Morgunblaðið - 31.12.2016, Blaðsíða 36

36 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2016
M
egir þú lifa áhugaverða tíma, segir kínversk
bölbæn. Árið 2016 var vissulega áhugavert fyr-
ir margra hluta sakir. Stjórnmálin tóku
krappa beygju í vor þegar umfangsmikill
gagnaleki sýndi nöfn fjölmargra Íslendinga,
þ.á m. ráðherra, í Panamaskjölunum. Afhjúpanirnar sýndu Ís-
lendingum með áþreifanlegum hætti hvernig hið alþjóðlega
fjármálakerfi virkar þar sem hinir efnameiri fylgja öðrum leik-
reglum en aðrir og koma eignum sínum fyrir í skúffufélögum í
skattaskjólum. Þessi kerfislæga misskipting þar sem forsætis-
ráðherra varð holdgervingur auðstéttarinnar vakti mikla reiði
og boðað var til fjölmennra mótmæla á Austurvelli. Boðað var
til haustkosninga. Úrslitin úr þeim voru söguleg: Sjö flokkar
náðu kjöri á þing og hafa aldrei setið fleiri flokkar á þingi.
Þessir flokkar hafa ekki enn náð að mynda ríkisstjórn þegar
þetta er skrifað.
Jöfnuður er grundvallaratriði
Við í Vinstri-grænum fögnuðum góðum kosningasigri í haust
með tæplega 16% fylgi. Fyrst og fremst var það vegna áherslu
okkar á sterka innviði og að í farsælu samfélagi verði öflugur
efnahagur að fara saman við öflugt
velferðarkerfi og menntakerfi.
Áherslan var á góða heilbrigð-
isþjónustu, öflugt menntakerfi,
greiðar samgöngur og mannsæm-
andi kjör fyrir þá hópa sem standa
veikast: öryrkja og aldraða. Við
lögðum líka fram hugmyndir um
ábyrga tekjuöflun til að styrkja
þessa innviði. Þessi mál voru alls
staðar til umræðu hvar sem við
komum fyrir og eftir kosningar. Ríf-
lega 86 þúsund undirskriftir um aukin framlög til heilbrigð-
iskerfisins segja sína sögu. Öflug barátta aldraðra á árinu
einnig. Hvatning háskólafólks, kennara og stúdenta, um að for-
gangsraða í þágu menntunar var einnig áberandi. Þessi mál
endurspegla þau grundvallaratriði sem pólitíkin snýst um: Vilj-
um við að barn einstæðs foreldris úti á landi fái sömu tækifæri
og barn auðugra hjóna á höfuðborgarsvæðinu? Svar okkar í
Vinstri-grænum er afdráttarlaust já. Við lítum á það sem for-
gangsverkefni að tryggja jöfn tækifæri í samfélaginu og til
þess þarf öflugt velferðar- og menntakerfi sem er fjármagnað
að fullu úr sameiginlegum sjóðum.
Jöfnuður mun áfram verða grundvallaratriði í stjórnmálum
21. aldarinnar. Þrátt fyrir tiltölulega mikinn launajöfnuð á Ís-
landi er þróunin söm hér og annars staðar; æ meiri auður safn-
ast á æ færri hendur. Þannig eiga tíu ríkustu prósentin þrjá
fjórðu alls auðs á Íslandi. Þessi þróun hefur orðið þrátt fyrir að
aukinn jöfnuður sé ekki aðeins réttlætismál heldur auki líka
hagsæld fyrir samfélagið allt og komi þannig öllum til góða.
Ný ríkisstjórn þarf að setja þessi mál í öndvegi; að tryggja
að allir Íslendingar njóti jafnra tækifæra.
Málamiðlanir á þingi
Sökum þess að enginn pólitískur meirihluti hafði myndast á
Alþingi nú fyrir jól voru fjárlög kláruð með óvanalegum hætti.
Samkomulag náðist um nokkrar breytingar í stórum mála-
flokkum í fjárlögunum. Það samkomulag fól í raun í sér sam-
eiginlegan skilning um nauðsynlegar aðgerðir í þágu sam-
félagsins. Átök og umræður um önnur mikilvæg mál bíða þess
að nýr pólitískur meirihluti myndist á þingi og setji fram sínar
áherslur. Að mörgu leyti var þetta merkileg tilraun. Í öðrum
málum sáust hins vegar hinar pólitísku átakalínur. Ekki náðist
samstaða um umdeilt lífeyrisfrumvarp þar sem réttindi op-
inberra starfsmanna eru skert og ljóst að á nýju ári mun áfram
halda umræða um ýmis vafaatriði tengd þeirri lagasetningu.
Þá voru allar tillögur Vinstri-grænna um tekjuöflun felldar –
þeirra á meðal komugjöld á ferðamenn sem margir flokkar
hafa þó talað fyrir og skattur á sykr-
aða gosdrykki sem ýmsir sérfræð-
ingar á sviði læknisfræði og lýð-
heilsu hafa mælt með sem besta
tækinu til að takast á við vaxandi
sykurneyslu. Þessi afgreiðsla sýndi
hins vegar að pólitíkin er ekki horfin
úr þingsalnum þó að einhverjum
þingmönnum kunni að þykja það
þægileg staða að losna við gagnrýna
umræðu um ólíka hugmyndafræði.
