Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Síða 6

» FAGMÁL «
hef ég reynt margoft, t.d. eftir erfiða
vakt.
Kvíði og ótti eru tilfinningar sem
eru óþægilegar. Ef maður finnur til
þeirra getur verið gott að biðja ein-
hvern sem manni þykir vænt um að
faðma sig, að fá ögn af kærleika, þá
minnkar óttinn.
Kœrleikur, von, gleði og sálarfriður
geta haft lífeðlisfræðileg áhrif á sama
hátt og svartsýni og örvænting.
Tilfinningar sem vakna við snert-
ingu einhvers, við tónlist, við ilm af
blómi, við fagurt sólarlag, við lista-
verk, við kærleika, við hlátur, von
og trú - allt hefur það sín áhrif á sál-
arlíf okkar og líkama - því líkami og
sál eru eitt. Jafnvel gæludýr á heimili
geta átt sinn þátt í líkamlegu heil-
brigði.
Að njóta þess að vera til að þykja
vænt um sjálfan sig og aðra menn
styrkir okkur í að halda góðri heilsu,
líkamlegri, andlegri og félagslegri.
Samskiptin við
skjólstœðinga okkar
Frumskilyrði góðrar aðhlynningar
er að bera umhyggju fyrir skjólstœð-
ingi okkar. Að geta sýnt samúð og
samhyggð, að reyna að setja sig í
hans spor. Að leyfa tilfinningunum
að njóta sín með skynseminni.
Einmitt á þennan hátt er hægt að
halda sér ferskum - hægt að koma í
veg fyrir kulnun. Við eigum líklega
auðveldast með þetta þegar við
þekkjum álíka hluti sjálf, t.d. að
setja sig í spor foreldra jafngamals
barns og maður á sjálfur.
Það er hægt að hjálpa mikið með
því að leyfa sér að vera maður
sjálfur, að vera manneskja en ekki
eingöngu starfsmaður heilbrigðis-
kerfisins. Við getum lært að nota
okkur sjálf ásamt tæknilegu þekk-
ingunni.
Með því að vera gefandi í fram-
komu styrkjum við skjólstæðing
okkar og við tengjumst honum á líf-
gefandi hátt. Það styrkir hann,
endurreisir og flýtir fyrir bata. Við
þurfum að bera virðingu fyrir skjól-
stæðingi okkar, óskum hans, vonum
og þrám. Æskilegt er að efla sjálf-
stæði og skilning með sjúklingi og
aðstandendum. Að leyfa þeim að
taka þátt í ákvörðunum, sem snerta
þeirra eigin líkama. Að vera sam-
starfsmenn skjólstœðinga okkar er
e.t.v. eitt það mikilvægasta. Við
þurfum að kynnast fólkinu sem við
sinnum, reyna að þekkja manninn
jafn vel og sjúkdóminn.
Hvatning, uppörvun, umhyggjaog
kœrleikur eru öflug fyrirbæri. Að
hvetja skjólstæðinga okkar til að
segja frá þörfum sínum að opna hug
sinn og leita hjálpar. Ekki loka allt
inni. Ónæmiskerfið virðist virkara
hjá þeim sem segja hug sinn. Gott er
m.a. að skrifa um hugrenningar
sínar í dagbók.
Ef við getum þroskað hæfileika
okkar til þess að glæða von með fólki
og hjálpað því til að finna sinn draum
- þá er það yndislegt. Það gerum við
m.a. með því að veita uppbyggjandi
upplýsingar. Sannleikanum verður
alltaf að fylgja von, einnig þegar sagt
er frá greiningu illkynja sjúkdóms.
Við getum gefið skjólstæðingi
okkar tækifæri til þess að vera
undantekning frá tölfræðinni. Jafn-
vel þótt æðsta vonin að verða albata
rætist ekki, þá getur vonin stutt fólk í
að koma mörgu í verk. Það getur
ýmislegt jákvœtt gerst fyrir tilstilli
vonar, snertingar, bænar eða tilfinn-
ingalegrar samkenndar.
Albert Einstein sagði eitt sinn:
„Hin fegursta reynsla sem við getum
öðlast er hin dularfulla. Hún er sú
grundvallartilfinning sem fóstrar
sanna list og sönn vísindi. Hver sá
sem skilur þetta ekki og getur ekki
lengur fyllst aðdáun eða undrun, er
sem dauður væri og honum er dimmt
fyrir augum.“
Snerting er mikilvægur
þáttur í lífi okkar allra
Að þora að snerta skjólstæðinga
okkar - eðlilega - getur gefið þeim
öryggi. Að strjúka um ennið, að
halda í höndina, að nudda fætur,
faðmlag - ef svo ber undir - gefur
skjólstæðingum okkar styrk, svo og
okkur sjálfum. Við kennum öðrum
það sem okkur langar til að læra.
Bernie Siegel spurði eitt sinn tvo
lífshættulega veika sjúklinga hvað
hann ætti helst að segja 100 læknum
á útskriftardegi þeirra. Annar svar-
aði: „Segðu þeim að leyfa mér að
tala fyrst.“ Hinn sagði: „Segðu þeim
að berja að dyrum, heilsa og kveðja
og horfa í augun á mér þegar þeir
tala við mig.“
„Aðgát skal höfð í nærveru sálar“
einnig þegar fólk er meðvitundar-
laust, svæft, sofandi eða í dái.
Þekktur geðlæknir, Milton Erick-
son, hélt því fram rétt eftir 1950 að
svæfður sjúklingur heyrði og skildi
raddir sem hann þekkti og skiptu
hann máli. Rannsóknir hafa staðfest
þessa ómeðvituðu skynjun. Þess
vegna getum við talað við sjúklinga í
dái og greint þeim frá líkamsástandi
sínu, t.d. á skurðarborðinu. Það
getur dregið úr aukaverkunum eftir
aðgerð og flýtt fyrir bata. Bernie
Siegel notar einnig tónlist við
skurðaðgerðir með góðum árangri.
Orð, tónlist, tilfinningar, slökun,
hugleiðsla, dáleiðsla, sjónsköpun,
bæn, listsköpun og stuðningshópar-
allt eru þetta þættir sem við megum
ekki líta fram hjá, heldur jafnvel
nota samhliða almennri læknisfræði-
legri meðferð. Okkar hlutverk getur
þá verið að aðstoða fólk við að finna
það sem hentar því.
Dauðinn
og viðhorf okkar til hans
Við deyjum öll einhvern tíma, það
er líklega það eina sem við vitum
fyrir víst.
En dauðinn er ekki það versta, líf
án kærleika er miklu verra. Undir-
búningur undir dauðann getur styrkt
lífið, að horfast í augu við hann getur
gert okkur þakklátari fyrir hverja
stund sem við lifum. Við getum lært
að lifa hvern dag fyrir sig og gera það
sem gera þarf, gefa og taka á móti
kærleika og vera þannig reiðubúinn
að deyja. Ekki er hægt að lækna alla
6 HJÚKRUN V<n - 68. árgangur