Fréttatíminn - 08.12.2016, Side 16

16 | FRÉTTATÍMINN | Fimmtudagur 8. desember 2016
Þýska ríkið gegn Þýska
sambandslýðveldinu
Þann 19. október réðst lögregla inn á heimili hins 49 ára gamla
Wolfgang Plan í 6.000 manna bænum Georgensmünd í Bæjara-
landi, til að gera vopnasafn hans upptækt. Um leið og lögreglan
birtist hóf maðurinn skothríð og særði fjóra lögreglumenn. Einn
þeirra lést af sárum sínum. Plan var færður í gæsluvarðhald.
Haukur Már Haraldsson
ritstjorn@frettatiminn.is
Plan segist ekki ríkisborgari Þýska
sambandslýðveldisins, þessa sem
frá degi til dags nefnist einfaldlega
Þýskaland, heldur Þýska ríkisins
– Reichsins – sem frá degi til dags
er ekki til. Hann segist ekki Staats-
bürger heldur Reichsbürger.
Óvænt vending varð í máli Plans
mánuði eftir skotbardagann, þegar
rannsókn leiddi í ljós fyrst að
tveir, síðan fjórir, þá tíu bæversk-
ir lögreglumenn væru þátttakend-
ur í hreyfingu Reichsborgara. Þar
af hefðu tveir lekið trúnaðarupp-
lýsingum til skotmannsins, aðvar-
að hann. Þeim hefur verið vikið frá
starfi. Í kjölfarið hefur De Maiziere
innanríkisráðherra lýst því yfir að
leyniþjónusta ríkisins muni héðan
af fylgjast kerfisbundið með hreyf-
ingunni, og Heiko Maas dómsmála-
ráðherra kallað eftir hertum lögum
um vopnaeign. Fulltrúar stjórn-
arandstöðuflokka, Vinstrisins og
Græningja, gagnrýna að ekki hafi
verið aðhafst fyrr. Spjótin bein-
ast að leyniþjónustu Þýskalands:
Hvers vegna vanmat hún Reichs-
borgarahreyfinguna svona?
Skjaldarmerkjaföndur
Reichsborgarar viðurkenna ekki
lögmæti Þýska sambandslýðveldis-
ins. Hreyfing þeirra er ekki skipu-
lögð í einum samtökum, heldur
samanstendur af ótal smærri hóp-
um og einförum, sjálfskipuðum
könslurum, greifum, kóngum og
keisurum. Til hreyfingarinnar telj-
ast í dag þúsundir – í Bæjaralandi
einu telur lögregla nú að þátttakend-
ur séu nú um 1.700. Breiðari hópur
gæti talist til stuðningsmanna.
Helstu forsprakkar eru sagðir
efnalitlir karlmenn á miðjum aldri.
Fyrstur til að lýsa yfir sínu eigin
Þýskalandi var fyrrverandi lest-
arstarfsmaðurinn Wolfgang Ebel,
í Berlín 1985. Hann útnefndi sjálf-
an sig kanslara og merkti aðsetur
ríkisins með skjaldarmerki á húsi
sínu. Hann og
aðrir sem á eftir
komu voru álitn-
ir meinlausir, oftar
en ekki hlægilegir,
sérvitringar.
Til þess gefa þeir
líka ærin tilefni. Síð-
ast í lok nóvember
stöðvaði lögregla ök-
umann sem framvís-
aði heimatilbúnu öku-
skírteini, áþekkt þeim
sem Þýska ríkið gaf út
fram til 1945, og taldi
sig þar með í fullum
rétti til að aka burt, en
var færður í járn. Í nafni
síns ríkis skipa Reichsborgarar
sig ekki bara í embætti heldur út-
hluta sér vegabréf, bílnúmeraplöt-
um og öðrum plöggum. Og neita,
auðvitað, að greiða Sambandslýð-
veldinu skatt.
Að teppa stofnanir
Reichsborgarar hafa gegnum tíðina
beitt ótal aðferðum til að vinna gegn
Sambandslýðveldinu. Margir skil-
greina sig og vini sína sem „ríkis-
stjórn í útlegð“. Ríkisstjórn Ebels gaf
út um þúsund handtökuskipanir á
hendur fólki sem ekki virti gögn eða
hlýddi tilmælum frá ríki hans. Hann
var og sagður beita þyrlu sinni, sem
máluð er í fánalitunum, til að ógna
„óvinum“ ríkis síns. Algengasta
aðferð Reichs-
borgara til
að vinna gegn Sambandslýðveldinu
er aftur á móti sögð vera að senda
stofnunum þess ótal ítarleg en til-
hæfulaus erindi, bæði skrifleg og
símleiðis, sem þær verða, sam-
kvæmt lögum, að sinna.
Í Norðurrín-Vestfa-
líu krafðist nýverið
einn meðlimur ígildis
7,5 milljóna evra frá
dómara, sem greiða
skyldi í silfri, fyrir
að hafa ekki hlýtt
tilskipun frá ríki
hans um að aft-
urkalla dóm gegn
honum. „Svona
æfa þeir sig og
reyna að hindra
kerfið svolítið,“
sagði dómarinn.
