Fréttatíminn - 18.03.2016, Blaðsíða 42

í lífi barna sinna en þeir feður sem
ekki taka fæðingarorlof.
Launamunur skaðar feður
Framan af var erfiðara fyrir karla en
konur að samræma atvinnu og upp-
eldi, en það hefur líka breyst með til-
komu fæðingarorlofs. Viðhorfskann-
anir meðal atvinnurekenda sýna þó
að enn er töluvert erfiðara fyrir feð-
ur en mæður að nýta sameiginlega
réttinn, sem sýnir að sú hugmynd að
feður séu aðstoðarmæður er enn til
staðar. Ingólfur er með svör á reiðum
höndum varðandi þann vanda. „Al-
þingi þyrfti að taka sig saman í and-
litinu og endurvekja samþykkt sína
frá því í desember 2012, þegar tekin
var ákvörðun um það að lengja fæð-
ingarorlofið í 12 mánuði og skipta því
í 5 fyrir móður, 5 fyrir föður og 2 til
að deila, og svo hækka greiðslurnar
upp í það sem þær voru fyrir 2008.
Og svo þarf leikskólinn að taka fyrr
við börnunum en hann gerir í dag.
Þá myndum við sjá verulega stórt
stökk í þessu.“
„Annað sem heldur feðrum niðri
er kynbundinn launamunur. Það
bítur hvað í annars skott á því sviði.
Um það bil fjórðung af kynbundn-
um launamun má skýra með því
hvað fæðing barns hefur mismun-
andi áhrif á stöðu karla og kvenna
á vinnumarkaði. Mömmurnar eru
lengur heima meðal annars af því
það borgar sig fjárhagslega og þannig
er þessum mun viðhaldið.“
Barnið á rétt
„Mér finnst númer eitt, tvö og þrjú
vera réttur barnsins til að kynnast
báðum foreldrum sínum,“ segir Ívar.
„Það er barnið sem er aðalatriðið hér
en ekki foreldrarnir. Og lögin eiga að
endurspegla þennan rétt barnsins.
Öll börn eiga að eiga jafnt aðgengi
að föður og móður. Mér fannst fæð-
ingarorlofið frábær tími en mér
finnst líka að dóttir mín hafi átt rétt
á honum.“
Þórhallur og Davíð eru sammála
því og taka undir hversu gott það
hafi verið að geta verið frá vinnu til
að tengjast barninu. Nú séu þeir með
jafn einfalda hluti á hreinu og að vita
hvar snuddurnar og bleiurnar séu
og hvernig best sé að klæða barnið.
„Það sem ég man mest frá orlofinu er
að það var ekkert, nákvæmlega ekki
neitt, annað hægt að gera. Og ég held
að það erfiðasta við orlofið hafi verið
þegar maður fékk samviskubit yfir
því að vilja gera eitthvað annað en að
vera með barninu,“ segir Þórhallur.
„Maður hefur náttúrulega ekki
hugmynd um hvað maður er að gera
en maður lærir það bara á leiðinni,“
segir Davíð.
Aðspurðir um samband sitt við
„Það er fátt sem raunverulega
stöðvar karla í dag þegar
kemur að þessu hlutverki að
vera pabbi, þó auðvitað séu til
undantekningar,“ segir Arnar
Gíslason, kynjafræðingur og
tveggja barna faðir.
„Það eru auðvitað ýmsar áskoranir
sem tengjast okkar menningu, m.a.
um vinnu, en heilt yfir geta karlar
í dag einfaldlega ákveðið að vera
góðir pabbar og að leggja áherslu á
það hlutverk.
„Fæðingarorlof feðra hefur hjálp-
að mikið til og það er mikilvægt að
hlúa betur að því. En það er ekki
hægt að mæla allt í peningum. Þeg-
ar dóttir mín fæddist hafði ég verið
að vinna í Bretlandi og mig minnir
að ég hafi átt rétt á um hundrað
þúsund krónum á mánuði, en í
mínum huga var þetta mikilvæg
fjárfesting, ef svo má segja, og mér
fannst fórnarkostnaðurinn af því
að taka ekki orlof eða mjög stutt
orlof vera miklu meiri. Ég tók þá
fjóra og hálfan mánuð og ég sé ekki
eftir þeirri ákvörðun.“
Þrátt fyrir að ekkert stoppi feður
í að blómstra í föðurhlutverkinu í
dag segist Arnar samt oft sjá hluti
sem minni hann á gömlu línurnar
milli mæðra og feðra. „Það er
ekki þannig að jafnrétti þróist af
sjálfu sér. Konur hafa þurft að taka
margan slaginn úti í samfélaginu
og á vinnumarkaðinum í gegnum
tíðina, og þegar kemur að því að
setja fjölskylduna í forgang held ég
að karlar séu í góðri aðstöðu til að
stuðla að breytingum. Það er ýmis-
legt í okkar menningu, stundum
litlir hlutir, sem gerir ráð fyrir
konum sem aðaluppalendum og
körlum þá kannski sem fyrirvinnu.
Það er kannski ekki óeðlilegt því
helmingunartími hefðanna getur
verið langur, ekki síst þeirra sem
tengjast kynjunum. Dæmi um
þetta er að almennt spyr fólk mig
meira um hvernig gangi í vinnunni
og hvort ekki sé nóg að gera, en
líklega síður hvernig gangi með
börnin og heimilið, nema auðvitað
núna þegar við erum nýbúin að
eignast barn.
