Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.08.2007, Síða 41

RITRÝNDAR FRÆÐIGREINAR
Hugtakið sjúklingaánægja eða ánægja sjúklínga hefur verið
notað í auknum mæli undanfarna áratugi í heilbrígðiskerfinu og
heílbrigðisvísindum. Þar sem um huglægt og flókið fyrirbæri er
að ræða, reynist erfitt að skilgreina sjúklingaánægju til hlítar
og hlutgera hana til mælingar (Biering o.fl., 2006; Thomas
og Bond, 1996; Young Mahon, 1996). Engu að síður er talið
óhjákvæmilegt að meta ánægju sjúklinga þegar leitast er við að
veita gæðaþjónustu (Donabedian, 1982). í þessari rannsókn er
ánægja með þjónustu skilgreind sem reynsla þess sem þjónust-
unnar nýtur á því hvort væntingar hans eru uppfylltar (Palmer
o.fl., 1991). Gengið er út frá því að þarfir, sem eru mikilvægar
foreldrum sem eiga barn á sjúkrahúsi, endurspegli væntíngar
foreldranna til þjónustunnar.
Þarfir foreldra
Gerðar hafa verið ýtarlegar rannsóknir á þörfum foreldra sem eiga
börn á sjúkrahúsum, ekki síst hér á íslandi (Bragadóttir, 1997,
1999; Guðrún Kristjándóttir o.fl., 2005; Helga Bragadóttir o.fl.,
2006; Herdís Gunnarsdóttir, 2001; Kristjánsdóttir, 1986, 1991,
1995). Benda þessar rannsóknir til þess að foreldrar hafi ákveðnar
mikilvægar þarfir í tengslum við sjúkrahúsvist barna þeirra. Úr
niðurstöðum íslenskra og erlendra rannsókna hafa grunnþarfir for-
eldra barna á sjúkrahúsum verið greindar. Þær lúta að: 1) upplýsing-
um, 2) að vera hjá barninu og annast það, 3) að vera treyst, 4) að
treysta heilbrigðisstarfsfólki, 5) stuðningi, 6) umhverfi og mannauði,
7) fjárhagsaðstoð, 8) öðrum í fjölskyldunni, 9) voninni, 10) þroska
og menntun barnsins og 11) samhæfingu í heilbrigðisþjónustunni
(Guðrún Kristjánsdóttir og Helga Bragadóttir, 2001).
Fyrri rannsóknir á því hvernig þörfum foreldra barna á sjúkra-
húsum á íslandi er fullnægt benda til þess að almennt sé
þörfum flestra foreldra fullnægt að miklu leyti en ekki öllu.
íslensku rannsóknirnar eru gerðar á tæplega 20 ára tímabili
við mismunandi aðstæður og má greina breytingar í þá átt að
fleiri þörfum sé sinnt á seinni árum (Bragadóttir, 1997, 1999;
Helga Bragadóttir o.fl., 2006; Kristjánsdóttír, 1986). I nýjustu
rannsókninni, sem gerð var á þörfum foreldra á barnadeildum
Barnaspítala Hringsins, voru greindar ákveðnar þarfir sem
foreldrar töldu mikilvægar en var ekki fullnægt að sama skapi.
Þessar þarfir lúta að því að: 1) skipulegir fundir séu haldnír með
foreldum þar sem foreldrar geta deilt reynslu sinni, 2) starfsfólk
hvetji foreldra til að spyrja og leita svara við spurningum sínum,
3) foreldrar geti hitt aðra foreldra með svipaða reynslu, 4) fá
skriflegar upplýsingar um barnið sem foreldrið getur skoðað
síðar, 5) fá tækifæri til að ræða einslega við hjúkrunarfræðing
eða lækni, 6) fá upplýsingar um þekktar heilbrigðisframtíðar
horfur barnsins, 7) hjúkrunarfræðingur, t.d. á heílsugæslustöð,
fylgi barninu eftir útskrift, 8) fá hjálp til að skilja eigin þarfir, 9)
geta borðað með barninu, 10) sérstök hreinlætisaðstaða sé
fyrir foreldra á deildinni, 11) vita að barninu sé tryggð kennsla
og þroskaverkefni við hæfi, 12) samfella sé í hjúkrun barnsins
og 13) einn ákveðinn hjúkrunarfræðingur samhæfi þjónustu og
upplýsingar til foreldra (Helga Bragadóttir o.fl., 2006).
