Lystræninginn - 01.04.1978, Qupperneq 10

Níels Hafstein
NYLISTASAFN
INNGANGUR
í boðsbréfi til fyrsta undirbúningsfundar að stofn-
un nýs listasafns síðast Iiðið sumar eru eftirfarandi
atriði talin fram til grundvallar: ,,Ber þá fyrst að
nefna nauðsyn þess að almenningi gefist kostur á að
skoða og kynna sér þá þróun sem hefur orðið í
íslenzkri nútímalist (og erlendri) síðustu 15 árin, - í
stofnun þar sem virðing er borin fyrir hvers kyns
nýjungum og tilraunum í listum. Þá er það krafan
um að nútímalistamenn eigi sér vísan samastað
fyrir verk sín og að þeim hlotnist einhver viðun-
andi bakhjarl, Qárhagslegur og menningarlegur. I
þriðja lagi er það markmið fundarboðsins að stefna
saman hæfu listafólki til baráttu gegn fordómum og
áhugaleysi almennings, íjölmiðla og ríkisvalds.“
Þessu til viðbótar komu strax fram raddir um að
bjóða erlendum listamönnum aðild að safninu, til
þess að sprengja hinn þrönga og þjóðerniskennda
ramma sem umlykur ílestallt félagsmálastarf lista-
manna. Þá er nærvera erlendra listamanna nokkur
trygging fyrir gagnkvæmum sýningarskiptum milli
landa.
Það hefur ekki farið leynt að Nýlistasafnið var
stofnsett til þess að vaka yfir ýmsum merkilegum
málum sem opinberir aðilar hafa vanrækt. Einkum
hefur gagnrýnin beinzt að Listasafni Islands og
safnráði þess. Því hefur verið haldið fram að
safnráðslimir og forstöðukona safnsins hafi hyglað
sumum listamönnum á kostnað annarra. Þá er
fullyrt að ráðsmenn Listasafns Islands hræðist
listaverk sem einhver veigur er í, og þori ekki að
taka áhættu eins og alvöru safnfólk gerir sér að
skyldu. En því verður heldur ekki neitað að
Nýlistasafnið var stofnað til að framkvæma ýmsa
þá hluti sem ríkislistasafn hefur litla sem enga
aðstöðu til að sinna.
Nú er það ekki aðeins Listasafn Islands sem hefur
brugðizt skyldu sinni við framþróun og viðgang
listarinnar í landinu, heldur flestir þeir er um listir
íjalla: Gagnrýnendur, listfræðingar, fjölmiðlafólk
og ráðamenn sjóða. Það er því ekki úr vegi að lýsa
dálítið því ástandi sem skapazt hefur kringum list-
framleiðsluna.
Díeter Rolh
LISTAMENN
í grófum dráttum má skipa listamönnum í tvo
flokka: Annars vegar standa þeir sem gengizt hafa
undir kvaðir markaðskerfis og auglýsinga, viljandi
eða nauðbeygðir sér til lífsframfæris, og lagt til
hliðar öll áform um frumlega tjáningu. Listaverk
þeirra eru til þess að gerð að þjóna ákveðnum
þörfum kaupenda, svo sem sýndarmennsku eða
fjárfestingar. Fundnar eru upp hagkvæmar for-
múlur í myndbyggingu, efni, formum, litum og
línum, og síðan skipt á milli eftir því sem tilefni
gefst. Auglýsingin sér svo um restina. Þessir lista-
menn ríghalda í goðsögnina um útlit og háttu, hina
rómantísku ímynd sem sker sig út úr og hefur
höndlað frelsið. Andinn kemur yfir þá samkvæmt
klukkunni og framleiðslan er svo kynnt með viðeig-
andi slagorðum þegar til sýningar kemur. I hinum
flokknum eru listamenn sem hafna kerfisforsjánni,
þeir andæfa ríkjandi félagslegum þáttum sem skipa
einstaklingnum á básaröð meðalmennskunnar.
Þeir ryðja brautina og koma fram með nýjungar og
eru sífellt að endurmeta stöðu sína, skilgreina upp á
nýtt. Þessir listamenn verksmiðjuframleiða ekki
listafurðir handa hungruðum kaupendum, þeir
búa til af innri þörf, fyrst og fremst fyrir sjálfa sig.
Og þeir setja fram þá kröfu, að list þeirra sé
viðurkennd sem nauðsynlegur hlekkur í mótun
menningar landsins, og að þeir sem um listir fjalla
og hafa aðstöðu til að grundvalla sögu listarinnar
viðurkenni fyrir sér og öðrum mikilvægi framþró-
unarinnar, og að listin hægir ekki á sér þótt svo
einhver skipi stanz.
Eins og fyrr var sagt eru málin hér gróflega
einfölduð, til eru þeir listamenn sem selja sínar
myndir á heiðarlegum grundvelli og hafa unnið sér
nafn með elju og dugnaði. List þeirra er kannski
ekki vaxtarbroddur og nýjung, en merkilegfyrir þá
sök að fylla út í þann ramma sem gerir heildina
fastmótaðri og heillegri.
10