Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.08.1976, Síða 35

Sýni og sýnataka
Leiðbeiningar um hráka-
sýni og sýni frá barka og
lungnapípum.
Mótefnamælingar vegna
sýkinga í öndunarvegum.
Hrákasýni
HrÁKASÝNI eru einkum ætluð til
greiningar á sýkingum í lungum. Er
því mjög mikilvægt, að sjúklingur
hósti upp sýni, en spýti ekki ein-
göngu munnvatni eða slími frá koki
eða nefkoki. Hvítleitt, froðukennt
sýni er yfirleitt að mestu munnvatn.
Líklegt er, að hrákasýni sé frá sýk-
ingarstað í lungnapípum eða lungna-
vef, ef það er graftrarkennt með
græn- eða gulleitum flekkjum eða
brúnleitt vegna blóðblöndunar. Til
þess að ná góðu sýni getur verið
nokkur hjálp að láta sjúkling liggja
í hallandi stöðu (með höfuð og
brjóstkassa lægra en neðri hluta lík-
amans) og banka hann á bakið. Besl
er að taka sýni, sem hóstað er upp að
morgni. Sýnið skal setja í stútvítt,
dauðhreinsað plast- eða glerílát, lok
þarf að sjálfsögðu að vera tryggt.
Eigi að gera almenna ræktun úr
hráka, þarf helst að senda hann strax
til rannsóknar, annars er hætta á. að
viðkvæmar, pathogen bakteríur lúti í
lægra haldi fyrir hratt vaxandi, mein-
lausum tegundum. Sé hrákinn ein-
göngu ætlaður til berklaræktunar,
þolir hann nokkra geymslu eða send-
ingartíma, þar eð berklasýklar eru
lífsegir.
Úrvinnsla úr hrákasýni til almennr-
ar ræktunar er í stórum dráttum svip-
uð og úr hálsstroki, en oft er erfið-
ara að ná hreinræktun á sýklum úr
hráka, vegna þess að sýklar úr munn-
holi hafa blandast saman við. Þær
bakteríur, sem fyrst og fremst er
leitað að í hrákasýni við almenna
ræktun, eru streptococcus pneu-
moniae, streptococcus hemolyticus af
A, hemophilus influenzae og stajihy-
lococcus aureus, coagulase jákvæður.
Þess skal getið, að fólk getur borið
hvern þessara sýkla sem er í hálsi án
þess að vera veikt af þeirra völdum.
Tekið skal fram, að varasamt er
að byggja meðferð á kroniskum
bronkitis eingöngu á því sem vex úr
hrákasýni, þar sem oftast er um bland-
aðan gróður að ræða í lungnapípum
þessara sjúklinga og því erfitt að
dæma um, hvaða sýkill veldur mest-
um skaða hverju sinni.
Ennfremur skal bent á, að aðal-
gróður úr hráka sjúklinga, sem hafa
verið á breiðvirkum sýklalyfjum, s. s.
tetracyklini eða ampicillini, er oft
sveppir eða gramneikvæðar bakterí-
ur, s. s. klebsiella tegundir eða pyo-
cyaneus. Þó að gróður þessi sé yfir-
gnæfandi í hrákasýni slíkra sjúk-
linga, ber að varast að túlka hann
sem endilega sjúkdómsvaldandi,
heldur er þetta sá gróður, sem lifir
breiðvirk sýklalyf af eftir að búið er
að útrýma eðlilegum sýklagróðri.
Sé grunur um sýkingu af völdum
anaerob sýkla í lungum, s. s. acti-
nomyces eða bacterioides, er tilgangs-
lítið að senda hrákasýni til leitar að
þeim, þar sem eðlilegur munngróður
er morandi af anaerob sýklum, held-
ur þarf að ná sýni frá barka eða
lungnapípum. Geta þarf þess á rækt-
unarbeiðni, að óskað sé eftir leit að
þessum sýklum til þess að sýninu sé
sáð í tilheyrandi æti. Þessir sýklar
eru yfirleitt lengi að vaxa og er ekki
að vænta svars fyrr en eftir a. m. k.
10 daga. Svipuðu máli gegnir um
svepparæktun úr hráka, en candida
albicans og gersveppategundir eru þó
frekar fljótvaxnar.
Sé hrákasýni sent til berklaleitar,
er gert strok, litað með Ziehl Nielsen
aðferð og smásjárskoðað og einnig
er því sáð á Löwenstein Jensen æti til
berklaræktunar, sem tekur 6-12 vik-
ur. Næmispróf er sem stendur hægt
að gera fyrir PAS, isoniazidi og
streptomycini, en í ráði er að bæta
bráðlega við næmisprófum fyrir et-
hambutoli og rifampicini. Tilrauna-
dýr lil berklagreiningar eru ekki
lengur til á sýkladeild R. H. vegna
skorts á húsrými.
Mycoplasma-ræktanir eru ekki
gerðar á sýkladeild R. H., en mót-
efnamælingar gegn mycoplasma
pneumoniae eru gerðar á veirurann-
sóknadeild og kuldaagglutinations-
próf á serumdeild við Eiríksgötu. Til
þessara rannsókna þarf 2 blóðsýni,
tekin með 2ja til 2ja vikna millibili
til að sjá, hvort titer breytist. Senda
skal 5-10 ml af sterilt teknu, storkn-
uðu heilblóði, sem hægt er að nota
til beggja þessara rannsókna. Eigi að
Framh. ú bls. 126.
TÍMARIT HJ ÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS
113