í rannsóknum á þörfum foreldra barna á sjúkrahúsum hér-
lendis hafa foreldrar verið spurðir að því hvort þeir telji það í
verkahríng sjúkrahússíns að hjálpa þeim að fullnægja þörfum
sínum sem tengjast sjúkrahúsvist barnsins. í öllum tilvikum taldi
meirihluti foreldranna það í verkahring sjúkrahússins að hjálpa
þeím (Bragadóttir, 1997, 1999; Helga Bragdóttir o.fl., 2006;
Herdís Gunnarsdóttir, 2001; Kristjánsdóttir, 1986).
Ánægja foreldra
Rannsóknir á ánægju foreldra með þjónustu á sjúkrahúsum
benda til almennrar ánægju þeirra (Aasland o.fl., 1998; Battrick
og Glasper, 2004; Co o.fl., 2003; Groven o.fl., 2006; Haines
og Childs, 2005; Homer o.fl., 1999; Magaret o.fl., 2002; Miceli
og Clark, 2004; Varni o.fl., 2000; Ygge og Arnetz, 2001). Hins
vegar má greina þætti sem nokkur hópur foreldra er óánægður
með og 10-50% foreldra kvarta yfir. Þessir þættir lúta að:
1) upplýsingagjöf til foreldra, 2) útskrift barna og flutningi á
milli deilda, 3) biðtíma við innlögn og útskrift, 4) aðbúnaði og
umhverfi á deild, 5) samhæfingu þjónustunnar, 6) samfellu í
meðferð, 7) verkjameðferð barnsins og 8) samskiptum fagfólks
við foreldra (Ammentorp o.fl., 2005; Battrick og Glasper, 2004;
Co o.fl., 2003; Haines og Childs, 2005; Homer o.fl., 1999).
Foreldrar telja hjúkrunarfræðinga og lækna þá heilbrigðis-
starfsmenn sem líklegastir eru til að sinna þörfum þeírra og
barna þeirra á sjúkrahúsum enda þeir heilbrigðisstarfsmenn
sem mest sinna sjúklingum (Knafl o.fl., 1988; Starke og Moller,
2002; Terry, 1987). Því hafa mælingar á ánægju foreldra
einkum beínst að þessum hópum heilbrigðisstarfsmanna og
frammistöðu þeirra. Upplýsingagjöf til foreldra, samstarf og
samskipti hjúkrunarfræðinga og lækna við foreldra vega þungt
við mat foreldra á gæðum heilbrigðisþjónustunnar og þar með
ánægju þeirra með hana (Ammentorp o.fl., 2005; Co o.fl.,
2003; Magaret o.fl., 2002).
Haines o.fl. (2005) leggja til aðgerðir til að auka ánægju foreldra
með þjónustu á gjörgæsludeildum barna. Aðgerðirnar eru að
auka og bæta upplýsingaflæði til foreldra, auka samskipta-
hæfni starfsfólks, auka þátt reyndra hjúkrunarfræðinga í þjón-
ustu við foreldra, bæta samfellu þjónustunnar og teymisvinnu.
Foreldrar hafa einnig bent á mikilvægi þess að heilbrigðis-
starfsfólk geri sé grein fyrir álaginu sem veikindi og sjúkrahús-
vist barns veldur foreldrum, að sinna þurfi tilfinningalegum og
andlegum þörfum foreldranna betur og að starfsfólk þurfi að
bregðast betur við kvörtunum foreldra (Miceli og Clark, 2004).
Það að veita foreldrum athygli og umhyggju með auknum og
sjúklingsmiðaðri samskíptum getur aukið ánægju þeirra með
þjónustuna (Cescutti-Butler og Galvin, 2003; Maisels og Kring,
2005; Wanzero.fi., 2004).
Tengsl þarfa og ánægju foreldra við aðra þætti
Niðurstöður rannsókna á þörfum og ánægju foreldra barna á
sjúkrahúsum benda til þess að þarfir þeirra og ánægja teng-
ist lýðfræðilegum breytum og ytri og innri þáttum sem vert er
að veita athygli. Þættir, sem hafa tölfræðilega marktæk tengsl
við þarfir eða ánægju foreldra, eru settir fram í töflu 1 (95%
öryggismörk). Þættirnir eru settirfram eins og í þeim rannsókna-
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 3. tbl. 83. árg. 2007
39