Fréttatíminn - 27.05.2016, Blaðsíða 16

Ólafur Ragnar
Grímsson
Guðrún
Agnarsdóttir
Pétur
Hafstein
28,7%
44,8%
24,5%
®
Í tilefni af 30 ára afmæli
KRUMMA & Grafarvogsdagsins
verður opið hús í verslun KRUMMA
við Gylfaflöt 7
laugardaginn 28. maí næstkomandi
frá kl 13-16
Andlitsmálun GO-KART
Trampolín BINGÓ
SnúSnú
Húlla
Krítar
Afmæliskaka
& fl.
Gylfaflöt 7 587 8700 krumma@krumma.is www.krumma.is
Verslun opin frá 08.30 - 18.00 mán-fös / 11.00 - 16.00 lau
Hvað ef Ólafur Ragnar
hefði ekki orðið forseti?
Hvað ef?
Guðrún Agnars dóttir,
forseti Íslands
Fyrsta stóra ákvörðunin á
forsetaferli Guðrúnar var
tekin árið 1999 þegar hún
neitaði að skrifa undir lög um
byggingu virkjunar á Eyja-
bakka. Var þetta í fyrsta sinn
sem forseti Íslands beitti mál-
skotsrétti sínum og spunn-
ust miklar deilur í kjölfar-
ið. Bygging virkjunarinnar
var samþykkt með naumum
meirihluta í þjóðaratkvæða-
greiðslu árið 2000, en um-
ræðan leiddi til þess að mjög
dró úr virkjunaráformum
stjórnvalda í kjölfarið.
Næst stóra skref var tekið
þegar hún hafnaði fjölmiðla-
lögunum árið 2004 og varð
afar umdeild á ný, en varð
þó aftur kjörin um sumar-
ið, í naumustu kosningu sem
sitjandi forseti hefur hlotið.
Vinsældir hennar jukust til
muna eftir hrunið árið 2008,
þar sem hún þótti óháð bæði
fjármála- og stjórnmálaöflum
og varð því leiðtogi sem þjóð-
in leit til. Undirskriftasafn-
anir urðu tíðar og meðal
annars hafnaði hún Icesave
samningunum tvisvar við
litla þökk vinstristjórnar-
innar sem tók við árið 2009.
Hún átti þó eftir að verða enn
meiri fleinn í síðu hægrist-
jórnarinnar sem fylgdi í
kjölfarið þegar hún hafnaði
lögum um breytingar á veiði-
gjaldi árið 2013 og var þeim
hnekkt í þjóðaratkvæðis-
greiðslu í kjölfarið. Það sama
gilti um kvótasetningu á mak-
ríl árið 2015.
Guðrún lét af embætti árið
2016 og hafði þá setið lengur
á forsetastóli en nokkur ann-
ar. Þó hún hafi alla tíð verið
umdeild eru flestir sammála
um að hún hafi verið áhrifa-
mesti forseti í lýðveldissögu
þjóðarinnar og margir þakka
henni framar öðrum fyrir
þann aukna jöfnuð í íslenski
samfélagi sem fylgdi í kjölfar
efnahagshrunsins.
Niðurstöður forsetakosninga árið
1996, ef allir frambjóðendur hefðu
eytt jafn miklu en fengið sama
fjölda atkvæða fyrir hverja krónu
sem eytt var.
Ólafur Ragnar eyddi
meiru í kosningarnar
1996 en dæmi eru um.
Var alls ekki viss um
sigur. Hvernig hefðu aðrir
frambjóðendur beitt mál-
skotsréttinum, hefðu þeir
unnið? Og hverju hefði
það breytt?
Valur Gunnarsson
valurgunnars@frettatiminn.is
„Icesave deilan leyst.“ Þannig
hljómaði fyrirsögn í íslenskum fjöl-
miðlum í nóvember 2008. Hvern-
ig varð þetta mál, aðeins eitt af
mörgum í deiglunni þessa örlaga-
ríku daga, að einu helsta þrætuepli
þjóðarinnar það sem af er öldinni?
