Fréttatíminn - 22.10.2016, Qupperneq 18

Tótu, eða Þórunni Elísabetu
Sveinsdóttur listakonu, verður
seint þakkað fyrir framlag
sitt til menningar og mannlífs
Reykjavíkur. Þeir sem þekkja
Tótu betur eru þakklátir fyrir
hennar hljóðlátu leiðsögn,
hversu lagin hún er að hjálpa
viðkomandi að staldra við, snúa
hlutum og hugmyndum upp á
rönd og sjá nýja fegurð í brotn-
um bolla, slitnum regnjakka
eða skökku göngulagi. En síð-
asta sunnudag gerði ég tilraun
til þess að staðsetja Tótu í kyn-
slóð og fá hana til þess að segja
frá framlagi sínu og sinnar
kynslóðar til borgarmála.
Alda Lóa Leifsdóttir
aldaloa@frettatiminn.is
„Þórunn út af hverju“
Tóta hefur ekki setið auðum hönd-
um undanfarið. Hún hélt þrjár
einkasýningar, vann við leik-
myndir fyrir Eiðinn og þáttaröð-
inni Fangar um Kvennafangelsið
og eignaðist sitt áttunda barna-
barn og ennþá er dálítið eftir af
árinu. „Ég er svo forvitinn og fékk
viðurnefnið „Þórunn út af hverju“
þegar ég var barn. Þess vegna er
aldrei dauð stund og verkefnun-
um mínum bara fjölgar. Afsakið
ég ætla að taka þetta símtal.“ Hún
fer yfir nokkur atriði með leik-
stjóranum að Extravaganza, sem
er nýjasta verk Sölku Guðmunds-
dóttur, og verður frumsýnt í lok
mánaðarins, en Tóta er með bún-
ingana í verkinu. Annað símtal er
tekið áður en hægt er að setjast
niður. Í það skiptið er það ung-
ur rithöfundur sem er að flytja
úr landi og Tóta lofar að kíkja við
hjá höfundinum, hún þarf bara að
taka einn fund út í bæ áður.
Dæmigerð Tóta, hún er tengd
öllum, unga listafólkinu, gömlum
vinkonum upp í sveit, köttunum
í götunni, engin lífvera er henni
óviðkomandi, ekki heldur himin-
tunglin. Aðeins alvarlegri í bragði
segir hún tunglið hafa vakið sig í
nótt. „Það eru merkilegir tímar í
vændum, nýja tunglið boðar minni
áreynslu, og meira flæði í lífi okkar
ekki þetta þunga afl sem hefur ver-
ið allsráðandi undanfarið.“
Mér leiddist þessi tík
Tóta er fædd 1952, af kynslóðinni
sem lagði trúnað við náttúruna, líf-
rænan mat og meiri ást. Hún var
átján ára þegar hún giftist Tomma
sínum, Tómasi Jónssyni auglýsinga-
teiknara, sem var þá slétt tvítugur.
Tóta er af yngri kynslóð en þeirri
sem leiddi áfram réttindabaráttu
kvenna og andstöðu við herinn á
Íslandi. Hún fæddist á Siglufirði inn
í fjölskyldu sem flutti úr einum stað
í annan og stakk sér niður þar sem
atvinna var í boði. Í kjölfarið segist
hún ekki geta sagst koma frá einum
stað frekar en öðrum.
Hún var 23 ára á Kvennafrídeg-
inum sem var haldinn var 1975
og árið sem herstöðvarand-
stæðingarnir voru formlega stofn-
aðir. Hvorttveggja tímamót eftir
áralanga baráttu kynslóðarinnar
á undan Tótu. Í Bandaríkjunum
hafði líka slaknað á réttindabaráttu
kvenna og svartra í Bandaríkjunum
og Víetnamstríðinu var lokið og fólki
fannst því hafa orðið ágengt. „Ég hef
aldrei verið mikið fyrir pólitík“ seg-
ir Tóta, „það var eldra fólk en ég
sem stóð í því. Mér leiddist þetta, ég
skildi ekki þessa tík. Það er kannski
hægt að segja að það hafi verið póli-
tík að heyja baráttu gegn því að
gömlu húsin yrðu jöfnuð við jörðu
og berjast fyrir menningararfnum
og virðingu fyrir því fólki sem hafði
smíðað og lagt mikla vinnu í að
koma okkur úr torfkofunum.“
Ég fæddist hippi
„Ég er fæddur hippi,“ segir Tóta,
„músíkin og tískan, þetta var allt
í kringum mig þegar ég var að al-
ast upp.“ Tóta og Tommi fluttu til
Bretlands árið 1972, hann í nám
og Tóta drakk í sig menninguna
og umhverfið, listina og söfnin
og á kvöldin hékk hún á öxlinni á
honum og drakk í sig allt sem hann
hafði lært um daginn í skólanum.
Á þessum tíma eignaðist hún elstu
börnin sín, þau Jonna og Rut.
„Tíminn í Englandi var svo
merkilegur, við skynjuðum að
heimurinn var að minnka og breyt-
ast, meiri samgangur á milli Bret-
lands og Bandaríkjanna hvað varð-
ar menningarstrauma og músik.
Við fórum á markaði og keypt-
um grænmeti í matinn og próf-
uðum okkur áfram í eldhúsinu.
En við kynntumst líka pönkinu,“
sem Tóta vill meina að hafi kom-
ið í beinu framhaldi af hippunum.
Vivienne Westwood, tískufrömuð-
ur pönksins, var orðin áberandi og
hennar áhrif. Ég man eftir stúlku
sem bjó í sama húsi og við sem
var í hönnunarskólanum. Stúlkan
saumaði jakkaföt þar sem önnur
ermin var stutt og hin löng og hún
var felld í skólanum. En það gerði
ekkert til hún átti eftir að spjara
sig.“
Ég hefði ekki viljað lifa á öðrum
tímum, ekki fæðast ári fyrr né síð-
ar. Þegar ég var í London drakk ég
mig listina, David Hokney var á há-
tindi sínum þá. Ég er þakklát fyrir
það að hafa fengið að upplifa þessa
tíma þegar öll listformin runnu
saman og allt er gerlegt.
Úrvalið í Reykjavík
Þegar Tóta og Tommi komu heim
1977 þá héldu þau áfram að fylgjast
með straumum utan úr heim. „Það
kom til dæmis sending af plötum
til landsins reglulega og svo fylgd
ist ég með því sem var að gerast
í listaheiminum í gegnum Mynd-
lista- og handíðaskólann þar sem
ég fór í mitt listnám stuttu síðar í
Nýlistadeildinni.
Matarúrvalið var að breytast og
Tóta telur upp það sem var í boði:
„Það voru krakkar sem stofnuðu
Kornmarkaðinn þar sem hægt var
að kaupa baunir og hrísgrjón. Örn í
Heilsuhúsinu seldi okkur Gingseng
og krydd í lausu. Við Tommi keyrð-
um austur fyrir fjall að ná okkur í
gulrætur og í Bjarnafirði var fólk
að rækta lífrænt grænmeti.“
Hippinn, pönkið og Kolaportið
Tóta er af hippakynslóðinni sem lagði
trúnað sinn á náttúruna, lífrænan mat
og ástina. Mynd | Alda Lóa
„Ég hef aldrei verið mikið
fyrir pólitík,“ segir Tóta,
„það var eldra fólk en ég
sem stóð í því. Mér leiddist
þetta, ég skildi ekki þessa
tík.“
18 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 22. október 2016