Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1998, Blaðsíða 25

Inga Teitsdóttir
hjúkrunarstjóri sýkingavarna á Landspítala
og hugsanlegar afleiðingar
Smit afvöldum stunguóhappa og mengaðra líkams-
vessa er talsvert áhyggjuefni meðai heilbrigðis-
starfsmanna. Skráning slíkra óhappa er nauðsyn-
leg til að fá yfirlit yfir þau og finna leiðir til úrbóta.
Á Landspítala hefur ýmislegt verið gert til að
minnka líkur á slysum af þessu tagi.
Algengustu veirur sem geta smitað með blóði eða öðrum
líkamsvessum eru hepatitis B, hepatitis C og Hl veiran.
Mikill munur er þó á smithættu eftir stunguóhapp með nál
mengaðri blóði frá einstaklingi sýktum af HIV, einstaklingi
sýktum af hepatitis B eða hepatitis C. Hætta á smiti ef
starfsmaður stingur sig á nál frá HIV pos. sjúklingi er 0,3%
-HCVpos. er 3-10%
- HBV pos. er 30-50%
Skráning stunguóhappa er nauðsynleg til að fá yfirlit yfir
hversu algeng slík óhöpp eru, hvaða starfsstéttir verða
oftast fyrir þeim, við hvaða aðstæður þau verða helst og
hvort hugsanlega er hægt að fá starfsfólk til að breyta
ákveðnum vinnubrögðum í því skyni að draga úr óhöpp-
unum.
Fram til loka ársins 1987 var skráning stunguóhappa
mjög ófullkomin á Lsp. Átímabilinu febrúar 1986 til ársloka
1987 bárust 15 tilkynningar um stunguóhöpp á Land-
spítala. Sýkingavarnanefnd Lsp. þótti Ijóst að þessi tala
væri ekki raunhæf og sendi því frá sér leiðbeiningar til
starfsfólks um meðferð við stunguóhöppum með sérstakri
áherslu á skráningu og hófst sú skráning í byrjun árs
1988. Jafnframt var byrjað að bólusetja starfsmenn gegn
hepatitis B. Á næstu fjórum árum bárust alls 193 tilkynn-
ingar um stunguóhöpp ( 44, 64, 45 og 40).
Skráningin leiddi í Ijós að hjúkrunarfræðingar urðu oft-
ast fyrir stunguóhöppum eða í 54,4% tilvika, síðan læknar
18,1%. Athygli vakti að ófaglært starfsfólk (ræstingafólk,
starfsfólk í þvottahúsi og vaktmenn) sem ekki notar
sprautur eða nálar við vinnu sína töldu 10,9%. Miklu færri
tilkynningar bárust frá öðrum starfsstéttum.
Þar sem skorti oft skýringar á því hvernig óhöpp bar að
sendi sýkingavarnanefnd í byrjun ársins 1992 frá sér nýjar
leiðbeiningar um viðbrögð, meðferð og skráningu stungu-
óhappa.
Á nýju eyðublöðin eru skráðar nákvæmari upplýsingar
um hvar, hvenær og hvernig óhappið vildi til. Hvort það
verður við að setja hólkinn aftur á nál eftir notkun, við
vinnu á rannsóknarstofu, við að taka blóð, vinnu á skurð-
stofu, meðhöndlun og frágang á rusli, (s.s.nálum) eða eitt-
hvað annað sem starfsmaður útskýrir þá nánar. Tilgang-
urinn með þessari nákvæmari skráningu er að reyna að
koma auga á áhættuvinnubrögð og komast að hvort
mismunur sé á óhöppum eftir starfsstéttum.
Þetta sama ár (1992) bárust tvöfalt fleiri tilkynningar um
stunguóhöpp og sá fjöldi hefur haldist svipaður síðan eða
u.þ.b. 80 á ári, þar til á síðasta ári (1997) að tilkynningum
fjölgaði til muna, en þá voru stunguóhöpp og óhöpp
vegna líkamsvessamengunar 133. Af þeim láðist 34 að
senda skýrslur um óhappið til sýkingavarnanefndar en
sendu blóð í skimun og skortir þar af leiðandi útskýringar á
tildrögum þeirra óhappa.
Enn sem fyrr verða hjúkrunarfræðingar oftast fyrir stungu-
óhöppum og þar næst læknar.
Þriðji fjölmennasti hópurinn er ófaglært starfsfólk og
það er vissulega umhugsunarefni. Þetta er hópur sem ekki
notar nálar við vinnu sína og kemur ef til vill ekki nálægt
| Hjúkrunarfr. 49,6%
■ Læknar 18,8%
Ófaglært. 10,5%
■ Sjúkraliðar 6,8%
| Meinatæknar 6,0%
■ Röntgent. 4,5%
hjúkr.nemar 3,0%
■ Röntg.t.nemar 0,8%
Mynd 7. Stunguóhöpp og líkamsvessamengun á Lsp 1997.
sjúklingum, en skaðast augljóslega vegna kæruleysis
annarra starfsstétta (mynd 1).
Ef við lítum á tildrög atvika (mynd 2) og reynum að
meta hvaða vinnubrögð væri hugsanlega hægt að hafa
áhrif á er það einna helst tvennt. í fyrsta lagi að setja
hólkinn aftur á nál að lokinni notkun og í öðru lagi lélegur
frágangur á nálum þ.e. nálar á glámbekk.
Óhöppin við að setja hulstrið aftur á nál verða á þrjá
vegu; a) Nál fer fram hjá hulstri og stingst í fingur, b) Nál fer
í gegnum hulstrið og stingst þá í fingur eða hendi og c)
hulstur dettur af nál.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 74. árg. 1998
161