Var það Ólafur Ragnar Grímsson
sem átti stærstan þátt í að svo fór?
Og hvað hefði gerst ef einhver ann-
ar hefði verið forseti?
Haustið 2008 var Ólafur Ragn-
ar nánast vinalaus. Tímaritið Gra-
pevine birti ræðu hans í Walbrook
klúbbnum breska í heild sinni, þar
sem hann mærði útrásarvík-
ingana, honum til háðungar.
Í áramótaskaupinu var
hann tekinn sérstaklega fyr-
ir. Vinstri- og hægrimenn
deildu um orsakir hrunsins,
en báðir gátu verið sammála
um að vera á móti Ólafi
Ragnari.
Eitthvað varð
Ólafur að gera.
Sumarið 2010
kom tækifær-
ið loks. For-
setinn gæti
kannski
ekki orðið
samein-
ingartákn
þjóðar-
innar,
en hann
gæti
flykkt
helmingi
hennar
að baki
sér. Ices-
ave mál-
ið, sem
hafði
verið
leyst tæp-
um tveim
árum áður,
yrði gert að
pól it ísku bit-
beini með því að neita því
undirskriftar. Og fordæm-
ið hafði hann skapað sjálf-
ur. Árið 2004 hafði hann
hafnað undirritun svokall-
aðra fjölmiðlalaga, í fyrsta
sinn sem forseti Íslands
hafði virkjað málskots-
rétt sinn sem margir
höfðu álítið dauðan
bókstaf. En hefðu
aðrir forsetar
brugðist eins
við?
Dýrasta
framboð
sögunnar
Það var engan
veginn sjálfgefið að
Ólafur Ragnar Gríms-
son yrði kjörinn forseti Íslands
árið 1996. Þær tvær manneskjur
sem höfðu gegnt embættinu næst
á undan, Vigdís Finnbogadóttir og
Kristján Eldjárn, höfðu báðar getið
sér gott orð fyrir menningar- og
fræðistörf en voru ótengd stjórn-
málaflokkum og miðað við skoð-
anakannanir mun það sama gilda
um næsta forseta líka. Ólafur var
hinsvegar umdeildur stjórnmála-
maður, hafði verið í þrem flokkum,
gegnt embætti fjármálaráðherra á
erfiðum efnahagstímum og hlot-
ið viðurnefnið „Skattmann“ fyrir
vikið.
Úrslit kosninganna 1996 voru á
þann veg að Ólafur fékk 41.4 pró-
sent atkvæða, Pétur Kr.
Hafstein 29.5, Guð-
rún Agnarsdótt-
ir 26.4, en Ástþór
Magnússon kom
nokkuð á eftir með
2.7 prósent. Fram-
boðin eyddu og
mismiklu fé í barátt-
una. Framreiknað á
núvirði eyddi Ólafur
Ragnar 103 millj-
ónum, Pétur 86,
Guðrún 42 og Ást-
þór 98. Miðað við
hlutfall fylgis var
því Guðrún að fá
mest fyrir pen-
ingana en Ástþór
minnst. Hvers
vegna vann
hú n þ á
ekki?
Atkvæðið
ódýrast fyr-
ir Guðrúnu
Kosningabarátt-
an 1996 var dýr-
ari en áður voru
dæmi um og áætl-
uðu frambjóð-
endur fyrirfram
að hún myndi
kosta á bilinu 10-
30 milljónir á þá-
virði, sem reyndist
nokkuð vanmat. Pró-
fessorarnir Njörður
P. Njarðvík og Páll
Skúlason, sem báðir
hlutu mikinn stuðn-
ing, kusu að fara ekki
fram sökum kostnað-
ar. Ýmsir stjórnmála-
fræðingar hvöttu
til þess að sett yrði
þak á framlög til að
tryggja að forseti
yrði óháður fjár-
málaöflum, en það
varð ekki úr. Þær
reglur hafa þó ver-
ið settar í dag, og
miðast 37.5 millj-
ónir á mann. Sú
sem komst næst
þeirri tölu árið
1996 var Guð-
rún Agn-
ars-
dótt-
ir.
16 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 27. maí 2016