Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1991, Blaðsíða 17

Friðrik Jóhannsson löggiltur endurskoðandi, framkvæmdastjóri Fjárfestingafélags ís-
lands hf.
Þróun hlutabréfaverðs á íslenskum
hlutabréfamarkaði
Þessi grein er að mestu samhljóða erindi sem flutt var á
20 ára afmæli Fjárfestingarfélags íslands hf. í maí sl.
Margir hafa velt þeirri spurningu fyrir sér hvort hluta-
bréfaverð á íslandi sé orðið of hátt. Þcgar verið er að
meta verð á hlutabréfum er beitt mismunandi aðferð-
um. Oftast er notuð greiningaraðferð (fundamental
analysis), en þá er stuðst við ýmsar kennitölur úr
rekstri fyrirtækja, nánasta umhverfi þeirra, væntanleg-
an árangur fyrirtækja og efnahagsástand.
Hér verður fjallað um verðþróun á hlutabréfamark-
aði á íslandi og leitað svara við því hvort hlutabréfa-
verð á íslandi sé orðið of hátt.
Hlutabréfamarkaður í mótun
Allan áttunda áratuginn voru raunvextir neikvæðir og
peningalegur sparnaður landsmanna hrundi. Þetta
hafði jafnframt þau áhrif að lántaka varð fyrirtækjunum
mjög hagstæð á þessum tíma. Fyrirtæki höfðu því ekki
hvatningu til að leita eftir fjármagni á hlutabréfamark-
aði sem auk þess var ekki til. Skattalög voru einnig
hagstæð skuldsettum fyrirtækjum.
Aðstæður eins og þær sem að framan er lýst, þar sem
lánsfé fæst gefins, hvetja að sjálfsögðu ekki til eiginfjár-
myndunar í fyrirtækjum.
A árinu 1979 voru sett lög sem heimiluðu verðtrygg-
ingu fjárskuldbindinga. Þessi breyting olli að sjálfsögðu
straumhvörfum í peningalegum sparnaði sem tók að
vaxa á ný. Jafnframt þýddu þessar breytingar mikil um-
skipti fyrir atvinnufyrirtæki sem mörg hver höfðu byggt
tilveru sína á gjafavöxtum. Segja má að fjöldi fyrirtækja
sem uxu upp úr þeim óheilbrigða jarðvegi sem stjórn-
völd bjuggu þeim, hafi í raun aldrei haft burði til að
greiða eðlilegan arð af því fjármagni sem þau þurftu.
Þær aðstæður sem fyrirtæki stóðu nú frammi fyrir
kölluðu á gerbreytt vinnubrögð. Jafnvel bestu fyrirtæk-
in höfðu ekki aðgang að áhættufjármagni og það er
grundvallaratriði í rekstri fyrirtækja að hægt sé að vega
saman rekstrarlega áhættu og fjárhagslega áhættu þann-
ig að heildaráhætta sé hæfileg. Sé rekstrarleg áhætta
mikil er nauðsynlegt að dregið sé úr fjárhagslegri
áhættu með notkun eigin fjár í stað lánsfjár.
Þörfin á hlutabréfamarkaði var augljós. Á árinu 1984
var í fyrsta sinni heimilt fyrir einstaklinga að draga frá
skattskyldum tekjum kaup á hlutabréfum. Enginn vafi
leikur á að þessi breyting hefur haft mjög jákvæð áhrif
á gang mála á hlutabréfamarkaði. Áhugi almennings á
þessum markaði hefur aukist ár frá ári en auk skattafrá-
dráttar hefur ávöxtun sem hlutabréf hafa gefið verið
mjög góð. Á árinu 1989 nýttu sér 5.100 manns heimild
til skattafrádráttar og var þessi hópur 9.600 manns á ár-
inu 1990.
Sífellt fleiri fyrirtæki bætast í hóp þeirra sem skráð
eru á hlutabréfamarkaði en voru um áramótin 22.
Heildarfjárhæð skráðra bréfa var um áramót 31 millj-
arður að markaðsvirði og hefur sú fjárhæð vaxið veru-
lega á undanförnum árum. Á annað hundrað fyrirtæki
eru nú viðurkennd af embætti ríkisskattstjóra sem al-
menningshlutafélög og fá þeir sem fjárfesta í þeim
Stærð hlutabréfamarkaða
Markaösvlröl hlutabréfa mllljaröar kr. Hlutfall af þjóAarframlelfiolu FJfildl fyrirtækja
ísland 31 10% 22
Noregur 1.390 25% 112
Danmörk 2.249 35% 268
Svíþjóð 10.127 89% 132
Finnland 303 4% 77
17