Fréttatíminn - 14.01.2017, Blaðsíða 19

| 19FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 14. janúar 2017
Hægfara þróun
Það þurfti lögbrot og viðurkenn-
ingu glæpsins til að þoka þessum
málum áfram í Hollandi á sínum
tíma. Árið 1973 var hollenski lækn-
irinn Truus Postma ákærð fyrir að
hjálpa fársjúkri móður sinni að
deyja, eftir að hafa sjálf upplýst yf-
irvöld um verknaðinn. Málið vakti
mikla athygli, umræðan fór á flug
en dómurinn sem læknirinn hlaut
var mjög vægur.
Hollenskt samfélag er frjálslynt
að mörgu leyti og Rob Jonquière
segir að umræða um dánaraðstoð
innan heilbrigðisgeirans hafi ver-
ið mikil allt frá áttunda áratugn-
um og fram að lagasetningunni
2002. „Ráðherrann sem kom þeim
í gegn nýtti tækifæri sem gafst
þegar Kristilegir demókratar, sem
eru sögulega valdamikill flokkur í
Hollandi, voru utan ríkisstjórnar
en þeir lögðust einna harðast gegn
lögunum,“ segir Jonquière. „Slík
aðstoð hafði verið veitt í Hollandi
en utan við ramma laganna. Það
má því segja að forsaga lagasetn-
ingarinnar hafi verið um þrjátíu
ára löng.“
Rob Jonquière segir að í dag ríki
nokkuð góð sátt í Hollandi um
þetta snúna málefni. „Frjálslyndið
í Hollandi gerði landið að fyrir-
taks stað til að þróa þessi mál en
lögin voru mjög mikilvægt skref. Í
dag eru flestir landsmenn ánægðir
með kerfið sem hefur verið byggt
upp í kringum þessi mál. Auðvitað
eru einhverjir enn á móti dánarað-
stoð en þá er einkum að finna inn-
an rétttrúaðra og lítilla kristinna
hópa. Kristilegir demókratar hafa
til dæmis breytt afstöðu sinni og
vilja standa við þá lýðræðislegu
ákvörðun sem felst í lögunum.“
Hvernig viltu deyja?
Flest erum við hrædd við dauðann
en líklega eru allir hræddir við
erfitt dauðastríð. Þessi hræðsla
er skiljanleg, að mati Jonquière.
„Ég er á því að það fyrsta sem við
ættum að spyrja lækna og hjúkr-
unarstarfsfólk að þegar það hefur
nám er hvernig þau sjálf vilji deyja
og láta þau velta fyrir sér dauða-
stríði sjúklinganna sem þau koma
til með að vinna með. Hins vegar
er dauðanum oft ýtt til hliðar, líka
í læknanámi, enda er það mann-
legt að eiga erfitt með að tala um
hann. Starf mitt sem fjölskyldu-
læknis snérist um að fylgja skjól-
stæðingum mínum í gegnum allt
lífið og hjálpa þeim að takast á við
áskoranir og þrautir lífsins. Þegar
sjúklingurinn fær síðan banvæn-
an sjúkdóm er auðvelt að setja höf-
uðið í sandinn og leiða staðreynd-
ir hjá sér. Hins vegar reyni ég að
setjast niður með skjólstæðingn-
um og fá hann til að hugleiða það
hvert stefnir. Það getur verið sárs-
aukafullt og erfitt en raunsætt sjón-
arhorn er mikilvægt. Ég býð ekki
upp á dánaraðstoð heldur reyni ég
að opna á þann möguleika, svo að
viðkomandi geti gert upp við sig
á hvaða máta hann kýs að deyja.
Hann getur þá líka gert upp óupp-
gerð mál í lífi sínu og hvatt ástvini
sína skýr í kollinum í stað þess að
