Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.06.1998, Blaðsíða 8

Elísabet Hjörleifsdóttir
OAM'SkÍp'tí við aðstandendur
Þessi grein fjallar um rannsókn á reynslu hjúkrunarfræðinga af
samskiptum við fjölskyldur mikið veikra og deyjandi krabbameins-
sjúklinga. Athugað var hvað getur haft áhrif á öryggi hjúkrunarfræð-
inga við slikar aðstæður og hvernig þeir geta aukið færni sína i
samskiptum við þennan tiltekna sjúklingahóp. Tekin voru viðtöl við 6
hjúkrunarfræðinga sem leiddu í Ijós að þeim fannst þessi samskipti
erfið og lýstu 6 sameigínlegum þáttum í því sambandi. Niðurstöður
rannsóknarinnar geta stuðlað að umræðum meðal hjúkrunarfræðinga
um hvernig þeir geta mætt þörfum fjölskyldna í starfi sínu.
Það er viðurkennd staðreynd að fólk forðast að ræða
opinskátt um dauðann, sérstaklega þegar það stendur
frammi fyrir honum. Hjúkrunarfræðingar eru þar ekki und-
anskildir. Hjúkrunarstarfið krefst þess þó oft að þeir geti á
faglegan, en jafnframt manneskjulegan hátt, rætt þetta for-
boðna efni við fólk sem þeir stunda. Sífellt meiri kröfur eru
gerðar til þeirra sem hjúkra deyjandi sjúklingum en hins
vegar er sjaldan spurt hvort þeir telji sig reiðubúna til að
takast á við þær kröfur.
Að hverjum sjúklingi stendur yfirleitt fjölskylda sem
samkvæmt hefð er talin veita honum skjól. Fjölskyldan
sem heild upplifir streitu og sálarkreppu þegar einhver,
innan hennar greinist með alvarlegan sjúkdóm. Fjölskyldan
er því ekki eingöngu hópur sem veitir þeim sjúka huggun
og öryggi/ Fjölskyldan hefur þarfir sem ber að virða og þar
sem hún horfist sameiginlega í augu við mikla erfiðleika
þarf hún sem heild umönnun (Giacquinta, 1977; Cassileth
og Hamilton, 1979; Robinson, 1992; Hilton, 1993). Jones
(1989) hefur sýnt fram á að jákvæð samskipti hjálpa
einstaklingum að takast á við sjúkdóma. Hún leggur
áherslu á mikilvægi þess að skapa traust og heiðarleg
samskipti við sjúklinginn og fjölskyldu hans alveg frá
byrjun.
Almennt er viðurkennt að hjúkrunarfræðingar eigi að
hafa góð samskipti við mikið veika og deyjandi krabba-
meinssjúklinga og fjölskyldur þeirra. Hins vegar eru fáar
skilgreiningar á því í hverju góð samskipti felast. Slíku hlut-
verki fylgir álag en fáar athuganir hafa verið gerðar til að
greina þekkingu, hæfni og nauðsynlegar aðferðir sem
hjálpa hjúkrunarfræðingum að vinna markvisst til að ná
árangri í samskiptum (Davies og Oberle, 1990). McCorkle
(sjá í Davies og Oberle, 1990) bendir á að þó að samskipti
gangi stirðlega vanti ekki vilja hjúkrunarfræðinga til að
144
hjálpa, heldur skorti þekkingu og nauðsynlega færni til að
efna til góðra samskipta. Á síðustu árum hefur athygli fræði-
manna í ríkari mæli beinst að ýmsum þáttum samskipta.
Það er augljóst að sumir hafa meiri samskiptahæfileika en
aðrir og hefur sú staðreynd leitt til skipulagðra og kerfis-
bundinna athugana á eðli og hlutverki samskipta. Er þar
aðallega um þrennt að ræða. í fyrsta lagi hafa rannsóknar-
niðurstöður sem sýna hvers vegna háttalag fólks er eins
og það er leitt til myndunar ýmissa hugtaka um viðbrögð
og samskiptahegðun. í öðru lagi hafa rannsóknir beinst að
því að skilgreina mismunandi hegðun í samskiptum og
þau áhrif sem hún hefur. í þriðja lagi hafa margar mismun-
andi aðferðir verið reyndar til að þjálfa fólk í mannlegum
samskiptum til þess að komast að raun um hvort mögu-
legt sé að auka félagslega hæfni þess (Hargie, Saunders
og Dickson, 1989).
Tilgangur rannsóknar
Rannsóknin sem hér er greint frá var gerið í þeim tilgangi
að lýsa sameiginlegum þáttum í reynslu hjúkrunarfræðinga
af samskiptum við fjölskyldur mikið veikra og deyjandi
krabbameinssjúklinga og að varpa Ijósi á hvað það er sem
getur haft áhrif á öryggi þeirra við slíkar aðstæður. Tilgang-
urinn var einnig að leiða í Ijós þætti sem hjúkrunar-
fræðingar gætu unnið með til að verða færari og öruggari í
samskiptum sínum við fjölskyldur þessa tiltekna sjúklinga-
hóps (Elísabet Hjörleifsdóttir, 1996).
Elísabet Hjörleifsdóttir útskrifaðist frá Hjúkrunarskóla íslands
1973, lauk sérnámi í hjúkrun deyjandi sjúklinga frá Lothian
College of Nursing í Edinborg og South College of Nursing í
Glasgow 1992. Síðastliðin fimm ár hefur hún starfað í Heima-
hlynningunni á Akureyri og á FSA. Hún stundar nú meistara-
nám í hjúkrun krabbameinssjúklinga við Glasgow Háskóla.
Tímarit Hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 74. árg. 1998