Ráðunautafundur - 15.02.1993, Page 12

4
dreifingu þessa fóðurs (10). Vanfóðrun hvers konar er að sjálfsögðu andstæð umhverfisvænni
búfjárrækt enda eitt helsta boðorð almennrar dýravemdar að láta skepnur ekki líða fóðurskort
Húsvist
Hin tæknivæddu framleiðslukerfi búfjárræktarinnar hafa kallað á aukna húsvist að því marki að
búfé sem áður naut útivistar að a.m.k. einhveiju leyti, svo sem alifuglar og svín, kemur víðast
hvar aldrei undir bert loft og nýtur jafnvel eingöngu birtu frá rafljósum. Til að nýta sem best
dýran húsakost og tækni við hirðingu er rýmið nýtt til hins ítrasta og margvíslegar hömlur eru
lagðar á náttúrulegt atferli dýranna. Sumir kalla þessa búskaparhætti þrengslabúskap eða
þröngeldi (7, 19) og sé um tæknivæddan stórbúskap að ræða, sem er í raun meira í ætt við
iðnaðarframleiðslu en landbúnað, er hann almennt kallaður verksmiðjubúskapur eins og áður
hefur verið vikið að. Nú gætir mjög endurskoðunar og að vissu marki fráhvarfs ffá þeirri
stefnu sem ríkt hefur víða erlendis undanfarin 20-30 ár og var forðum kennd við
"skynvæðingu" hér á landi. Meira er farið að huga að velferð og eðlilegu atferli búfjárins.
Siðferðileg sjónarmið eru farin að hafa áhrif á viðhorf til húsvistar búfjár og ekki er aðeins
einbhnt á tækni og hagkvæmni. Tvennt nefni ég sérstaklega varðandi húsvist sem hefur verið
ofarlega á baugi um nokkurt skeið. í fyrsta lagi er vert að nefna hænsnahald í búrum sem sætir
vaxandi gagnrýni. Þrátt fyrir ýmsa kosti búranna, svo sem í sambandi við vinnuhagræðingu og
sjúkdómavamir, eru þau ekki talin samræmast umhverfisvænni búfjárrækt og verið er að
rannsaka og prófa ýmsar aðferðir til að losna við búrin. Samkvæmt stöðlum Evrópu-
bandalagsins skal hver búrhæna hafa minnst 450 fersentimetra gólfrými í búri sem samsvarar
rúmlega einni blaðsíðu í hefti Ráðunautafundar (600 cm^ hér á landi = !/4 blaðsíða í
Morgunblaðinu). í Svlþjóð og Sviss er verið að banna hænsnahald í búrum í áföngum og
þeirrar þróunar verður einnig vart í Bretlandi, Þýskalandi og víðar (20). f öðru lagi mætti nefna
að talið er að það sé skaðlegt velferð gyltna að hafa þær í þröngum stíum eða binda þær.
Rannsóknir hafa m.a. bent til þess að bundnum gyltum hði í raun mjög illa og þótt þær venjist
þessum búnaði íylgi þeirri aðlögun sams konar einkenni og þekkt eru í fólki með varanleg
geðræn vandamál (21). Þess má geta að í fyrra var bannað með lögum að binda gyltur í
Bretlandi og svínabændum veittur fimm ára aðlögunarfrestur. Þróunin virðist svipuð í ýmsum
öðrum löndum. Verið er að finna leiðir til að gefa hýstu búfé mun meira ffelsi, bæta aðbúnað í
byggingum og láta það vera meira úti en nú er víða gert. Umhverfisvemdarsinnar vilja því að
horfið sé að nokkru til fyrri búskaparhátta. Það er þó meðal frumskilyrða að sjá öllu búfé fyrir
nægu skjóh í húsum eða með öðrum hætti. Afurðir búfjár sem fær að njóta útivistar (free-
range) eru nú auglýstar sem umhverfisvænni en þær sem framleiddar eru að öllu leyti innanhúss
(10).