Hjúkrun: tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.03.1992, Page 23

» FAGMÁL «
Aðrar sýkingar
Ymsar aðrar sýkingar koma til
greina, svo sem berklasmit og smit
rauðra hunda. Enda þótt berklar séu
orðnir sjaldgæfur sjúkdómur skjóta
þeir alltaf upp kollinum öðru hvoru
og ekki hvað síst hjá HIV-smituðum
einstaklingum. Gera má ráð fyrir að
allir íslenskir hjúkrunarfræðingar á
barnseignaraldri hafi látið sprauta
sig gegn rauðum hundum. En ein-
faldar varúðarráðstafanir svo sem
handþvottur og hreinlæti verða
aldrei vanmetnar til að koma í veg
fyrir ýmis konar smit.
Lyf og önnur efni
Ýmsir lyfjaflokkar og efni, sem
notuð eru til sótthreinsunar, geta
verið hættuleg, ef óvarlega er með
þau farið.
Frumuhemjandi lyf
Menn hafa velt því fyrir sér, hvort
meðhöndlun frumuhemjandi lyfja
(cytostatica) geti valdið heilsutjóni
hjá hjúkrunarfræðingum. Niður-
stöður rannsókna hafa hér ekki verið
á einn veg. Grunsemdir hafa verið
uppi um, að lyf af þessu tagi geti
hugsanlega valdið breytingum á litn-
ingum og frumum svo og krabba-
meini, lifrarskemmdum og fósturláti
hjá hjúkrunarfræðingum. Það ber að
gæta varkárni í meðhöndlun frumu-
hemjandi lyfja og frágangi á úrgangi
frá sjúklingum, sem eru meðhöndl-
aðir með þeim.
Milkovic-Kraus og Horvat (1991)
skrifuðu um afbrigðilega litninga hjá
hjúkrunarfræðingum, sem unnu
með frumuhemjandi lyf og Selevan,
Lindbohm, Hornung og Hemminki
(1985) skrifuðu um fósturlát hjúkr-
unarfræðinga, sem unnu með þessi
efni.
Svœfingalyf
Getgátur hafa verið uppi um að
svæfingalyf geti valdið fósturláti,
hfrar- og nýrnasjúkdómum og haft
áhrif á niðurbrot B-12 í líkamanum.
Þótt niðurstöður rannsókna á þessu
hafi ekki verið einhlítar þykjast
menn hafa séð tengsl á milli meng-
unar þessara efna og fósturláta.
Sömuleiðis hefur sést að glaðlofts-
mengun (nitrous oxid) geti leitt til
þess að niðurbrot B-12 í líkamanum
fari úr skorðum. Á hinn bóginn hafa
menn ekki fundið tengsl milli með-
höndlunar svæfingarlyfja og krabba-
meina, fósturskaða, lágrar fæðingar-
þyngdar og ófrjósemi, sem þó hafa
verið athuguð. Það ber að sjá til þess
að efni sem notuð eru til svæfinga og
deyfinga séu innan leyfilegra marka í
vinnuumhverfi heilbrigðisstarfs-
manna. Vessey og Nunn (1980) hafa
fjallað um hugsanlega áhættu starfs-
fólks við svæfingar.
Fúkkalyf
Ofnæmi fyrir fúkkalyfjum,
einkum penisillíni, er þekkt meðal
hjúkrunarfræðjnga, Rudzki,
Rebandel og Grzywa (1989).
Sótthreinsiefni
Etýlenoxíð (ethylene oxide),
formaldehýð og glúteraldehýð eru
öll notuð til sótthreinsunar. Etýlen-
oxíð liggur undir grun um að geta
valdið krabbameini og fósturláti hjá
þeim sem vinna við sótthreinsun.
Formaldehýð ertir slímhúð og önd-
unarfæri. Það veldur oft skinnþrota
(dermatitis) hjá hjúkrunarfræðing-
um. Menn eru ekki á einu máli um
áhrif þess á öndunarfæri, og ekki
hefur tekist að sýna fram á, að það
geti valdið krabbameini. Það hefur
þó verið sett á lista yfir slík efni í
nokkrum löndum. Glútaraldehýð er '
hentugt til sótthreinsunar á tækjum,
sem þola ekki hita. En það virðist
geta valdið bæði ertingu, astma og
ofnæmi. Klórhexidín (chlorhex-
idine) hefur valdið skinnþrota,
ofnæmi og astma meðal hjúkrunar-
fræðinga.
Hogstedt, Aringer og Gustavsson
(1986), Goulet og Thériault (1991),
Council on Scientific affairs (1989)
og Waclawski, McAlpine og Thom-
son (1989) hafa skrifað um ýmis
konar áhættu við notkun þessara
efna.
Ofnæmi
Áður er getið um penisillín-
ofnæmi hjá hjúkrunarfræðingum,
sem rannsóknir hafa sýnt að er al-
gengt meðal þeirra. Formaldehýð
veldur einnig oft ofnæmi. Gúmmí-
hanskar geta bæði valdið ofnæmi og
staðbundnum kláða hjá notendum.
Þar sem notkun gúmmíhanska fer
vaxandi er vert að huga að þessum
málum, Turjanmaa og Reunala
(1988).
Vinnuslys og
líkamlegt álag
Rannsóknir hafa leitt í ljós, að nál-
arstungur, tognanir og bakmeiðsl
eru algeng meðal hjúkrunarfólks.
Líkamlegt álag er talsvert. Það
verður einnig fyrir líkamsárásum og
geislun.
Það hefur sýnt sig, að nálarstungur
eru algengari meðal hjúkrunarfólks
en annarra heilbrigðisstarfsmanna.
Til viðbótar er vitað, að vanskráning
er mikil og stunguslysin eru líklega
miklu fleiri en tölurnar segja. Áður
hefur verið rætt um hættu á lifrar-
bólgu- og HlV-smiti, ef fólk stingur
sig á blóðugum nálum eða öðrum
oddhvössum hlutum. En hætta á
blóðeitrun (sepsis) og öðrum sýk-
ingum er einnig fyrir hendi.
Til að koma í veg fyrir stunguslys
hefur verið rætt um að breyta vinnu-
aðferðum. Brýna t.d. fyrir fólki að
stinga aldrei notuðum nálum aftur í
hulstrið. Aðrir telja ábatasamara að
breyta hönnun verkfæra á þann veg
að minni hætta sé á stungusárum.
Reynslan hefur sýnt, að hættan á
stungum er mest, þegar nálum er
stungið aftur í hulstrið, þegar not-
uðum nálum er fleygt, þegar verið er
að taka blóð og setja upp nál fyrir
vökva- eða lyfjagjöf í æð. Því ber
nauðsyn til að gæta sérstakrar var-
kárni, þegar þessi verk eru unnin,
Jagger, Hund, Brand-Elnaggar og
Pearson (1988).
Bakverkir og bakmeiðsl
Bakverkir eru algengir meðal
HJÚKRUN '/92 - 68. árgangur 23