hverfa inn í mók verkjastillandi lyf-
ja á síðustu dögunum þegar full-
komlega er ljóst hvert stefnir. Þetta
vona ég að fleiri og fleiri læknar sjái
sem réttu nálgunina á dauðastríð-
ið. Dauðinn verður að vera eðlileg-
ur hluti af samtali læknis og alvar-
lega veiks sjúklings. Þetta hefur
þróast í Hollandi á undanförnum
áratugum, en sú þróun hefur líka
tekið 30 til 40 ár.“
Íslenskt samhengi
Dánaraðstoð er stranglega bönnuð
á Íslandi en í könnun sem Sið-
mennt fól Maskínu að gera í nóv-
ember árið 2015 var spurt um það
hvort svarendur væru hlynntir eða
andvígir því að einstaklingur gæti
„fengið aðstoð við að binda endi á
líf sitt ef hann væri haldinn ólækn-
andi sjúkdómi.“ Þar sögðust þrír af
hverjum fjórum hlynntir dánarað-
stoð en aðeins um 7% andvíg.
„Ef Íslendingar vilja stíga skref
til að lögleiða dánaraðstoð er
mikilvægt að stuðla að opinni og
upplýstri umræðu,“ segir Rob
Jonquière. „Fagfólk í heilbrigðis-
stéttum þarf að taka þessa umræðu
í sínum hópi en hún verður líka að
fara fram víðar í samfélaginu. Ég
er viss um að margir læknar horfa
svo á að vegna þess að dánaraðstoð
er ekki lögleg þá telji þeir sig ekki
þurfa að leiða hugann að henni.
Um leið er ég líka viss um að lækn-
ar sem vinna með alvarlega veikum
einstaklingum hafa oft velt því fyr-
ir sér hvenær lífsgæðin eru orðin
það lítil að þeir álíti morfíngjöf og
svefn ekki nægilegt eða rétt úrræði
til að lina þjáninga. Yfirleitt vilja
sjúklingar frekar vera með meðvit-
und og ná að kveðja ástvini sína og
síðan yfirgefa þennan heim. Dánar-
aðstoð er líkn þeim sem vilja haga
málum þannig.
Í þessum efnum þarf hins vegar
að opna umræðuna og fjalla um
þessi siðferðilegu álitamál og
reynslu annarra þjóða á sem flest-
um sviðum samfélagsins. Mín
reynsla af þessum málum segir
mér að stjórnmálin fylgi í humátt
á eftir veruleikanum. Stjórnmál-
in lögleiða yfirleitt ekki neitt sem
ekki er til staðar í samfélaginu. Það
getur verið snúið og erfitt að tala
um þessi mál, en hvorki umræðan
né niðurstaðan verður til á einni
nóttu,“ segir Rob Jonquière.
Hollenski læknirinn
Geertruida Postma vakti
heimsathygli þegar hún
viðurkenndi árið 1973 að
hafa aðstoðað móður sína
við að deyja. Hún hlaut
vikulangan skilorðsbundinn
fangelsisdóm en málið lagði
grunn að núverandi stöðu
dánaraðstoðar í Hollandi.
Krabbamein helsta
ástæða dánaraðstoðar
Krabbamein
72,5%
Annað
7,6%
Taugasjúkdómar
5,6%
Hjarta- og
æðasjúkdómar
4,2%
Öndunarfæra-
sjúkdómar
3,8%
Margskonar
mein
3,3%
Elliglöp
2,0%
Geðsjúk-
dómar
1,0%
Við ferðuðumst heimshorna á milli í
leit að baunum í nýjustu kaffiblönduna
okkar. Mikið brennt og kröftugt kaffi
sem vekur bragðlaukana.

leggur heiminn að vörum þér
EXPRESSÓ
Dökkur
kaffitár frá býli í bolla kaffitár frá býli í bolla kaffitár frá býli í bol
la
k
aff
itá
R
f
rá
bý
li
í b
ol
la

ka
ff
itá
r
f
rá
býli
í boll
a
NÝTT