Fréttatíminn - 11.03.2016, Qupperneq 18

Fordæmalaust góðæri í
sjávarútvegi í kjölfar gengis-
falls krónunnar hefur
dregið auðæfi að stærstu
kvótafyrirtækjunum. Vegna
mikilvægis ferðamannaiðn-
aðar kemur ekki lengur til
greina að styrkja krónuna
til að flytja hluta af þessari
hagsæld til almennings með
lækkun innflutnings og
auknum kaupmætti. Eftir
situr óleystur vandi: Hvernig
má flytja bættan hag sjávar-
útvegs til almennings?
Gunnar Smári Egilsson
gunnarsmari@frettatiminn.is
Með falli krónunnar 2008 hrundi
kaupmáttur alls almennings á sama
tíma og hagur útf lutningsgreina
vænkaðist og forsendur sköpuðust
fyrir fjölgun ferðamanna. Verðmæti
útfluttra sjávarafurða hækkaði mik-
ið án þess að innlendur kostnaður
hækkaði. Við þetta hófst fáheyrt góð-
æri í sjávarútvegi sem ekki sér fyrir
endann á.
Frá Hruni og til ársloka 2014 hækk-
aði eigið fé 30 stærstu kvótafyrir-
tækjanna um 230 milljarða króna
að teknu tilliti til arðgreiðslna. Á
sama tíma greiddu þessi fyrirtæki
um 33 milljarða í veiðigjöld fyrir af-
not af auðlindum sjávar. Um 15 pró-
sent af bættum hag sjávarútvegsfyr-
irtækjanna rann þannig í ríkissjóð
sem gjald fyrir auðlindina. Til sam-
anburðar þá greiddu fyrirtækin um
44 milljarða króna í arð til eigenda
sinna á tímabilinu eða um 17 prósent
af bættum hag fyrirtækjanna.
Mest af gróðanum situr eftir í fyrir-
tækjunum og hefur stórbætt eigin-
fjárstöðu þeirra. Í árslok 2009 nam
samanlagt eigið fé þessara fyrirtækja
um 76 milljörðum króna að núvirði.
En það var orðið 262 milljarðar króna
í árslok 2014.
Eituráhrif af sjávarauði
Stærstu sjávarútvegsfyrirtækin eru
því orðin ógnarsterk. Sum fyrirtækj-
anna og eigendur þeirra eru fyrir-
ferðamikil í fjárfestingum, langt út
fyrir sjávarútveginn. Sum fyrirtækj-
anna taka líka virkan þátt í stjórn-
málum, bæði með stuðningi við
stjórnmálaflokka, einstaka stjórn-
málamenn og með því að halda úti
fjölmiðlum á borð við Morgunblaðið
og stýra ritstjórnarstefnu þess blaðs
og skoðunum.
„Ævintýralegur auður útgerðar-
manna er farinn að eitra verulega alla
pólitíska umræðu í landinu. Áróður
sem hentar útgerðarmönnum í alls
kyns málum bylur á landsmönnum
daginn út og daginn inn. Alls kyns
hálfsannleikur og smjörklípur eru
endurteknar svo oft að þær síast inn
í vitund þjóðarinnar og brengla þjóð-
félagsumræðuna útgerðarmönnum í
hag,“ skrifaði Jón Steinsson hagfræð-
ingur í blaðagrein fyrir skömmu og
hélt því fram að fjárhagslegur styrk-
ur kvótafyrirtækjanna væri sjálfstætt
vandamál vegna eituráhrifa þeirra á
samfélagsumræðuna.
Val á mili hagsmuna
Frá fyrri hluta síðustu aldar hefur
hagstjórn á Íslandi snúist um nokkurs
konar jafnvægi gengis íslensku krón-
unnar milli hags meginþorra almenn-
ings af háu gengi og ódýrum innflutn-
ingi og hagsmuna útgerðarinnar af
lágu gengi og verðmætaaukningar út-
flutnings. Eins og í mörgum vanþró-
uðum hagkerfum og fyrrum nýlend-
um freistuðust stjórnmálamenn til að
kaupa sér vinsældir meðal almenn-
ings með of háu gengi og tímabundið
bættum kaupmætti vegna verðlækk-
unar á innfluttum vörum.
Því lengur sem stjórnmálamenn
héldu genginu háu því verr lék það
útflutningsgreinarnar og einkum
sjávarútveginn. Stjórnvöld gripu þá
til allskyns millifærslna og stuðn-
ings, niðurgreiddra vaxta og alls
kyns plástra, til að vega upp á móti
blóðmissi útgerðarinnar en þurftu
Ævintýralegur
auður útgerðarmanna
er farinn að eitra
verulega alla pólitíska
umræðu í landinu.
Jón Steinsson
hagfræðingur
HEKLA · Laugavegi 170-174 · Reykjavík · sími 590 5000 · hekla.is · umboðsmenn um land allt:
Höldur Akureyri · Bílasala Selfoss · Bílás Akranesi · HEKLA Reykjanesbæ · Heklusalurinn Ísafirði
www.volkswagen.is
Við kynnum til leiks fjórðu kynslóð af vinsælasta atvinnubíl
á Íslandi undanfarin ár. Enn meiri staðalbúnaður, aukið
öryggi og öflugri vélar eru aðeins nokkur atriði sem gera
hinn nýja Caddy svo aðlaðandi. Nú kemur Caddy líka í
fimm og sjö manna fjölskylduútfærslu með nálgunarvara
og loftpúðum fyrir ökumanns- og farþegarými.

Nýr Volkswagen Caddy
kostar frá
2.670.000 kr.
(2.135.226 kr. án vsk)
Glæsilegur vinnubíll
www.volkswagen.is
AtvinnubílarHEKLA býður gott úrval atvinnubíla og góða þjónustu.
Nýr Volkswagen Caddy
Sjávarútvegur Ógnargróði vegna lækkunar krónu og veiðigjalda
30 stærstu hafa hagnast um
230 milljarða frá Hruni
300
250
200
150
Veikt gengi skilar gróða
Gengisfall krónunnar árið 2008 skilaði mikilli tekjuaukningu til sjávarút-
vegsfyrirtækja þrátt fyrir lægra verð á mörkuðum. Verðmæti sjávarútflutn-
ings á föstu verðlagi í milljörðum króna.
Veiðigjöldin lág miðað við bættan hag
Veiðigjöldin fóru hæst í 27 prósent af bættum hag sjávarútvegsfyrirtækja
árið 2013 en hafa lækkað síðan. Upphæðir í milljörðum króna.
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
44
milljarðar
Bættur
hagur
Veiði­
gjöld 2,3
milljarðar
3,7
milljarðar
9,4
milljarðar
13,1
milljarður
9,4
milljarður
63
milljarðar
85
milljarðar
55
milljarðar
61
milljarðar2010
2011
2012
2013
2014
18 | fréttatíminn | Helgin 11. mars–13. mars 2016