Hins vegar var þing án meirihluta
áhugaverð tilraun til að afhjúpa hve miklu hefðbundið samstarf
um meirihluta og minnihluta ræður að jafnaði um niðurstöðu
mála í þinginu. Það ætti líka að vera á dagskrá nýrrar rík-
isstjórnar að efla hlutverk Alþingis þegar kemur að ákvörð-
unum um mikilvæg mál fremur en að læsa öll mál inni í geir-
negldu meirihlutasamstarfi.
Loftslag og náttúruvernd
Loftslagsmál hljóta að verða forgangsmál nýs Alþingis. Eft-
ir fullgildingu Parísarsáttmálans er komið að aðgerðum sem
verða að vera samvinnuverkefni stjórnvalda, atvinnulífs,
verkalýðshreyfingar, vísindasamfélagsins og almennings í
landinu. Loftslagsmarkmiðin verða að vera hluti af allri stefnu-
mótun og allri lagasetningu því eina leiðin til að ná slíkum
markmiðum er að allir vinni saman. Þar er hægt að ná miklum
árangri, hvort sem er í iðnaði, samgöngum, landbúnaði, sjávar-
útvegi eða hinu daglega lífi. Ísland getur, þrátt fyrir smæð
sína, orðið fyrirmynd í loftslagsmálum og sterk rödd á al-
þjóðavettvangi ef gripið er til aðgerða strax. Stefna þarf að því
að landið verði kolefnishlutlaust sem fyrst og við getum þannig
lagt okkar af mörkum í baráttunni gegn loftslagsbreytingum.
Á sama tíma þarf að stíga skref í náttúruvernd, ljúka við frið-
lýsingu þeirra svæða sem falla undir verndarflokk rammaáætl-
unar og stofna þjóðgarð á miðhálendinu eins og æ fleiri átta sig
á að felur í sér ótrúleg verðmæti fyrir land og þjóð og komandi
kynslóðir.
Magnleysi alþjóðasamfélagsins
Mörg þeirra mála sem íslenskir stjórnmálamenn glíma við
blikna í alþjóðlegu samhengi. Hin ömurlegu átök hafa haldið
áfram í Sýrlandi og sýrlensk börn eru drjúgur hluti þeirra
milljóna barna sem eru á flótta í heiminum. Átökin í Sýrlandi,
knúin áfram af vopnum sem framleidd eru af Vesturveldunum,
sýna okkur magnleysi alþjóðsamfélagsins í að takast á við slík-
ar deilur og finna á þeim pólitískar lausnir. Á sama tíma loka
mörg Evrópuríki dyrum sínum fyrir flóttafólki sem hvergi get-
ur verið. Börnin eru átakanlegasta dæmið um fórnarkostn-
aðinn, dáin, limlest eða í andlegu áfalli eftir ofbeldi sem þau
geta ekkert gert til að stöðva. Vesturlandabúar eru kannski
orðnir dofnir fyrir myndum fjölmiðla af ofbeldinu og lýsingum
á börnum sem aldrei munu fá tækifæri í lífinu af því að þau
fæddust á röngum stað en við megum aldrei gleyma því að
stríð eru ekki eðlileg eða náttúruleg. Þau eru barátta hags-
munaafla um völd sem verður hryllilegri eftir því sem vopnin
verða öflugri. Þessi börn sem aldrei fá tækifæri eru áminning
til okkar allra um að gera hvað við getum til að vinna að frið-
samlegri heimi. Hluti af því er að rík ríki eins og Ísland taki á
móti fleirum og leggi meira fé til mannúðar- og þróunarmála.
Tækifærin í framtíðinni
Verkefnin sem blasa við íslensku samfélagi snúast um upp-
byggingu. Uppbyggingu innviða, heilbrigðisþjónustu og
menntakerfis, samganga og fjarskipta. Verkefnin snúast um að
bæta kjör hinna verst settu og tryggja aukinn jöfnuð í sam-
félaginu. Þessi verkefni þarf að fjármagna með ábyrgri tekju-
öflun þannig að dregið verði úr þenslu í efnahagslífinu. Um leið
eru tækifæri fram undan til grundvallarumbóta á sviði um-
hverfismála og alþjóðamála en líka fjölmargt annað sem ekki
hefur gefist rými til að nefna hér. Þessi verkefni eru mikilvæg
fyrir okkur öll. Þau snúast um íslenskt samfélag og alþjóðlegt
samfélag fyrir alla – og um tækifæri í framtíðinni. Vonandi
bera Íslendingar gæfu til þess að tryggja þau tækifæri á nýju
ári.
Katrín Jakobsdóttir formaður Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs
Morgunblaðið/Golli
Betra samfélag fyrir okkur öll
’
Við lítum á það sem forgangs-
verkefni að tryggja jöfn tæki-
færi í samfélaginu og til þess
þarf öflugt velferðar- og mennta-
kerfi sem er fjármagnað að fullu
úr sameiginlegum sjóðum.