki
með fínhreyfingar eins og
fiðluséní.
Gunnar Gunnarsson Og einhvers staðar
sveif andi Gunnars skálds yfir vötnum.
Hreindýr En dýrið reisti makkann og keyrði aftur hausinn svo að fætur bóndans festust
undir hornunum, og þannig steypti dýrið sér út í jökulsá og sundreið yfir.
Rafport ehf • Nýbýlavegur 14 • 200 Kópavogur • S: 554-4443 • rafport.is
Fermax mynd-
dyrasíma kerfi
er bæði fáguð
og flott vara
á góðu verði
sem hentar
fyrir hvert
heimili. Hægt
að fá með eða
án myndavélar
og nokkur útlit
til að velja um.