Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1991, Blaðsíða 22

ekki til að neinn sérfróður reikningshaldsmaður hafi
komið nálægt samningu bókarinnar.
2. Forsendur tillagnanna.
Pegar við leggjum fram tillögur um reglur í reiknings-
haldi þá þurfum við að vera innan ramma íslenskra laga
og innan þess ramma sem alþjóðlegu reikningsskila-
staðlarnir sem við erum bundnir af, setja okkur, þe.
staðlarnir frá International Accounting Standards
Committee. Einnig er nauðsynlegt fyrir okkur að horfa
til annara landa til að sjá hvernig meðferð sambærilegra
atriða er háttað hjá öðrum. Einnig verðum við að horfa
til meginreglna reikningshalds, sem ætla verður að öll
framangreind atriði séu byggð á. Lítum á nokkur atriði
í þessu sambandi:
a. Staðlar alþjóða reikningsskilanefndarinnar.
Þegar staðlar alþjóða reikningsskilanefndarinnar eru
skoðaðir kemur í ljós að hvergi er gerð tilraun til að taka
á meðferð óáþreifanlegra eigna í reikningshaldi nema
hvað varðar hinar almennu reglur reikningshaldsins.
Staðall alþjóða nefndarinnar nr. 4 fjallar um afskrift-
ir, en undanskilur réttindi til nýtingar auðlinda, bæði
eyðanlegra og óeyðanlegra, svo og langtímakostnað og
viðskiptavild.
Staðall nr. 9 fjallar um rannsóknar og þróunarkostn-
að. Þar er rannsóknar og þróunarkostnaður vegna nátt-
úrulegra auðlinda undanskilinn.
Staðall nr. 17 fjallar um leigusamninga. Þar eru
samningar um nýtingu náttúrulegra auðlinda undan-
skildir.
Staðall nr. 16 fjallar um varanlega rekstrarfjármuni.
Þar eru einnig undanskilin réttindi til nýtingar auð-
linda, bæði eyðanlegra og óeyðanlegra.
Af einhverjum ástæðum hefur alþjóða reikningsskilan-
efndin kosið að taka ekki á vandamálum varðandi
óáþreifanlegar eignir. Hluti af skýringunni gæti verið sá
að menn hafi átt erfitt að komast að niðurstöðu. Önnur
skýring gæti verið sú að þetta er yfirleitt svo lítill hluti
af eignum fyrirtækja að mörg önnur vandamál í reikn-
ingshaldi séu brýnni að leysa úr. í athugun sem gerð
var á vegum Efnahagsbandalagsins þar sem m.a. var
reynt að meta hvort óáþreifanlegar eignir væru mikil-
vægur hluti efnahagsreiknings, kom fram að aðeins í
um 16% tilfella var álitið að þessar eignir skiptu máli
hjá fyrirtækjunum. Þau atriði sem aðallega var um að
ræða hjá fyrirtækjum voru viðskiptavild í samstæðuupp-
gjöri, keypt viðskiptavild, rannsóknar og þróunarkostn-
aður og ýmiskonar réttindi og sérleyfi.
b. Bandarískir reikningsskilastaðlar.
í Bandaríkjunum virðist hafa verið tekið á þessum
vandamálum að einhverju leyti en þó aðallega hvað
varðar viðskiptavild. Bandaríska nefndin FASB virðist
ekki hafa gefið út staðal varðandi þetta, en árið 1976
gaf nefndin út svokallað „Discussion Memorandum“
um viðskiptavild og aðrar óáþreifanlegar eignir. Eldri
nefndin APB gaf árið 1970 út álit nr. 16 og 17 sem fjalla
um viðskiptavild og aðrar óáþreifanlegar eignir.
Bandaríska nefndin hefur skilgreint hugtakið eignir
þar sem m.a. kemur fram eign þarf að hafa möguleika
á að skapa fyrirtækinu beint eða óbeint, ein sér eða
saman með öðrum eignum, framtíðar peningaflæði.
Einnig þurfa að hafa átt sér stað viðskipti eða annað
sem gefur fyrirtæki yfirráðarétt yfir eigninni. Sam-
kvæmt þessu er ekki nauðsynlegt endilega að tvíhliða
viðskipti hafi átt sér stað, heldur getur verið um gjöf að
ræða. Ef t.d. sveitarfélag gefur land og jafnvel bygging-
ar undir verksmiðjurekstur í þeim tilgangi að laða til sín
atvinnutækifæri þá er mælt með því í Bandaríkjunnum
að slíkt sé uppfært og farið með það í gegnum eigið fé.
Telja verður ljóst að keyptar fiskveiðiheimildir til
framtíðar uppfylla þessi skilyrði og því ætti ekki að vera
nokkur vafi á að þær ber að eignfæra.
Samkvæmt APB áliti nr. 17 frá 1970 á að færa þá
óáþreifanlegu fastafjármuni sem keyptir eru af þriðja
aðila sem eign. Óáþreifanlegar eignir sem verða til inn-
an fyrirtækisins á að gjaldfæra jafnóðum og kostnaður-
inn verður til. Þetta á m.a. við um auglýsingakostnað,
sem gæti verið grundvöllur að framtíðar viðskiptavild
og í flestum tilfellum útlagðan kostnað vegna þróunnar
og rannsókna. í þessu felst ákveðin tvöfeldni þar sem
óáþreifanlegar eignir sem eru keyptar eru eignfærðar
en þær sem verða til innan fyrirtækisins eru gjaldfærðar.
Ef sú skilgreining liggur fyrir að ákveðin óáþreifan-
legur hlutur sé eign og mat á verðmætunum liggur fyrir
þá er viðkomandi hlutur færður til eignar í reiknings-
haldi félagsins. Þá vaknar önnur grundvallar spurning
um reikningsskilaaðferðir. A að færa niður eignina með
gjaldfærslu á ákveðnu tímabili eða á hún að standa í
bókum félagsins endalaust (og þá væntanlega sam-
kvæmt íslenskum reikningsskilavenjum á endurmetnu
kostnaðarverði)? í bandarískum staðli frá 1953 kom
fram að eignir sem hafa ótakmarkað notkunargildi
hvað varðar tíma og efnahagslegar forsendur ætti ekki
að afskrifa. Breyting varð á þessu í áliti APB nefndar-
innar nr. 17 frá 1970 og hélt nefndin því fram að verð-
gildi óáþreifanlegra eigna rýrnaði fyrr eða síðar og allar
óáþreifanlegar eignir ætti því að færa niður árlega.
Þannig er ætlast til að allar óáþreifanlegar eignir séu
færðar niður árlega með gjaldfærslu yfir rekstrarreikn-
ing á svipaðan hátt og varanlegir rekstrarfjármunir eru
afskrifaðir á áætluðum endingartíma. Hámarksafskrift-
artími samkvæmt þessu bandaríska áliti er 40 ár. Eign
getur því samkvæmt þessu verið óeyðanleg í skilningi
hagfræðinnar þótt skilyrði séu til að afskrifa hana í
skilningi reikningshaldsins. Samkvæmt framansögðu
virðist ekki grundvöllur fyrir öðru en að gjaldfæra á
ákveðnum árafjölda keyptar fiskveiðiheimildir í bók-
haldi íslenskra fyrirtækja.
Sumar óáþreifanlegar eignir hafa ákveðinn líftíma
samkvæmt lögum. Þannig er einkaleyfi veitt til 17 ára
22