„Almennt held ég að það sé ekki
í boði í dag að vera pabbinn sem er
svona á kantinum í uppeldi barna
sinna og í heimilisrekstrinum og er
þá frekar með hugann við vinnuna
og fyrirvinnuhlutverkið. Og mér
sýnist feður í dag almennt ekki
hafa neinn áhuga á að staðsetja sig
þar.“
„Það er svo margt sem felst í því
að vera gott foreldri,“ segir Arnar,
aðspurður um það hvað felist í því
að vera góður faðir í dag. „Ég held
að þú verðir fyrst og fremst að sýna
umhyggju og hlusta og láta börnin
vita að þú sért manneskja sem þau
geta treyst. Svo þarf auðvitað að
sinna ákveðnum grunnþörfum
og reyna að hafa sæmilega skýrar
línur og mörk í uppeldinu. Ég finn
það eftir því sem dóttir mín eldist,
en hún er að verða átta ára, að þá
flækist félagslegi veruleikinn hjá
börnunum og það kemur meiri
dýpt í hann. Þá finn ég fyrir því
hversu mikilvægt það er að vera
næmur á umhverfi barnanna og á
hvað þau eru að upplifa. Stundum
gengur það vel, stundum ekki, það
er bara stöðugur lærdómur hjá mér
sem foreldri.“
„Skaffarahlutverkið lifir ennþá
í samfélaginu en í mínum huga er
það sameiginleg ábyrgð foreldra og
ég sé ekki kostina við að tengja það
hlutverk sérstaklega við karla. Fjöl-
skyldur eru allskonar og það eru til
svo miklu fleiri týpur af foreldrum
en mamma plús pabbi.
En Ísland er, að ég held, talsvert
efnishyggjuþjóðfélag og hér, eins
og annars staðar, eru misgáfulegar
hugmyndir um hlutverk kynjanna.
Það getur verið auðvelt að detta
inn í að fylgja þessháttar viðmiðum
um það hvernig fólk eigi að reka
fjölskyldu og heimili. Mitt mark-
mið er að reyna að elta það ekki í
blindni og reyna að finna leiðir til
að einfalda lífið og mín tilfinning er
að fólk í dag sé síður tilbúið að láta
bjóða sér þetta kapphlaup heldur
en fyrir nokkrum árum, og það á
líka við um karla. Fólk vill standa
sig vel í starfi og öðrum verkefnum,
en einnig hafa rými til að vera
góðir foreldrar.“
Arnar segir eina mestu áskorun
ungra feðra í dag í raun vera þá
sömu og ungra mæðra; að reyna að
samræma atvinnu og heimilislíf.
Ég held að mikið af ungu fólki
í dag upplifi ákveðið rof á milli
síns daglega veruleika og svo þess
hvaða væntingar eru gerðar til
fólks og hvernig samfélagið virðist
vera uppbyggt. Það er mikið til
umræðu að það sé oft ekkert grín
að reyna að samræma vinnu og
fjölskyldu í dag. Að reyna að fram-
kvæma alla hluti sem þarf að gera
yfir daginn án þess að það sjóði
upp úr, koma öllum í skóla, vinnu,
frístundir, elda, þrífa og vera
til staðar fyrir börnin og annað
fólk í lífi sínu – fólk upplifir þetta
stundum eins og farsa. Ég og konan
mín finnum okkur reglulega í að-
stæðum þar sem klukkustundirnar
í sólarhringnum ríma engan veginn
við allt það sem þarf að gera, og
hlæjum oft að því hvað þetta getur
verið ruglað. Við erum alltaf að
reyna að einfalda hlutina og það
munar rosalega um að vera sam-
taka í því. En lykilatriði er oft að
átta sig á því að það er ekki hægt að
gera allt og vera fullkominn í öllu.
Þá er maður kominn í ruglið.“ | hh
Ekki í boði að vera
pabbi á kantinum
Pabbahlutverkið
Móðurást eftir Nínu
Sæmundsson er
tileinkuð mæðrum
með ung börn og
var afhjúpuð árið
1930. Föðurástin
hefur ekki fengi jafn
mikið pláss í listum
því feður voru ekki
uppalendur fyrr en í
seinni tíð, sem þýðir
vitaskuld ekki að sú
ást sé síðri. „Flestir
þeir feður sem eru
virkir í umönnun
barna frá byrjun
þróa með sér
sterka föðurást,
líkt og mæður
þróa móðurást, og
föðurástin er ekki
síðri en móður-
ástin. Því má
segja að feður séu
hvorki vanhæfari
en mæður til þess
að sjá um barnið
sitt, né veiti minni
ást og umhyggju.”
(Ingólfur V.
Gíslason)
Arnar Gíslason kynjafræðingur með
börnin sín tvö, Ronju og óskírðan son.
Mynd | Rut
42 | fréttatíminn | Helgin 18. mars–20. mars 2016
SÍMI 5 700 900
KRINGLUNNI 2. HÆÐ | HAGKAUPSHÚSINU, SKEIFUNNI | SPÖNGINNI,
GRAFARVOGI | SMÁRALIND, 1 HÆÐ.
Gildir til
26. mars
Handprjónasamband Íslands

Skólavörðustíg 19
s. 552-1890
www.handknit.is
Aðrir litir
í Léttlopa
Frábært úrval
aF sundFötum!
Bláu húsin Faxafeni | S. 555 7355 | www.selena.is Selena undirfataverslun