„Það tekst ekki,
en gerir allt aðeins
kostnaðarsamara.“
Vopnaburður
Nú reynist hins vegar einhver fjöldi
Reichsborgara fús að beita vopnum
til að verja ríki sín. Skotbardaginn
í Georgensmünd var ekki sá fyrsti.
Í ágúst mætti lögregla að heimili
hins 41 árs gamla sölumanns Adri-
an Ursache, til útburðar vegna van-
skila. Það var í smábænum Reuden,
í Saxlandi-Anhalt. Ursache er nokk-
uð þekktur. Árið 1998 var hann kjör-
inn Herra Þýskaland, giftist fjórum
árum síðar ungfrú Þýskalandi, og
saman birtust þau endrum og eins,
með tveimur börnum sínum, sem
nokkurs konar fyrirmyndarfjöl-
skylda.
Ekki er ljóst hvenær hann stofn-
aði ríki sitt, en þegar lögreglu bar
að garði var lóðin merkt: „Hér hefst
ríkið Ur. Þar gilda einvörðungu
lög ríkisins Ur. Brotlegum verð-
ur refsað af hörku.“ Á tímabili
nefndi hann sjálfan sig Stefán
mikla, en segist í seinni tíð
ekki heita neitt: „Ég er það
sem ég segi, nafn ber ég ekki.“
Á lögregluna hrópaði hann:
„Þið eruð nú á yfirráðasvæði
ríkis míns!“ og skaut fjórum skot-
um af byssu. Tveir lögreglumenn
særðust, ásamt Ursache sjálfum,
sem var fluttur á fangelsissjúkrahús,
ákærður fyrir morðtilraun. Hann
situr enn í gæsluvarðhaldi.
Lögspeki, frumspeki
Deutsches Reich var opinbert heiti
þýska ríkisins frá 1871 til 1945 – það
er frá valdatíma Bismarck, gegnum
Weimar-lýðveldið til valdatíma nas-
ista og loka seinni heimsstyrjaldar.
Keisaradæmi, lýðveldi og einræði
þriðja ríkisins – tæknilega stóð sama
ríkið, með sama nafni, gegnum allt
það.
Þýska leyniþjónustan
Stjórnkerfi Þýska sambandslýðveldisins er
skilgreint sem Streitbare Demokratie, á ensku
militant democracy, vígreift gæti það heitið á
íslensku. Það þýðir að þing og dómstólar hafa
víðtækari heimildir en víða annars staðar til að
tryggja lýðræðislegt grunnskipulag ríkisins gegn
þeim sem vilja afnema það. Hugtakið er komið frá
dómaranum Karl Loewnstein og innleitt með úrskurði
stjórnlagadómstóls árið 1952. Forsenda þess er sá skilning-
ur að í lýðræðisríki verði ekki tekist á um lýðræðið sjálft, sem grundvallar-
atriði sé það handan lögmæts efa og ekki einu sinni meirihluti í atkvæða-
greiðslu geti afnumið það. Sögulegu ástæðurnar eru tilurð þriðja ríkisins,
hvernig nasistar beittu til dæmis stjórnarskrárákvæðum um tjáningarfrelsi
til að breiða út áróður sinn.
Innanríkisleyniþjónusta Þýskalands heitir á þýsku Verfassungsschutz,
eða Stjórnarskrárvernd. Lögbundið hlutverk hennar er að verja grunn-
skipulag ríkisins, sem snýst að mestu um eftirlit með skilgreindum pólitísk-
um öfgahópum: hægri, vinstri, trúarlegum og öðrum. Samkvæmt ársskýrslu
stofnunarinnar fjölgaði ofbeldishneigðum hægriöfgamönnum í Þýskalandi
úr 10.500 í 11.800 milli áranna 2014 og 2015. Með þeim hefur stofnunin eft-
irlit. Í ár bætast, samkvæmt yfirlýsingum stofnunarinnar, einhverjir úr hópi
Reichsborgara á þann lista.
Fáni Wolfgangs Plan.
Skjaldarmerki Wolf-
gangs Plan, yfirlýsts
Reichsborgara
sem hóf skothríð á
lögreglu við heimili
sitt í október, sést hér
í glugga hússins.
Mynd | Getty
LENGRI AFGREIÐSLUTÍMI
FRAM AÐ JÓLUM
Kauptu allt
til jólanna
Allt fyrir jólin
í miðborginni
OPIÐ TIL KL. 22 Í VERSLUNUM
FRÁ 15. DESEMBER
MIDBORGIN.IS
FACEBOOK.IS/MIDBORGIN
Göngugötur í miðborginni frá
kl. 13:00, allar helgar til jóla,
fimmtudaginn 22. desember
og föstudaginn 23. desember.
Kórar, hljómsveitir og jólasveinar
víða um miðborgina frá kl. 14:00
alla laugardaga, auk fjölda
jólaviðburða aðra daga.
Fylgstu með ævintýrum Aðventu-
apans á facebook.com/midborgin
og þú gætir unnið gjafakort
Miðborgarinnar okkar.
Taktu þátt í ratleik Jólavættanna.
Svarseðlar í Listasafni Reykjavíkur,
upplýsingamiðstöð ferðamanna í
Aðalstræti og Ráðhúsi Reykjavíkur.
NÆG BÍLASTÆÐI OG
MUNIÐ BÍLASTÆÐAHÚSIN