Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Síða 12

» FAGMÁL «
Tafla 3
Samanburður vanlíðunareinkenna á öðrum, þriðja og sjötta mánuði
eftirfæðingu
Minni llfsgleði
Minni tilhlökkun
Sjálfsásakanir
Kvfði-áhyggjur
Spenna-hræðsla
Úrræðaleysi
Svefnerfiðleikar
Depurð
Grátur
Að gera sér mein
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
m
□
2. mán
3. mán.
6. mán.
kennanna kannaður hjá konum, sem
leið illa.
Tafla 3 sýnir prósentuhlutföll ein-
kenna, sem konur lýstu á öðrum,
þriðja og sjötta mánuði. Öll einkenni
komu sjaldnar eftir því sem á tímann
leið nema svefnerfiðleikar, sem virt-
ust viðloðandi. Einkenni, sem sýndu
mestan hverfulleika frá 2.-6. mán.
voru depurð, grátur, hlátur og til-
hlökkun. Þessi einkenni tengjast
lundarfari. Einkenni, sem eru
algengust, flokkast undir streituein-
kenni og neikvætt hugarfar (spenna-
hræðsla, sjálfsásökun, úrræðaleysi,
kvíði). Þótt síðari einkenni minnki
einnig, gerist það í minna mæli en við
lundarfarseinkenni.
Þegar líðan er metin með EPDS
má styðjast við fleiri viðmiðanir til að
greina vanlíðan, auk lýsingar kvenn-
anna sjálfra á líðan sinni:
1. Heildareinkunn við fyrstu skrán-
ingu er >9.
2. Heildareinkunn við endurteknar
skráningar er >9.
3. Hámarkssvargildi 3 kemur fyrir
einu sinni eða oftar.
4. Einkenni um „að gera sér mein“
var lýst.
5. Svargildi2komfyrir4sinnumeða
oftar.
Fylgni vanlíðunar við aðrar breytur
Könnuð var fylgni vanlíðunar við
nokkrar aðrar breytur. í ljós kom
marktæk fylgni á milli heildareink-
unnar EPDS annars vegar og fæð-
ingaraðferðar og menntunar hins
vegar. Hærri meðaltalseinkunn
merkir meiri vanlíðan. Konur með
afbrigðilega fæðingu (aðgerðir við
fæðingu, keisaraskurð) fengu hærri
meðaltalseinkunn (7,5) en konur,
sem fæddu eðlilega (5,8) (p<.02).
Konur með mesta menntun (há-
skólapróf) fengu lægri meðaltals-
einkunn (4,5) en konur með minni
menntun (6,4) (p<,04). Marktækt
samband á milli fæðingardepurðar
og gangs fæðingar var einnig staðfest
í könnun ljósmæðranema (Ása Hall-
dórsdóttir o.fl., 1989). Hins vegar
kom á óvart í þessari könnun að
þetta samband var ekki horfið 7-8
vikum eftir fæðingu, sem gæti bent til
þess að hin líkamlega aðlögun eftir
afbrigðilega fæðingu taki lengri tíma
en þær 6 vikur sem venjulega er gert
ráð fyrir.
Samanburður á vanlíðan kvenna
á milli landa
I rannsóknum frá ýmsum löndum
(íslandi, Svíþjóð, Hollandi, Banda-
ríkjunum, Bretlandseyjum, Ástra-
líu) kemur fram að eitt til tvö tímabil
séu eftir fæðingu þar sem vanlíðan
eða geðlægð nái hámarki. Bilið nær
frá tveimur upp í 12 vikur. Flestar
konur, sem greinast með vanlíðan
á hámarkstímabili eru nieð vægara
þunglyndi (minor depression),
heldur en konur með meiriháttar
þunglyndi sem sýna litlar sveiflur í
vanlíðan í lengri tíma. I rannsóknum
frá ofangreindum löndum hefur
EPDS verið notaður, þótt sumir not-
uðu fleiri þunglyndiskvarða. Notkun
staðlaðs mælikvarða leyfir saman-
burð, þótt tímasetning mælinga sé
aðeins frábrugðin í könnunum. Pop,
V. (1991) sýndi fram á, að þunglyndi
er mest í kringum 10. viku í Hollandi.
Eftir þann tíma fer konum stöðugt
batnandi. Skv. niðurstöðumhanseru
hollenskar konur á 8. mán. ekki
þunglyndari en algengt er meðal
kvenna. Lundh, W. o.fl. (1991)
fundu hæstu tíðni vanlíðunar á 2.
(16%) og á 12. viku (13%) í Svíþjóð.
í millitíðinni hafði tíðni lækkað í 8%.
í þeirra könnun var mikill munur á
tíðni vanlíðunar á þriðja mánuði
eftir því hvort konur voru búsettar í
þéttbýli (18%) eða í strjálbýli (8%).
Samsvarandi tölur fyrir íslenskar
konur í þéttbýli á 7.-8. viku eru 17%,
þegar viðmiðunargildi ^10 eru
notuð við EPDS. í breskri könnun
(Elliott, S. o.fl. 1991) kemur fram að
flestum konum líður verst við 6.
viku, eða frá 12-20% en mun færri
við þriðja (7-17%) og sjötta mánuð
(10-18%). í þeirra rannsókn var
miðað við gildi 2H2 til að greina van-
líðan.
Mikill munur er á meðaltali (X)
sem konur fá í einstökum löndum.
Lægsta meðaltal fá íslenskar konur
(X = 5,9) og hæst þær bresku (X frá
6,4-7,9). Breska könnunin fórfram á
sex mismunandi heilsugæslustöðv-
um, sem skýrir bilið í meðaltali.
Samband virðist því vera á milli bú-
setu og vanlíðunar, jafnvel í sama
landi.
Samanburðurinn bendir til að
færri íslenskum konum líði illa en
breskum og bandarískum, en álíka
mörgum og sænskum konum 6-8
12 HJÚKRUN '/92 - 58. árgangur