Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Síða 10

» FAGMÁL «
skipti við sína nánustu og umhverfi
sitt, sem er forsenda fyrir auknu heil-
brigði skv. skilningi M. Newman.
Hjúkrun kvenna með
vanlíðan
Holden, J., Sagovsky, R., Cox,
J.L. (1988) hafa sýnt fram á að sam-
talsmeðferð ein á konum sem eru
þunglyndar eftir fæðingu veldur
marktækum bata hjá tveimur þriðju
hluta þeirra. Á sex breskum heilsu-
gæslustöðvum fengu hjúkrunarfræð-
ingar þjálfun til að meta líðan
kvenna eftir barnsburð. Pjálfunin
gjörbreytti aðferðum þeirra við vitj-
anir (Elliott, S. o.fl., 1991). Áður
fyrr vitjuðu hjúkrunarfræðingar
kvenna oftast með því hugarfari „að
ráðleggja og leiðbeina við umönnun
ungbarns og að fylgjast með þroska
þess“. Eftir þjálfunina lögðu þeir
meiri áherslu á „virka hlustun". Einn
hjúkrunarfræðingur orðaði breyt-
inguna þannig: „Hér áður fyrr kom
ég til „að gera eitthvað“ fyrir barnið
og konuna. Núna sit ég stundum
bara og hlusta á hana. Það kemur
fyrir að ég gleymi hve lengi, en kon-
urnar koma mér oftast á fæturna
aftur með því að bjóða tesopa. í
lokin veit ég ekki einu sinni í hvaða
átt konan hefur snúið mér og hvað ég
ætlaði eiginlega „að gera“. Viðbrögð
þeirra segja mér að ég hef ekki setið
þar til einskis.“ (Prevention of Post-
natal Depression, conference, Univ.
ofKeele, 1991).
Niðurlag
Vanlíðan kvenna eftir fæðingu er
algeng og líðan tekur breytingum frá
meðgöngu þar til barnið er orðið 6
mánaða og líklegast áfram. Frá sjón-
arhóli hjúkrunarfræðinnar er van-
líðan best skilin sem merki um erfiða
aðlögun á barneignarskeiði, sem
getur þó leitt til aukins heilbrigðis
skv. kenningu M. Newman. Skiln-
ingur á aðlögunarerfiðleikum frá
sjónarhóli kvenna er forsenda fyrir
því að hjúkrunarfræðingar velji þá
meðferð með konunum, sem leiðir
þær til aukins þroska og heilbrigðis.
Síðari hluti:
Rannsókn á vanlíðan
íslenskra kvenna tveimur til
sex mánuðum eftir fæðingu
Árið 1990 var líðan eftir fæðingu
könnuð hjá íslenskum konum á
fimm mánaða tímabili á þremur
heilsugæslustöðvum á höfuðborgar-
svæðinu. í úrtakið valdist 201 kona.
Þetta voru allt konur sem við upphaf
rannsóknarinnar áttu 7-8 vikna
gömul börn. Heilsugæsluhjúkrun-
arfræðingar lögðu staðlaðan spurn-
ingalista (EPDS = Edinburgh Post-
natal Depression Scale) fyrir þessar
konur. Kynningarbréf rannsakand-
ans fylgdi vegna siðferðilegrar
skyldu um upplýst samþykki. Allar
konur samþykktu þátttöku í rann-
sókninni með eiginhandarundir-
skrift. Gerð, áreiðanleiki og fyrir-
lagning spurningalistans hefur verið
kynnt annars staðar (Thome, M.
1992, Geðvernd).
í spurningalistanum er líðan
könnuð með 10 spurningum um geð-
ræn einkenni. Gildi hvers svars er
lagt saman í heildareinkunn, sem
getur verið á bilinu 0-30. Til að greina
vanlíðan frá eðlilegri líðan var notað
viðmiðunargildið >9. Heildareink-
unn fyrir neðan var skilgreind sem
eðlileg líðan og fyrir ofan sem van-
líðan. Höfundar EPDS mælast til
þess að nota þessi viðmiðunargildi í
heilsugæslu (Cox, J., Holden, J.,
Sagovsky, R. (1987). Hins vegar
hafa höfundar mælitækis notað það
sem viðbótargreiningartæki við
þunglyndar konur, en ekki sem
kembitæki við vanlíðan og þung-
lyndi eins og gert var í þessari
rannsókn.
Fyrirlagning spurningalistans var
endurtekin hjá öllum konum, sem
fengu heildareinkunn >9 við þriðja
og sjötta mánuð. Rannsakandi hitti
hjúkrunarfræðinga á mánaðarlegum
fundum á heilsugæslustöðvum til að
ræða hvert tilfelli, sem fékk heildar-
einkunn >9. Eftirfarandi uppiýs-
ingar um konurnar voru skráðar á
þeim fundum: Aldur, barnafjöldi,
viðbrögð við skráningu, mat hjúkr-
unarfræðings á aðstæðum, geðslag,
líðan kvennanna og umönnun barna
þeirra. Hjúkrunarfræðingar voru
beðnir um að meta geðheilsu skjól-
stæðinga sinna og að taka sérstak-
lega afstöðu til þess hvort konur með
gildi >9 væru þunglyndar. Þeir mátu
einnig hvort og að hvaða leyti EPDS
hafi reynst þeim gagnlegur við grein-
ingu vanlíðunar. Hver hjúkrunar-
fræðingur fylgdi konunni eftir til
sjötta mánaðar og var framvindan
skráð. Hér var um söfnun eiginda-
bundinna upplýsinga að ræða.
Áreiðanleiki upplýsinga var
tryggður með því að rannsakandi
lagði skýrslu fyrir hjúkrunarfræðing
á fundum og spurði hann álits hvort
upplýsingar væru réttar. Ef leiðrétt-
ing reyndist nauðsynleg var hún
gerð, en í flestum tilvikum töldu
hjúkrunarfræðingar skráninguna
rétta. Kerfisbundin skráning upplýs-
inga jafnframt notkun staðlaða
spurningalistans, gerði kleift að lýsa
því hvernig hjúkrunarfræðingar
mátu geðheilsu kvennanna og
hvernig EPDS nýttist þeim.
Niðurstöður
Vanlíðan 2-6 mánuðum eftir fœðingu
Úrvinnsla spurningalistans var
gerð með Statistical package of the
social science (SSPS). Skýrslur
hjúkrunarfræðinga voru handunnar.
Tölfræðileg úrvinnsla veitti upplýs-
ingar varðandi áreiðanleika EPDS,
tíðni vanlíðunar og einkenna ásamt
fylgni vanlíðunar við aðrar breytur.
Tíðni vanlíðunar og breytt líðan
frá 2.-6. mánaðar
Vanlíðan reyndist vera nokkuð
algeng á öðrum mánuði eftir fæð-
ingu, þar sem 24% kvenna (N 47)
fengu heildareinkunn 3=9 á EPDS.
10 HJÚKRUN '/92 - 68. árgangur